BANKALARIN YÖNETİMİ VE DENETİMİ

Sürekli denetim, mutat olarak her yıl veya hesap döneminin incelenmesi ve mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilke-standartlarına ve mevzuat hükümlerine uygunluğunun denetlenmesi esasına dayanır.

Sınırlı denetim; işletmelerin kamuoyuna sunduğu ara finansal tablolarının daha kısıtlı incelemeler yapılarak denetlenmesidir. Halka açık şirketler ülkemizde 3 ayda bir finansal tablo düzenlemek zorundadırlar. İşte bu ara dönemlerde düzenlenen finansal tabloların denetimi sınırlı denetimdir.

Sınırlı denetim; işletmelerin kamuoyuna sunduğu ara finansal tablolarının daha kısıtlı incelemeler yapılarak denetlenmesidir. Halka açık şirketler ülkemizde 3 ayda bir finansal tablo düzenlemek zorundadırlar. İşte bu ara dönemlerde düzenlenen finansal tabloların denetimi sınırlı denetimdir.

Özel denetim ise; belirli bir olayın meydana gelmesine bağlı olarak bu olaylarla ilgili işlem ve hesapların veya o döneme ait mali tabloların denetlenmesidir. Halka açık şirketler, tasfiye, birleşme, menkul kıymet ihracı gibi durumlarda özel denetim yaptırmalıdır.

Bağımsız denetçi, herhangi bir kişi veya kuruluşa bağımlı olmadan, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve standartları ışığında mali tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını araştıran kişidir.

Kanun’un 41. Maddesine göre; faaliyetlerin muhasebeleştirilmesi, finansal tabloların hazırlanması, onaylanması, denetlenmesi, yetkili mercilere sunulması ve yayımlanması dâhil finansal raporlama sistemini, görev, yetki ve sorumlulukları belirlemek, bilgi sistemlerini yeterli hâle getirmek ve uygulamayı gözetmekle “yönetim kurulu” sorumludur.

Bankalar muhasebe sistemi ile ilgili bütün belgeleri 10 yıl süreyle, herhangi bir nedenle zarar görmeyecek şekilde saklamak ve gerektiğinde de yetkililere sunmak zorundadırlar.

Şartlı Görüş; Sorumlu ortak başdenetçi kendisine bağlı bağımsız denetim ekibinin görüşlerini de alarak, olumlu görüş vermesinin mümkün olmadığı ancak buna yol açan hususların etkisinin olumsuz görüş bildirme ya da görüş bildirmemeye yol açacak kadar önemli olmaması durumunda şartlı görüş bildirir. Şartlı görüş içeren raporda, görüşün dayanağını oluşturan aykırılıklara ilişkin sorumlu ortak başdenetçi görüşlerine yer verilmesi şarttır. Şartlı görüş demek denetçinin sonuçlarını tam tespit edemediği konulara kefil olmaması diğer konuların ise doğru olduğunu teyit etmesidir.

BDDK bankaların denetimini “yeminli murakıp” adı altında işe aldığı ve bankacılık konularında eğittiği alanında uzman personeli ile yapmaktadır. Yeminli murakıplar bankalarda belli sürelerde yerinde denetim (fiilen bankada çalışarak) ve ayrıca belgeleri üzerinden denetim de yapmaktadırlar.

Bankaların düzeltici ve önleyici önlemleri almaması veya alınan önlemlere rağmen sorunların giderilememesi durumunda BDDK bankalardan; • Faaliyetlerini, yurt içi veya yurt dışı şubelerinin çalışmasını kısıtlaması veya geçici olarak durdurması, • Kaynakların toplanması ve kullandırılmasına ilişkin olarak faiz oranı ve vade kısıtlamaları da dâhil olmak üzere, her türlü sınırlama ve kısıtlama getirmesi, • Yönetim kurulu da dâhil olmak üzere genel müdür, genel müdür yardımcıları, ilgili birim ve şube yöneticilerinin bir kısmını veya tamamını görevden alması, • Zarar doğurduğu tespit edilen faaliyetlerinin sınırlandırılması veya durdurulması, verimi düşük veya verimsiz varlıklarının elden çıkarılması, • Özkaynakların artırılmasını sağlamak amacıyla uygun görülecek yeni hissedarlar bulunması ve benzeri tedbirlerin alınmasını ve uygulanmasını ister.

Denetim, iktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçülere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreçtir. Tanımdan da anlaşılacağı üzere denetimin unsurları;

• Denetim bir süreçtir: Denetim faaliyeti çeşitli evreler hâlinde gerçekleştirilir. Birbirini izleyen bu evrelerin başlangıç ve sonucu arasındaki faaliyetler belirli bir plan dahilinde sürdürülür.
• İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddialar: İşletmenin, iktisadi faaliyetleri ile ilgili olarak hazırladığı çeşitli raporlar ve beyanlar, işletme açısından bir iddia niteliğindedir. Söz konusu raporlar ve beyanlar işletme tarafından hazırlanmış ve menfaat gruplarına sunulmuştur. Denetim bu iddiaların doğruluğu ve güvenilirliğinin araştırılmasıdır.
• Önceden saptanmış ölçütler: Denetçi, işletmenin iddiası niteliğindeki finansal tabloları önceden saptanmış ölçütlerle karşılaştırarak, bu ölçüte göre doğruluk ve güvenilirliğine karar verir. Bu ölçütler, kanunlar, anlaşmalar, yönetim tarafından saptanmış hedefler ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri olabilir. Söz konusu ölçütler, aslında denetimin türünü belirlemek bakımından önemlidir.
• Tarafsızca kanıt toplama ve kanıtları değerlendirme: Denetçi işletmenin iddialarının doğruluğu araştırmak için işletme ve işletmeyle ilgili kişi ve kuruluşlardan bağımsız olarak yeterli ve uygun nitelikle kanıt toplamak zorundadır.
• İlgi duyanlara bildirme: İşletmeyle ilgili finansal olaylarla birçok kişi ve kuruluşun doğrudan veya dolaylı ilgisi bulunmaktadır. Denetçi bu ilgililere, işletmenin finansal bilgileri konusunda yaptığı denetim sonucunda ulaştığı sonucu yazılı bir raporla açıklar. Bu aşama denetimin son aşamasını oluşturur.

başlıkları altında toplanabilir.

İşletmelerden bilgi alıcılar denetimin fonksiyonunda;

olarak ifade edilmiştir. Bunlar arasında "Girişimciler" bulunmadığından Doğru Cevap D seçeneği olur.

Finansal bilgilerin güvenilir olmama nedenleri;

biçiminde sıralanabilir. Bu bilgilere göre tüm öncüller doğrudur. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneği olur.

I. Kontrol: Bir şeyin doğruluğunu, kayıt ve/veya belgelere aracılığıyla incelemek ve araştırmaktır.

II. Teftiş: Bir şeyin aslını, doğrusunu veya işlerin iyi yürütülüp yürütülmediğini anlamak için yapılan incelemedir.

III. Revizyon: Gözden geçirmek, tekrar incelemek anlamına gelmektedir.

Bu tanımlara göre sıralama I. Kontrol - II. Teftiş - III. Revizyon biçiminde olup Doğru Cevap B seçeneğidir.

Denetim, uygulama şekilleri ve uygulayan kişiler dikkate alındığında "amaç yönünden denetim türleri" ve "kapsam yönünden denetim türleri" olarak ikiye ayrılmaktadır. 

Amaç yönünden denetim türleri;

olarak ifade edilebilir. Kapsam yönünden denetim türleri ise,

olarak açıklanabilir. "Zorunlu-İhtiyari Denetim" Kapsam yönünden denetim türleri arasında yer aldığından I. ve II. öncüller doğru olur. Dolayısıyla Doğru Cevap C seçeneğidir.

Bağımsız denetçilerin temel hedefleri, finansal tabloların güvenilirliğinin test edilmesi ve kamuoyuna doğru bilgilerin sunulmasının sağlamaktır. Herhangi bir kişi veya kuruluşa bağımlı olmadan, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve standartları ışığında mali tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını araştıran kişi Bağımsız denetçilerdir. İşletmelerin, kamu kurum ve kuruluşlarının; kanun, yönetmelik ve ilgili mevzuatlara uygunluğunu araştıranlar Kamu denetçileridir. Vergi müfettişleri, işletmelerin vergi kanunlarına ve tebliğlerine uygun hareket edip etmediklerini belirlemek için denetlemektedirler. İşletmelerin iç kontrol sisteminin etkinliğini inceleyen, etkinlik ve verimlilik araştırması yapan kişi ise İç Denetçilerdir. Dolayısıyla Doğru Cevap C seçeneğidir.

Tanımlamalar sırasıyla;

I. Yapısal risk, finansal tablolarda, iç kontrol olmadığı varsayımı ile önemli yanlışlık risklerinin olma ihtimalidir.

II. Kontrol riski, iç kontrol sistemi ve kontrol uygulamalarına rağmen raporlarda yanlış bilgi olma ihtimalidir.

III. Bulgu riski, İç kontrol sistemi sayesinde önlenemeyen risklerden kalan ve denetçinin uygulayacağı denetim teknikleri ile ortaya çıkarabileceği ancak bunu başaramadığı risklerdir.

olarak ifade edilebilir. Dolayısıyla doğru sıralama I. Yapısal risk - II. Denetim riski - III. Bulgu riski biçimindedir. Buna göre Doğru Cevap A seçeneğidir.

5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda BDDK’nın görevleri;

• Tasarruf sahiplerinin haklarını korumak ve kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamak,
• Bankalar ve finansal holding şirketleri ile diğer kanunlarda ve ilgili mevzuatta yer alan hükümler saklı kalmak kaydıyla finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin; kuruluş ve faaliyetlerini, yönetim ve teşkilat yapısını, birleşme, bölünme, hisse değişimini ve tasfiyelerini düzenlemek, uygulamak, uygulanmasını sağlamak, uygulamayı izlemek ve denetlemek,
• Düzenlemek ve denetlemekle görevli olduğu sektör veya alanla ilgili uluslararası ilke ve standartlarla uyumlu ikincil düzenlemeleri (tebliğ ve yönetmelikleri) yapmak ve kararlar almak,
• Yurt içi ve yurt dışı muadil (benzer) kurumların katıldığı uluslararası mali, iktisadi ve meslekî teşekküllere üye olmak, görev alanına giren hususlarda yabancı ülkelerin yetkili mercileri ile mutabakat zaptı imzalamak,
• Kanun’la verilen diğer görevleri yapmaktır.

BDDK’nın temel amacı ise finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmasıdır. Dolayısıyla Doğru Cevap B seçeneğidir.

Kanıt toplamada kullanılacak tekniklere denetim teknikleri denir. Bankalarda uygulanacak denetim teknikleri;

Fiziki inceleme; belgelerin ve kayıtlarda gösterilen varlıkların fiilen var olması ve bankaya ait olduğunun resmî belge ve kayıtlarla doğrulanması işlemidir.

Doğrulama; bağımsız denetçinin belirlediği çerçevede, banka dışındaki bir kaynaktan bankanın yazılı talebiyle bilgi istenmesi ve bu bilginin doğrudan bağımsız denetçiye iletilmesi işlemidir. 

Bilgi toplama; bağımsız denetçinin, bankanın müfettişleri başta olmak üzere ilgililerden yazılı veya sözlü bilgi alması işlemidir. 

Belge incelemesi; faaliyetlere ve finansal tablolara ilişkin her türlü belgenin içeriğinin ve kayıtlara uygunluğunun ayrıntılı şekilde incelenmesi işlemidir.

Gözlem ise belirli faaliyetlerin yürütülmesi sırasında bağımsız denetçinin hazır bulunmasını ifade etmektedir. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneğidir.

Bankacılık Kanunu’nun 67. maddesine göre bankaların denetimi sonucunda;

• Aktiflerinin vade itibarıyla borçlarını karşılayamama tehlikesiyle karşı karşıya gelmesi (I. öncül Doğru olur),
• Gelir ve giderleri arasındaki dengelerin bozulması nedeniyle kârlılığın, faaliyetleri sorunsuz bir şekilde yürütecek yeterlilikte olmaması,
• Özkaynaklarının sermaye yeterliliğine ilişkin düzenlemelere göre yetersiz olması veya bu durumun gerçekleşmek üzere bulunması (II. öncül Doğru olur),
• Aktif kalitesinin malî bünyeyi zayıflatabilecek şekilde bozulması (III. öncül Doğru olur),
• Kanun’a ve ilgili düzenlemelere veya BDDK kararlarına aykırı nitelikte karar, işlem ve
uygulamalarının bulunması,
• İç denetim, iç kontrol ve risk yönetim sistemlerini kurmaması veya bu sistemleri etkin ve yeterli
bir şekilde isletmemesi veya denetimi engelleyici herhangi bir hususun bulunması,
• Yönetiminin basiretsizliği nedeniyle bu Kanun ve ilgili mevzuat ile tanımlanmış risklerin önemli
ölçüde artması veya malî bünyeyi zayıflatabilecek şekilde yoğunlaşması,

hâllerinden herhangi birinin tespit edilmesi durumunda, BDDK tarafından acilen kanunda belirlenmiş tedbirler alınır. Buna göre tüm öncüller doğru olur. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneğidir.