BANKALARIN YÖNETİMİ VE DENETİMİ

Bankaların pasif unsurları; mevduat kredilerinden, ihraç edilen borçlanma araçlarından, diğer kredilerden ve öz kaynaklardan oluşmaktadır.

Mevduat ve diğer borçlanma yolu ile elde edilebilecek fon tutarı ne kadardır? - Bu fonlar ne tür mevduat ve borçlarla elde edilecektir? - Yurtdışı sendikasyon kredileri kullanılacak mıdır? - TCMB bankalar arası para piyasası işlemlerine başvurulacak mıdır? - Sermaye artırımı yoluna gidilebilir mi? - Fonların vadesi ve döviz yapısı nasıldır? Bu sorular arasında sayılabilir.

Aşağıdakilerin hepsi komitenin görevleri arasında sayılabilir:

Zorunlu rezervlerle ilgili kararlar almak - Bütçedeki değişkenleri inceleyerek bunlara göre bir yol haritası çizmek - Aktif pasif yönetimi politikalarını sürekli gözden geçirmek - Günlük ortalama faiz, faiz dışı gelir ve giderleri incelemek - Faiz oranları, döviz kuru gibi değişkenleri takip etmek

Faiz oranı riski sistematik risktir ve sistematik riskler piyasa ve ekonomik konjonktür kaynaklı olup, bankalar için genel olarak tehlike teşkil eden risklerdir.

Yeniden fiyatlandırma riski, baz riski ve opsiyon riski olarak sınıflandırılabilir.

Maddi duran varlıklar faize duyarsız aktifler arasında sayılabilir.

Öz kaynaklar faize duyarsız pasif unsurlardan biridir.

Genel itibariyle ticari bankalarda faiz oranı riskine karşı belirlenecek üç temel strateji mevcuttur. Bunlar (Parasız, 2014, s:212-213):

Sıfır fon açığı stratejisi, - Pozitif fon açığı stratejisi, - Negatif fon açığı stratejisi

Bankalar, ekonomik yapı ve finansal sistemin verimli çalışabilmesi için meydana getirilmiş ticari kurumlardır. Ekonomik hedeflere ulaşılabilmesi, ülke kaynaklarının etkin kullanılabilmesi yada tasarrufların yatırıma dönüştürülmesi noktasında fon oluşturma gibi işlevler ticari bankaların sosyal
amaçları içerisinde yer almaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Bankalar kazançlarını artırmak için aktif kalitesinden ödün vermeden, daha fazla fon arzında bulunmak, bunun içinde daha fazla fona sahip olmak zorundadırlar. Söz konusu bakış açısıyla, bankaların istikrarlı bir büyümeyi gerçekleştirebilmek için gelir artırıcı işletme politikalarıyla maliyet düşürücü politikaları etkin bir şekilde uygulama sanatı APY olarak ifade edilebilir

Kavramsal olarak APY, bütün bilanço kalemlerini bankanın pay sahiplerinin servetini maksimize edilecek şekilde koordinasyonudur. Doğru yanıt D'dir.

Likidite riski, bankalarda (ve tüm isletmelerde) başta aktif ve pasifler arasında doğabilecek vade uyumsuzluğu olmak üzere; aktif kalitesinin bozulması (geri dönmeyen alacakların artması gibi), batık krediler dışındaki donuk aktiflerin artışı ya da donuk olmayan aktiflerin donuk hale gelmesi, faiz tahsilatlarının ve karlılığın düşmesi, hızlı ve beklenmeyen mevduat çekilisi, yerel ve/veya uluslar arası krizler nedeniyle nakit talebinin hızla artması vb. nedenlerle aktiflerin fonlama ihtiyacı ve buna bağlı olarak nakit ödemelerini ve taahhütlerini yerine getirememe tehlikesidir. Doğru yanıt B'dir.

Sendikasyon kredileri genel itibariyle iki temel özelliği ile diğer kredi türlerinden farklılaşır. Bunlar; işlemin birden fazla kredi vereni içermesi ve her bir kredi verenin farklı ve ayrılabilir bir yükümlülükle toplam tutarın kendisine ait kısmını ödemeyi garanti etmesidir. Böylece sendikasyon; ne olursa olsun kredi verenlerin sadece belli bir miktarın belli bir yüzdesine kadar sorumlu oldukları kredi çeşididir ve sendikasyon katılımcıları diğerlerinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde hukuken sorumlu değildirler. Doğru yanıt A'dır.

Faize duyarlı aktifler ile faize duyarlı pasifler arasındaki farkı vade aralığı analizi (GAP) olarak anılmaktadır. GAP analizi genel olarak faiz oranı değişim riskini ölçmek amacıyla geliştirilmiş bir modeldir. Doğru yanıt C'dir.

Faiz oranlarında meydana gelecek %1 lik bir değişim bankanın net faiz gelirini faize duyarlı aktifler ile pasifler arasındaki fark kadar etkileyecektir. Şöyle ki ticari bankanın değişken faizli yani yeniden fiyatlandırılabilen aktiflerinin toplamı 100 birim; pasiflerin toplamı ise (öz kaynaklar hariç) 90 birim olduğu varsayımı altında, GAP tutarı yani iki değer arasındaki fark 10 birim olacaktır. Faiz oranlarının % 1 arttığı dönemde bankanın net faiz gelirlerinde bir birimlik artış olacaktır. Aynı formül yukarıda verilen değerlere uygulandığında da 1 birimlik bir artış söz konusu olur. Doğru yanıt A'dır.

Eğer banka pozitif durasyon aralığına sahipse yani aktiflerin süresi pasiflerin süresinden uzunsa piyasa faiz oranları yükseldiğinde aktiflerin değeri pasiflerin maliyetinden daha fazla düşeceği için bankanın net değerinde azalma meydana geleceği söylenebilir. Çünkü aktif portföyün durasyonu pasif portföyün durasyonundan uzundur. Bu bağlamda faiz artışı aktiflerin değerini pasif portföyünün değerine göre daha fazla düşürür. Aksi durumda yani piyasa faiz oranlarının düştüğü hallerde bankanın net değeri yükselecektir. Aktif portföyünün durasyonu pasif portföyünün durasyonuna göre daha uzun olduğu için faiz azaldığında bankanın aktif portföyünün değeri pasif portföyünün değerine göre daha çok yükselir. Eğer ticari banka negatif durasyon aralığına sahipse piyasa faiz oranı arttığında bankanın net değeri yükselir. Çünkü aktif portföyünün durasyonu pasif portföyünün durasyonuna göre daha kısadır. Bundan dolayı aktif portföyünün değeri pasif portföyünün değerine göre daha az azalır. Piyasa faiz oranı azaldığında ise bankanın net değeri azalır. Aktiflerin durasyonu pasiflerin durasyonundan daha kısa olduğu için pasif portföyünün değeri aktif portföyünün değerine göre daha fazla artar böylece bankanın net değeri azalır. Ticari banka sıfır durasyon aralığına sahipse piyasa faiz oranlarındaki değişikliklerden etkilenmez. Çünkü aktif ve pasif portföylerinin durasyon uzunluklarının denk olmasıdır. Bu durumda piyasa faiz oranındaki değişimler her ikisini de aynı oranda değiştirmesinden dolayı bankanın net değeri değişmez. Bankaların aktif-pasif yönetimi komitelerince bankanın sıfır durasyon aralığına sahip olması arzu edilen bir durumdur. Bu sayede bankalar net değerlerini piyasa faiz oranındaki dalgalanmalara karşı tamamen güvence altına almış olurlar. Bu bilgilere dayalı olarak I, III ve V numaralı öncüllerde verilen ifadelerin doğru olduğu görülmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Eğer bankanın döviz pozisyonu fazla değil de açık konumda ise yine kur riskine maruz kalacağım söylenebilir. Açık pozisyonda döviz kurunun yükselmesi zarar, düşmesi ise kar meydana getirecektir yani ticari banka döviz fazla veya açık pozisyon belirlediğinde her iki durumda da kur riskine maruz
kalacaktır. Doğru yanıt A'dır.

Ticari bankanın, fazla döviz pozisyonu olduğu durumlarda yani döviz cinsinden nakit girişlerinin,döviz cinsinden nakit çıkışlarından fazla olduğu hallerde döviz kuru değişim riskiyle karşı karşıya olduğu söylenebilir. Şöyle ki döviz kurlarında meydana gelebilecek olası bir düşüş bankanın döviz varlıklarında, dövizli kaynaklardan daha fazla azalışa neden olacaktır. Dolayısıyla bu durum zararla sonuçlanacağı için bankanın karlılığını olumsuz yönde etkileyecektir. Aksi durumda yani döviz kurlarının arttığı durumda ise bankanın karlılığında artış olacaktır. Kısaca fazla pozisyon alan bankalarda kurun yükselmesi kar, düşmesi ise zarar ile sonuçlanmaktadır. Bu bilgilere dayalı yapılan hesaplamalara göre (yabancı aktiflerin 1000 TL, yabancı pasiflerin 800 TL artacağı belirlenir), öz kaynakların değeri 200 TL artar. Doğru yanıt D'dir.

Esas itibariyle APY; faiz, döviz, kredi, likidite riskini en aza indirmeye çalışan, likidite risk ve getiri arasında bir denge oluşturma süreci olarak da tanımlanabilir. Ticari bankalar aktiflerinden maksimum getiri elde edip, kaynakları da en ucuz yöntemle elde etme amacındadırlar. Maksimum gelir minimum kaynak maliyeti gayesi çerçevesinde bankalar aktiflerinde bulunan bütün kıymetleri çeşitli yatırımlara dönüştürerek kar amacını gerçekleştirmek istemektedirler; ancak kar maksimizasyonu amacı aktiflerin getirisini artırırken işletmenin likidite riskini yani muhtemel yükümlülüklerini ödeyememe riskini de artıracaktır. Bu bağlamda APY ticari bankaların likidite riskini en aza indirmek için kullandığı yöntemler olarak da tanımlanabilir. Fakat aktifi ve pasifi planlama dönemi duruma göre birkaç günden bir yıla hatta daha ötesine kadar uzanabilir. Doğru cevap C’dir.