BANKALARIN YÖNETİMİ VE DENETİMİ

Performans ölçümünde önemli bir husus, karşılaştırma ölçüsünün belirlenmesidir. Ölçü olmadan başarı veya başarısızlıktan bahsetmek mümkün değildir.Banka performansının ölçülmesinde esas alınabilecek ölçüler Sektör çalışmaları, Rakip banka sonuçları, Banka hedefleri ve Banka geçmiş yıl sonuçları olarak verilebilir.

Kârın kalitesi, kârın hangi kaynaktan elde edildiğini ifade etmektedir. Bankalarda, gelir tablosunda görüldüğü gibi aşağıdaki gelir ve gider kaynakları bulunmaktadır; Bunlar; Net faiz geliri/gideri, net ücret ve komisyon gelirleri/ giderleri, temettü gelirleri, ticari kar/zarar ve diğer faaliyet giderleridir.

Özkaynak kârlılığı oranı, sadece ortaklar açısından kârın yeterliliği üzerinde durmaktadır. Oysaki işletmeler özkaynak dışında yabancı kaynak da kullanmak durumundadırlar. Toplam kaynak verimliliğinin ortaya konması için varlık kârlılığına (Return on Assets, ROA) bakılmalıdır. Varlık kârlılığı, dönem net kârının, varlık toplamına bölünmesi suretiyle hesaplanır.

Kârın büyüklüğü, tek başına bir anlam ifade etmemektedir. Kârın, elde edilmesi için ortaklar tarafından koyulan sermaye ile karşılaştırılması gereklidir. Ortaklar tarafından koyulan değerleri oluşturan özkaynaklar kalemi bir girdi, kâr kalemi ise, bu girdinin çıktısı niteliğindedir. Özkaynak ve kâr kaleminin mukayesesi suretiyle, özkaynak kârlılığı oranı (ROE, Return on Equity) hesaplanır.

Piyasa değeri/Defter değeri oranı özellikle sabit duran varlıkları yüksek olan sektörlerde kullanılmaktadır. Ayrıca finansal hizmet sektöründe, bankacılıkta, firmaların aktif değerlerinin piyasa değerlerine daha yakın olması nedeniyle, sıkça kullanılan bir yöntemdir. Zarar eden bankalar içinde uygulanması bu yöntemin avantajlarından birisidir. Varlıklar toplamı, en yüksek sektör ortalamasına sahiptir.

Piyasa değeri/Defter değeri oranı, bankanın piyasa değerinin muhasebe kayıtlarına göre tespit edilen değerine bölünmesi suretiyle hesaplanır. Oran, bankanın gelecekteki kazanma gücünün muhasebeye yansımayan kısmını gösterir.

Rating Notları ve Analizi Rating Notu/ Rating Analizinde;

 1 Güçlü performansı gösterir ve en iyi rating notudur. Banka aşırı güçlü bir yapıya sahiptir

2 Tatmin edici performansı gösterir. Banka temel olarak iyi bir yapıya sahiptir.

 3 Ortalama performansı gösterir. Bankanın düzeltilebilir mali ve yönetsel problemleri mevcuttur.

 4 Kötü performansı gösterir, performans ortalamanın altındadır. Banka mali ve yönetsel olarak aşırı kırılgan bir yapıya sahiptir.

 5 Güçlü olmayan performansı gösterir ve en kötü rating notudur. Bankanın yoğun mali ve yönetsel problemleri vardır. Batma riski yüksektir.

Bankaların en önemli sorunu, likidite yetersizliği nedeniyle mevduat sahiplerinin isteklerini zamanında karşılayamamalarıdır. Mevduat sahiplerinin alacaklarının ödenememesinin piyasada oluşturacağı panik havası, bankaların iflası anlamına gelmektedir.

Bankanın sermayenin yeterlilik düzeyi bu grupta incelenir. Güçlü sermaye, bankanın risklere karşıdayanma gücünü ortaya koyar. Bankacılık faaliyetlerinin temelinde, toplanan mevduatın, kredi olarak kullandırılması veya menkul kıymetlere yatırılması yatmaktadır. Kredilerin geri dönmemesi veya yatırımların getirisinin istenen düzeyde olmaması, bankalar için önemli riskleri oluşturmaktadır. Bu nedenle, bankaların sözkonusu riskleri karşılayabilecek sermaye yeterliliğine sahip olmasınıgerektirmektedir.

CAMELS, ticari bankaların genel olarak performansını değerlendirmek için geliştirilmiş bir risk analizi sistemidir (Rose and Hudgins, 2010). Amerika Birleşik Devletleri’nde bankaların riske dayanan genel görünümlerinin belirlenmesinde ve uzaktan gözetim faaliyetlerinde yaygın kullanılan bir değerlendirme ve derecelendirme sistemidir. CAMELS değerlendirilmesinde kullanabilinecek oranlarda, Sermaye standart rasyosu sermaye yeterliliği başlığı altında yer almaktadır.

Ortaklar dışında, fon tedarikçileri, fon kullanıcıları ve devlet adına denetim ve düzenleme yapan kuruluşlar da banka performansı ile yakından ilgilenmektedirler. Bankadan kredi çekenler diğer taraflara göre  bankanın performansıyla yakından ilgilenmezler.

Performans birçok açıdan ölçülebilmektedir. Müşteri memnuniyeti, yönetici etkinliği, kârlılık, verimlilik, katma değer gibi ölçüler sadece bunlardan birkaçını ifade etmektedir. Ancak, özellikle finansal performansın ölçülmesinde bankaların kârlılıkları hâlen ana göstergedir.

Faiz gelirleri; kredilerden, zorunlu karşılıklardan, para piyasası işlemlerinden ve menkul değerlerden alınan faizlerden oluşur. Alınan ücret ve komisyonlar Gelir Tablosunda NET ÜCRET VE KOMİSYON GELİRLERİ/GİDERLERİ kalemine aittir.

Diğer faaliyet giderleri, bankacılık faaliyetlerinin giderlerini kapsar. Personel giderleri, maddi ve maddi olmayan amortisman giderleri, bakım ve onarım giderleri, reklam giderleri, finansal kiralama giderleri, duran varlık satış kârları gibi kalemler bu grupta yer alır. Duran varlık satış kârları kalemi gibi kalemler dışında bu giderler, bankanın genel yönetim giderlerini oluşturur. Mevduatlara verilen faizler ise faiz giderlerini oluşturur.

Bir banka tarafından elde edilen kârın yeterli, ölçülü ve doyurucu olup olmadığı değerlendirilirken, kullanılan sermayenin fırsat maliyetleri, genel ekonomik konjonktür, aynı sektördeki benzer işletmelerin kâr oranları ve bankaların kâr hedefleri gibi faktörleri değerlendirmek gerekir. Net Ücret ve Komisyon Gelirleri/Giderler kârın kalitesinin analizinde kullanılır.

Özkaynaklar = Toplam varlıklar - Toplam borçlar

                   = 32.000 - 21.000

                   =  11.000

Özkaynak Kârlılığı (ROE) = Dönem Net Kârı/Özkaynaklar

                                    =2.200/11.000

                                    = 0,2

Fiyat/Kazanç Oranı = Hisse Senedinin Piyasa Değeri  / Hisse Başına Kâr Tutarı

Döviz Pozisyonu/Özkaynak CAMELS Değerlendirilmesinde sermaye yeterliliğine ait kullanılabilecek oranlardandır.

Rating analizinde bankanın tatmin edici performans göstermesi ve temel olarak iyi bir yapıya sahip olması 2 rating notu ile değerlendirilir.

Net Çalışma Sermayesi/Toplam Aktifler Likidite Durumu grubunda yer alan bir oranlamadır.