BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I - Deneme Sınavı - 28

Stendhal

Barok

1660-1685

Descartes

Racine

Katarsis

Poetika

Goldoni

Mutlak monarşi yönetiminin, sansürün hüküm sürdüğü klasik dönemde, krala
ve onun yönetimine muhalif olmak, bir “damgalı ferman” aracılığıyla hapsedilmeyi gerektirebileceği ve neredeyse Fransa ölçeğinde tüm sanatçıları himayesine alan krala karşı en küçük bir saygısızlığın ihanet sayılabileceği klasik dönem eserlerinde ve anlayışında kralın övülmesi ve ona karşı müteşekkir
olunması söz konusudur. Bu övgü, klasik yazar ya da sanatçı için aylık maaş ve
gerektiğinde kullanacağı salonların kendisine tahsisi anlamında da gelir.

Bu gerekçelerle klasiklerin çoğu krala ve onun yönetimine övgüler yağdırırken, La Fontaine gibi az sayıda kişi üstü kapalı hicivler yoluyla bile olsa onun tutum ve yönetim biçimini eleştirir.

Nicolas Boileau Şiir Sanatı adlı eserinde, Yazarın, Aristo’nun ortaya koyduğu kurallara uyması ve özellikle, eylem (tek bir entrika olmalı), yer (oyun kişileri diyar diyar dolaşmamalı) ve zaman (entrika bir günlük süreyi aşacak ölçüde olmamalı) birliğinden oluşan üç birlik kuralını göz önünde bulundurması gerektiğini vurgular.

Molière’in hâkim olduğu komedi, insanları eğitirken onların kusur ve aksayan yönlerini düzeltme amacını güder. Komedide, özellikle dönemin burjuva toplumunda ya da kişilerinde karşılaşılan kusurlar tiyatroya taşınarak gülünç hale getirilir ve bu sayede Molière, düzeltilmesi gereken insan ve toplum kusurlarına
dikkat çekerken, bir yandan da bu abartılmış kusurları kendine düşman olanlara karşı bir saldırı aracı olarak kullanır. Yobazları, sahte dindarları ve ikiyüzlülüğü Tartuffe, cimriliği Cimri adlı oyunlarında gözler önüne serer.

Batı edebiyatındaki akımları tanımadan önce sanat, edebiyat, sanatın tanımı, amacı, işlevi gibi bazı temel kavramlar ve tartışma konuları üzerinde kısaca durmak yerinde olur. Çünkü sanat akımları arasındaki farklılaşmalar temelde sanatın ne olduğu ya da nasıl olması gerektiği, ne işe yarayacağı, işlevinin ve amacının ne olduğu ve bunun için nasıl bir yol tutacağı konusundaki farklı yaklaşımlar ile gerçeğin ne olduğu ve nasıl kavranabileceği konusundaki farklı yaklaşım ve düşüncelerden doğar. Doğru cevap C'dir.

Caudwell’e göre, uygar bir halkın edebiyatının bugüne ulaştığı her yerde, bu edebiyatın biçim olarak şiir olduğu, yani ritmik ve ölçülü olduğu görülmektedir. Bu şiir modern anlamda arı bir şiir değildir. Günlük konuşmanın yüceltilmiş bir biçimi olarak tanımlanabilir. Bu yüceltme onu,sıradan konuşmadan ayıran biçimsel bir yapıyla kendini gösterir. Bu biçimsel yapı, ölçü, uyak, ses yinelemesi, eşit uzunluktaki hecelerden meydana gelmiş mısralar, düzenli vurgu ya da hece uzunluğu, yarım uyak gibi özelliklerden oluşur. Doğru cevap D'dir.

Caudwell, şiir, müzik, dans gibi sanatların işlevini ve insanları kolektif eylemlere yöneltmesini tamamen ekonomik nedenlerle açıklar. Müzik, dans ve şiir, kabilenin üyelerini ortak hareket etmeye yöneltme, birey için topluluğun bir parçası olma, onu kabile yaşamına uydurma gibi işlevlere sahiptir. İlkel insan, çapa yapmak, ekin biçmek gibi işleri bunların ihtiyaçlarına uygun sanatsal bir öz taşıyan ve bu uğraşların ardındaki ortak coşkuyu dile getiren ritmik bir şarkıya çevirir. Doğru cevap B'dir.

Mimaride ve heykelde şatafat, göz kamaştırıcılık ve parlaklık öne çıkar. Helenistik sanatın amacı etkilemektir, bunu da başarır. Helenistik dönemde sanat artık büyü ve dinle olana eski bağını büyük ölçüde yitirmiştir. Bu çağda varlıklı kimseler sanat yapıtlarını derlemeye, ünlü yapıtları kopya ettirmeye, elde edebildiklerinin özgünlerini sağlamaya ve buldukları özgün yapıtlar için yüksek ücretler ödemeye başlarlar. Doğru cevap A'dır.

“Sanat için sanat” ya da Türkçe’de daha sık kullanılan şekliyle “sanat sanat içindir” görüşü, Théophile Gautier tarafından kuramsallaştırılan ve sanatçının (bir fikre, bir ideolojiye) bağlılığını reddeden ve sanatın tek amacını güzellikte gören sanat anlayışıdır. Bu görüşün tohumlarına ilk olarak Rönesans döneminde rastlanmakla birlikte bir kuram olarak savunulması ve taraftar toplaması 19.yüzyılda gerçekleşir. Doğru cevap A'dır.

Orta Çağ boyunca Batı’da sanat ağırlıkla dinî niteliklidir ve kilisenin sınırlandırmalarına tâbidir. Eğitim ve kutsal metinleri yüceltme işlevi ön plandadır. Rönesans’la birlikte “kendisinden başka bir amacı olmayan sanat” fikrinin temelleri atılır. Doğru cevap A'dır.

19. yüzyılda sanatta özgünlük, bireysel üslup ve ayırıcılık gibi özellikler son derece önemli olmaya başladı. Güzelliğin sanatta esas amaç –hatta tek amaç- olması düşüncesinin kuramsallaşmasıyla birlikte sanatçının rolü ön plana çıktı. Eserde eleştiri
konusu edilecek ya da eseri değerli kılacak şey onun sanatsal niteliğiydi ve buna göre asıl önemli olan bu sanatsal niteliğin, dolayısıyla güzelliğin yaratımıydı. Sanatçının imzası olan üslubu bu yaratımın araçlarını bize sunuyordu. Doğru cevap E'dir.

Platon, Eleacıların savlarını geliştirerek duyumların bize asla bilgi veremeyecekleri sonucuna vardı. En yalın duyumlarımızın getirdiklerinde bile ussal olan bir yan vardı. Örneğin “bugün hava sıcak” dediğimiz zaman sıcaklığı; soğukluk, sertlik, acılık vb. gibi duyumlarımızla kıyaslayarak elde ediyorduk. Doğru cevap E'dir.

Görüldüğü gibi güzel ve güzellik kavramlarının algılanışı farklılıklar gösterir. Bu farklı algılar sanat eserlerinde de üslup farklılıklarına yol açar. Örneğin faydalı olanın güzel olduğu düşüncesindeki bir sanatçı, eserinde fayda işlevini ön planda tutacaktır. Ancak gerçek ve evrensel olanın güzel olabileceğine inanan bir başkası somut, nesnel tasvirlere yönelebilecektir.Evrensel bir güzellik olduğuna inanan bir sanatçı herkes için geçerli güzellik kodlarını araştırmaya çabalayacaktır. Doğru cevap D'dir.