BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I - Deneme Sınavı - 25

“Sanat için sanat” ya da Türkçe’de daha sık kullanılan şekliyle “sanat sanat içindir” görüşü, Théophile Gautier tarafından kuramsallaştırılan ve sanatçının (bir fikre, bir ideolojiye) bağlılığını reddeden ve sanatın tek amacını güzellikte gören sanat anlayışıdır. Bu görüşün tohumlarına ilk olarak Rönesans döneminde rastlanmakla birlikte bir kuram olarak savunulması ve taraftar toplaması 19. yüzyılda gerçekleşir. Doğru cevap D’dir.

Edebiyat akımı, edebiyat sanatı konusunda aynı görüşte olan sanatçıların oluşturduğu topluluk şeklinde tanımlanır. Akımlar çoğunlukla o dönemde yaygın ve yerleşik olan akımlara karşı çıkılmasıyla başlar. Akımlar belirli bir dönemde doğar ve yaygınlık kazanır ancak başlangıç ve bitiş tarihlerini belirlemek zor ve tartışmalıdır. Akımlar daha sonraki çağlarda yeniden ortaya çıkabilir, etkisini hissettirebilir, yeniden yorumlanabilir. Akımlar doğup geliştikleri tarihler arasında da daha sonraki yeniden doğuşlarında da durağan, değişmez ve homojen değillerdir. Akımlar içinde ayrıca eğilimler vardır. Bir sanatçı sanat yaşamı boyunca birden çok akımla bağlantılı olabilir, farklı akımların etkisi altına girebilir hatta görüşlerini bütünüyle değiştirebilir. Bir akımın ya da topluluğun bir bildirge yayımlama gibi bir zorunluluğu yoktur.  Akımlar genellikle çok katı ilkeler etrafında oluşmaz, akımın temel ilkeleri doğrultusunda eserler verildikçe belirli bir zevk ortaya çıkar. Doğru cevap E’dir.

Bugün genel kabul gören görüşe göre Batı medeniyetinin temeli Eski Yunan ve Latin kültür ve sanatıdır. İnanış bakımından –Reformdan sonra ortaya çıkan farklı mezhepler olsa da- Hristiyandır. Felsefî köklerini Eski Yunan’dan alır. Eski Yunan          ve Latin, Orta Çağ, Hümanizm, Aydınlanma, Modernizm çizgisini takip eder.  Klasik edebiyat olarak kabul edilen Eski Yunan ve Latin edebiyatı da, Batı edebiyatının temelini oluşturmuştur. Doğru cevap A’dır.

Temelde “gerçeklik” le ilgili felsefi tartışmalar, gerçekliğin algı, inanç ve diğer zihinsel ve kültürel faktörlere olduğu gibi dinler ve politik hareketler, ortak bir kültürel dünya görüşü kavramı veya ideolojiye bir şekilde bağımlı olup olmadığıyla ilgilidir. Bu konudaki görüşlerden biri, gerçeklik hakkındaki algı ve inançların ötesinde gerçek bir gerçek olmadığıdır. Bu bir öznel gerçekçilik tanımıdır ve kökleri Eski Yunan’daki sofistlere kadar uzanır. Bu görüşe göre algılarımızın dışında ve ondan bağımsız nesnel ve değişmez bir doğaya sahip bir gerçeklik yoktur. Ancak bunun tersini savunanlar da vardır: İnanç ve algılardan bağımsız bir gerçeğin olduğu görüşüne gerçekçilik (realizm) denir. Genel olarak, herhangi bir cismin/maddenin sınıfı, varlığı ya da temel özelliklerinin algılar, inançlar, dil veya herhangi bir diğer insan eserine dayanmadığı söylendiğinde, o nesne hakkında “gerçekçilik” ten bahsedilebilir. Bir de görünür gerçekliğin yanılmalara, çarpıklıklara ve değişimlere açık olduğunu düşünüp bunların bir yansıması olduğu hakiki özler, biçimler olduğuna inananlar vardır: Buna idealizm denir. Gerçek nedir sorusuna, ruh/tin/idea cevabını verenler idealisttir. Madde cevabını verenler maddeci (materyalist), hem madde hem tin/ruh/idea cevabını verenler düalisttir. Doğru cevap B’dir.

Antikçağ Yunan Eleacılığından başlayarak günümüze kadar sürüp gelen idealist felsefenin gerçek anlayışı, bu felsefenin doruğu olan Hegel’de şu deyimle dile gelir: “Gerçek, ussal (aklî) olandır.” Pisagor her şeyin sayı olduğunu ve kozmosun sayısal ilkelerden geldiğini ileri sürdü. Ona göre fiziksel dünya varlığın matematiksel dünyasının taklididir. Bu fikirler Herakleitos, Parmenides ve Platon’da çok etkili oldu. Çeşitli diyaloglarda, en önemlisi Devlet’te Sokrates, ortalama insanın neyin bilinebilir ve neyin gerçek olduğuna dair sezgisini tersine çevirir. Aristo ise tümellerin gerçek özler olduğu görüşündedir, ancak varlıkları, onları örnekleyen niteliklere bağlıdır. Doğru cevap B’dir.

Estetikte güzel üstüne ileri sürülen kuramlar genel olarak ikiye ayrılır: Güzeli ve güzelliği nesnede bulan nesnel kuramlar ve güzeli ve güzelliği öznede bulan öznel kuramlar. Ancak bu temel ayrım dışında güzel kavramının çağlar boyunca ve kültürler arasında değişim gösterdiğini görüyoruz. Aynı şekilde çağlar boyunca ve farklı kültürlerde başka kavramlara bağlı olarak da tanımlandığını görüyoruz: Ahlâkî olan güzeldir, iyi olan güzeldir, faydalı olan güzeldir, gerçek olan güzeldir önermelerinde olduğu gibi. Doğru cevap A’dir.

Güzellik algısı akımları birbirinden ayıran temel niteliklerdendir. Hugo Cromwell önsözünde güzel kavramına bakışı çağdaş romantik şiiri klasik şiirden ayıran niteliklerden biri olarak gösterir. Klasik okulun idealize eden, yücelten ve madalyonun diğer yüzündeki zıt niteliklere yer vermeyen güzellik anlayışı ile tuhaf, acayip, çirkin, gülünç olanı güzel ve yüceyle yan yana vererek gerçeği yansıtabileceğine inanan romantiklerin güzellik anlayışı birbirinden farklıdır. Doğru cevap C’dir.

Theophile Gautier'e göre sanatsal yaratımın bir sebebe dayanması gerekmez. Aslolan güzellik ve özgür ifadedir.

Akımlara öncülük eden eserler teorik yapılanma açısından önem arz eder. Orhan Veli'nin Garip Önsözü, Garip akımını tanımlaması açısından önemli bir yazıdır.

Fransız İhtilali sonrasında oluşan ve önemli isimlerle (Victor Hugo, Lamartine gibi) gelişim gösteren ve yaşadıkları dönem itibariyle siyasal anlamda demokrasinin öneminin öne çıktığı 1789-1832 tarihleri Romantizm yılları olarak gösterilse de bu tartışmalıdır. Çünkü bu yıllardan sonra da sorunlar devam etmiştir.

Platon, tümellerin gerçek özler olduğu ve niteliklerden bağımsız olarak var olduğu görüşündedir. Bu nedenle idealar öğretisini anlamak için hareket noktası olarak "bir şey var olmadan önce de idealar dünyasında o şeyin ideası vardır ve hep var olmuştur" görüşünden yola çıkmak gerekir.

Tarım devrimiyle birlikte ortaya çıkmıştır.

D, hepsi

İş bölümüne dayalı modern, sınıflı topluma geçilmesi

Eğer bir eserde işlev ön plana çıkıyorsa bu zanaat olur.

Sanatın kendinden başka amacı yoktur.

I,III,IV

Yunan ve Latin Edebiyatı

Homojen bir edebiyattır.

idealist