BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I - Deneme Sınavı - 17

Bröton Roman(s)lar
Kelt mitolojini kaynak olarak kullanarak yazılmış romanlardır. Olağanüstü güçleri bir anda harekete geçiren, tılsım ve büyünün hüküm sürdüğü Britanya coğrafyasında geçmiş serüvenlerin anlatımını içerirler. Düşün yoğunluk kazanıp gerçeğe dönüştüğü,
gerçeğin düş olduğu bir coğrafya ve serüvenler sıralanır Kral Arthur, Yuvarlak Masa Şövalyeleri, Tristan ve İseult, Kutsal Kap Graal gibi romanlarda.

1313 yılında Floransa’da dünyaya gelen Giovanni Boccaccio, Dante ve Petrarca’yla birlikte İtalyan edebiyat geleneğinin ve hümanist kültürün en tanınmış simalarındandır. Fransız hümanist ve klasik yazarların yanı sıra İngiliz William Shakespeare ve Geoffrey Chaucer gibi pek çok aydını etkileyen isimdir. Decameron adlı eseriyle, geleneklerin ve insani değerlerin tanıtımında simge bir isim haline gelir. Aynı zamanda İtalyan edebiyatında düz yazıyı ilk kullanan yazarların başında gelir.

Orta Çağ’ın genelinde edebiyattaki belli başlı yazarları ve eserlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
Roman(s):
Béroul et Thomas, Tristan ve İseult (1170 arası 1180)
Marie de France, Leyler (1180)
Anonim, Tilkinin Romanı (1174- 1342)
Guillaume de Lorris ve Jean de Meung, Gülün Romanı (1225 -1270)
Şiirsel roman(s)lar:
Chrétien de Troyes’nın eserleri: Érec ve Énide (1165-1170)
Cligès (1176), Lancelot ya da Arabalı Şövalye (1178-1181), Yvain ya da Aslanlı Şövalye (1178-1181),
Perceval ya da Graal Masalı (1182-1190)
Şiir:
Guillaume IX d’Aquitaine (1071-1127), Uzaktaki Aşk
Rutebeuf (1230-1285), Rutebeuf’ün Sitemi
Guillaume de Machaut (1300-1377), Yenmiş Kalp
François Villon (1431-1463), Vasiyet
Tiyatro:
Anonim, Âdem’in Oyunu (1150)
Jean Bodel, Aziz Nicolas’nın Oyunu (1200)
Rutebeuf, Théophile’in Mucizesi (1262)
Anonim, Pathelin Ustanın Güldürüsü (1465)

Bu dönemde kullanılan mimari üslup Antik Dönem mimarisinden esinlenir. Simetrik biçimler, boyut ve oranlar arasındaki ilişkiler matematiksel bir kesinlikle belirlenir. Ortaya çıkan Rönesans mimarisinin kurucuları Brunelleschi ve Alberti olur. Roma
mimarisinde kullanılan orta avlu mimarisinden esinlenerek sarayların içlerinde bir avlu oluşturulur. Heykel sanatında ortaya çıkan ürünler gerçekçi yönleriyle fark edilir. Masaccio, Piero della Francesca, Botticelli gibi ressamların öne çıktığı resim sanatı,
yeni bakış açısı, ışık ve model teknikleri kullanır.

Rönesans’ın gelişmesinde şu olay ve durumlar etkili olmuştur: Haçlı seferleri, Dini Mimarideki Görkem, Şehirlerin Gelişmesi, Entelektüel Kaynakların Çoğalması. 

Yaklaşık bin yıllık bir süreyi kapsayan Orta Çağ, şu dört ana özelliğiyle tanımlanabilir: Siyasi otoritenin parçalanması ve devlet kavramına dönüş; tarımın ağırlıkta olduğu ekonomi, toprağa sahip askerlik ve savaş işlerini üstlenen soylu bir sınıf ile onların topraklarında köle tarzında çalışan köylü sınıfı arasında kalmış kapalı bir toplum yapısı;
Kilise tarafından belirlenmiş dinsel inanç üzerine kurulu bir düşünce yapısı.

İkinci Rönesans Hareketinin önde gelen isimleri: Floransa’da, mimari alanda Brunelleschi (Çiçekli Meryem Katedrali); resimde Botticelli (İlkbahar, Venüs’ün Doğumu), Leonardo da Vinci (La Joconde, Meryem, Çocuk İsa ve Azize Anna); heykel sanatında, Ghiberti (Cennetin Kapıları), Cellini (Perseus). Roma’da, mimaride, Bramante (San Pietro Tapınağı); resim sanatında, Raphaël (Atina Okulu, Güzel Bahçıvan), Michelangelo çok yönlü bir sanatçı olarak mimaride (San Pietro Bazilikası); heykeltıraş olarak (Davut Heykeli) ve ressam olarak (Kıyamet Günü). Venedik’te, özellikle ressamlar ön plana çıkar: Titien (Pardo’lu Venüs), Tintoret (Suzanna Banyoda), Paolo Veronese (Kana’da Düğün)

Erasmus (1469-1536):Hollandalı Erasmus, hümanizmin en tanınmış şahsiyetidir. Yapmış olduğu sayısız seyahatle, Avrupa’da ortaya çıkan başlıca kültürel hareketlerle temas sağlamış olur. Thomas More’un sadık dostudur. Yapıtları arasından Deliliğe Övgü adlı yapıtı din adamları sınıfının yozlaşmasını ve sahtekârlıklarını ele alarak Reform hareketinin başlamasına öncülük eder. Buna rağmen, Özgür İrade Üzerine adlı yapıtında insanın özgürlüğünü savunur ve alın yazgısıyla ilgili Luther’ci düşünceye karşı duruş sergiler.

Machiavelli (1469-1527): Floransa’da küçük soylu bir ailede dünyaya gelen Machiavelli, Floransa Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığının idari işlerinde sekreterlik yapar. Prens adlı
eserinde Fransa kralı Charles Quint’in, model aldığı kişilerden biri olarak gösterdiği César Borgia’nın yanında görevler üstlenir. Floransa’nın Medici Ailesinin eline geçmesiyle tutuklanır, işkence görür ve Floransa yakınlarındaki kendi topraklarına çekilmeye zorlanır. İçinde ideal bir yöneticiyi betimlediği gerçek anlamda siyasi bir kitap olan Prens adlı eserini 1513 yılında orada yazar.

Doğru cevap C  seçeneği olacak. Sayfa 68 “ORTA ÇAĞ  “ Konu başlığının Skolastik Felsefe ve Eğitim  adlı alt başlığında “Skolastik felsefenin amacı yeni bir şeyi ortaya koymak değil, var olan şeyleri en iyi biçimde anlatabilmektir. Bunun için eğitim ve öğretim yoluyla ilahi mesajları akıl ışığında kavratabilmeyi hedefler ve özellikle ilahiyat denen din bilimlerinin öğretilmesine önem verir.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap E seçeneği olacak. Sayfa 68 Sayfa 68 “ORTA ÇAĞ  “ Konu başlığının Skolastik Felsefe ve Eğitim  adlı alt başlığında “Erken Dönem Skolastik (800’lü-1200’lü yıllar): Eflatunculuk ve Yeni Eflatunculuğun etkisi altındadır ve en belirgin temsilcisi Aziz Anselmus’tur. Yükseliş Döneminde Skolastik (1200’lü1300’lü yıllar): Aristo’nun etkisinde geçer ve bu dönemin en önemli temsilcisi Augustinus taraftarlarıyla Aziz Thomas taraftarları arasındaki tartışmaların tarafı ve tanığı Aziz Thomas’dır. Geç Dönem Skolastik (1300’lü-1500’lü yıllar): Din felsefeye karşı üstünlüğü ele geçirir ve Aziz Thomas’nın akılcı felsefesi terk edilir. Bu dönemde John Duns Scot (1266 – 1308) ve Ockhamlı Guillaume (1285 -  1347) öne çıkan temsilciler olur” Şeklinde açıklanmıştır

Doğru cevap A seçeneği olacak. Sayfa 71 “ORTA ÇAĞ’DA EDEBİYAT konu başlığında “Orta Çağ edebiyatında sözlü ürünler ağırlıklıdır ve bu edebiyata ait çoğunlukla şiir formunda yazılmış ürünler “gezgin ozan”lar ya da müzisyenler tarafından bir çalgı aleti eşliğinde şarkı biçiminde aktarılır. Bu ozanlar, şakalar ve laf kalabalıkları eşliğinde bir yandan anlatısını yaparken, bir yandan halkı eğlendirir.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A  seçeneği olacak. Sayfa 74 “ORTA ÇAĞ’DA EDEBİYAT konu başlığında “Bröton Roman(s)lar: Kelt mitolojini kaynak olarak kullanarak yazılmış romanlardır. Olağanüstü güçleri bir anda harekete geçiren, tılsım ve büyünün hüküm sürdüğü Britanya coğrafyasında geçmiş serüvenlerin anlatımını içerirler. Düşün yoğunluk kazanıp gerçeğe dönüştüğü, gerçeğin düş olduğu bir coğrafya ve serüvenler sıralanır Kral Arthur, Yuvarlak Masa Şövalyeleri, Tristan ve İseult, Kutsal Kap Graal gibi romanlarda.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap E  seçeneği olacak. Sayfa 78 Rönesans konu başlığının  Rönesans’ın Gelişmesinde Etkili Unsurlar alt başlığında  “Haçlı Seferleri ,Dini Mimarideki Görkem , Şehirlerin Gelişmesi,  Entelektüel Kaynakların Çoğalması ” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap B  seçeneği olacak. Sayfa 84 “REFORM başlığında “1054 yılında Doğu Roma’nın Katolik dünyayla bağlarını koparmasından sonra Batı Kilisesi, XII, XIII ve XIV ve XV. yüzyıllarda birçok kez düşünce ayrılıklarından kaynaklanan Kiliseden kopma girişimleriyle karşı karşıya kalır. Ancak Germen, İskandinav ve Britanya ülkelerinin Roma Kilisesinden kopuşunu gerçekleşmesi XVI. yüzyılda hareketin önderi Martin Luther’le olur. Onun başlattığı bu hareket, Protestan birlik ile Akdeniz ve Latin Avrupa’yı karşı karşıya getirir” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap C  seçeneği olacak. Sayfa 85  REFORM konu başlığında  “Luther hayattayken, kendisi gibi başka yenileşme yanlıları da farklı coğrafyalarda benzer taleplerle yola çıkar. Hepsi de Katolik Kilisesine karşı aynı tür bir tepki gösterse de kendi aralarında bazı konularda farklı düşünce ve öğretilere sahiptirler. İsviçreli Ulrich Zwingli (1484-1531), Protestan ilahiyatını sistemli bir biçimde açıklamak için ilk eseri kaleme alan kişidir” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap D seçeneği olacak. Sayfa 97 HÜMANİZM Konu başlığının Hümanizmin Tanınmış İsimleri ve Bazı Eserler adlı alt başlığında “Machiavelli (1469-1527): Floransa’da küçük soylu bir ailede dünyaya gelen Machiavelli, Floransa Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığının idari işlerinde sekreterlik yapar. Prens adlı eserinde Fransa kralı Charles Quint’in, model aldığı kişilerden biri olarak gösterdiği César Borgia’nın yanında görevler üstlenir. Floransa’nın Medici Ailesinin eline geçmesiyle tutuklanır, işkence görür ve Floransa yakınlarındaki kendi topraklarına çekilmeye zorlanır. İçinde ideal bir yöneticiyi betimlediği gerçek anlamda siyasi bir kitap olan Prens adlı eserini 1513 yılında orada yazar.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap B  seçeneği olacak. Sayfa 93 HÜMANİZM Konu başlığının” Hümanist Eğitim ve Montaigne’in Eğitim Anlayışı “alt başlığında  “Rönesans hümanistleri arasında “yeni insan” anlayışına karşı en kuşkucu yaklaşımı sergileyen Montaigne (1533-1592)’dir. Babasının, Protestanların büyük bir kıyıma uğradığı Saint-Barthélémy Katliamında ölmesi, ona ıstırap çektiren hastalık, toplumda egemen olan hoşgörüsüzlük, dönemindeki hurafeler ve fanatizm, Montaigne’de bir yandan hümanizmin iyimser bir dünya görüşü olarak oluşmasına, öte yandan döneminde aşılmaz gibi görülen bu sorunların hümanist yaklaşımlarla çözülmeleri konusunda kuşkuların doğmasına neden olur. 1572 yılında Denemeler’i bu doğrultuda kaleme alır. Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap D  seçeneği olacak. Sayfa 98’ de “HÜMANİZM “ Konu başlığında “Thomas More (1477-1535): Çağının en tanınmış kişilerindendir. İngiltere kralı VIII. Henry’nin başbakanlık görevini de yapan More, hükümdarının aynı anda Anglikan Kilisesinin de en üst düzey sorumlusu olma isteğine karşı çıkar. Anglikan Kilisenin de papaya bağlı olmasında direten Thomas More, Londra Kulesinde hapsedilir. Ününü Latince olarak kaleme aldığı tanınmış eseri Ütopya (1516)’ya borçludur. Eflatun’dan esinlenerek yazdığı eserinde, hayali bir adada farklı inançlara sahip insanlar arasında barış ve hoşgörü birlikteliğinin kurallarıyla düzenlenmiş bir toplum yaşamına yer verilir. Bu Ütopya ülkesinde özel mülkiyet yoktur ve tüm mal varlıkları ülkenin insanları tarafından ortak kullanılır. Şeklinde açıklanmıştır.

Orta Çağ, 476 yılında Batı Roma İmparatorluğunun çöküşüyle başlar ve 1420-1500 yılları arasında gerçekleşen, topun kullanılması, matbaanın yaygınlaşması, Rönesans’ın başlaması, Osmanlıların İstanbul’u alarak Doğru Roma İmparatorluğu’nun yıkılışını başlatması, İspanya’nın yedi asırdan sonra
birleşerek yeni ticaret yolları arayışına girmesi gibi nedenlerle 1500’lü yıllara doğru sona erer. Doğru yanıt B'dir.

Bu dönemde gelişen edebiyat, okuryazarlığın çok düşük düzeylerde olması ve eğitimin Kilisenin tekelinde yalnızca ruhban sınıfına, aristokrat ve bir kısım
burjuvaya verilmesi sebebiyle, sözlü edebiyat olarak gelişir. Yazılan eser ve metinler ağırlıklı olarak dinsel içerikli ve Latincedir. Doğru yanıt A'dır.