BANKALARIN YÖNETİMİ VE DENETİMİ

Aktif pasif yönetiminde temel hedef, karı maksimize etmek vasıtasıyla bankanın piyasa değeri veya hisse fiyatını arttırmaktır. Doğru cevap E'dir.

Nakitler bankaların aktif unsurudur. Doğru cevap C'dir.

Aktif pasif yönetimi komitesinin  bazı görev ve yükümlülükleri;

- Bankanın likidite seviyesini arzu edilen düzeyde tutmak
- Kredi fiyatlandırma stratejilerini değerlendirmek
- Zorunlu rezervlerle ilgili kararlar almak
- Bütçedeki değişkenleri inceleyerek bunlara göre bir yol haritası çizmek
- Aktif pasif yönetimi politikalarını sürekli gözden geçirmek
- Günlük ortalama faiz, faiz dışı gelir ve giderleri incelemek
- Faiz oranları, döviz kuru gibi değişkenleri takip etmek
- Bankacılık faaliyetleriyle ilgili yasal mevzuat değişikliklerinin incelenmesi
- Dönemler itibariyle sermaye yeterlilik rasyolarındaki değişiklikleri analiz etmek

- Aktif-pasif yönetimi tekniklerinin geliştirilmesi.
- Geleceğe ilişkin senaryolar hazırlanması ve üst yönetimin karar alma sürecinde yardımcı olmak
amacıyla bilanço hacmi ve faiz oranlarının çeşitli tahminler ile net faiz geliri tahmini yapmaktır. Doğru cevap B'dir.

Bankacılık sektöründeki riskler iki ana gruba ayrılmaktadır; sistematik ve sitematik olmayan risk. Faiz oranı riski ve döviz kuru riski sistematik risklerden sayılırken kredi riski, likidite riski ve operasyonel risk daha çok sistematik olmayan risklerden sayılmaktadır.Doğru cevap D'dir.

Vade aralığı analizinde faize duyarlı aktifler ile faize duyarlı pasifler arasındaki fark boşluk-açık (GAP) denilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Ticari bankalarda faiz oranı riskine karşı kullanılan yöntem olan GAP analizinde, GAP oranı faize duyarlı aktiflerin faize duyarlı pasiflere oranlanması suretiyle bulunabilmektedir.

FDA/FDP > 1 durumunda pozitif GAP
FDA/FDP < 1 durumunda ise negatif GAP
FDA/FDP =1 durumunda ise sıfır GAP söz konusu olabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Durasyon analizi, faiz oranı riskinin tespiti aşamasında faize duyarlı duyarsız ayrımı yapılmaksızın bütün varlıkların nakit giriş ve çıkışlarının bugünkü değerini ve aralarındaki vade uyumsuzluğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Döviz pozisyon oranı, Döviz mevcutları ve döviz alacakları toplamının, döviz borçları ve döviz taahhütleri toplamına oranlanması ile bulunur. Doğru cevap A'dır.

Döviz kuru riski:  Ülke parasının değerinin diğer yabancı paralar karşısında değer kaybetmesi veya bankanın döviz pozisyonunda mevcut yabancı paraların birbirleri arasındaki değerlerinde meydana gelen değişimler sonucu uğranılabilecek zarar olasılığıdır. Doğru cevap D'dir.

Ticari bankanın faize duyarlı pasiflerinin faize duyarlı aktiflerden fazla olduğu durumlarda tercih edilen faiz oranı stratejisi negatif fon açığı stratejisidir. Doğru cevap C'dir.

APY ticari bankaların karı maksimize etmek amacıyla kullanmış olduğu yöntem ve tekniklerden biridir. APY bankanın aktif ve pasif unsurlarıyla ilgili riski en aza indirip getiriyi maksimum düzeye getirebilme süreci olarak ifade edilebilir.

Kavramsal olarak APY, bütün bilanço kalemlerini bankanın pay sahiplerinin servetini maksimize edilecek şekilde koordinasyonudur. Özellikle, APY yaklaşımı değişken getirili aktiflerle, değişken getirili pasifler arasındaki ilişki üzerine odaklanır. Aktifi ve pasifi planlama dönemi duruma göre birkaç günden
bir yıla hatta daha ötesine uzanır.

Ticari bankalarda APY nin temel amacı, genel itibariyle risk yönetim tekniklerinin kullanılarak karı maksimize etmek olduğu söylenebilir. Bununla birlikte APY’nin temel amacının yanında tali hedefleri de mevcuttur. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
1. Net faiz gelirlerinin artırılması ve faaliyetler çerçevesinde istikrarın sağlanmasına katkıda bulunmak
2. Faiz dışı gelirlerin kontrolünü sağlamak
3. Kredilerin kalitesini artırmak
4. Likidite ihtiyacının karşılanmasını sağlamak
5. Sermaye yeterliliğini sağlamak
6. Vergi yükünün azaltılmasını sağlamak

Ticari bankalar, aktif yönetim sürecinde aktiflerden maksimum getiri elde edebilmek ve aktifleri
içerisinde optimum dengeyi sağlamak için aşağıda yer alan unsurları incelemek zorundadırlar. Bunlar;
- Nakit değerler, krediler ve sabit kıymetler için ne kadar fon ayrılacak?
- Hangi kredi çeşitleri için ne kadar fon ayrılacak?
- Aktiflerin vade yapısı nasıldır ve değişken faizli kredilerin tutarı nedir?
- Yatırımların vade yapısı ve tutarı nasıldır?
- Vergiden muaf ve vergiye tabi olan yatırımlar hangileridir ve ne kadardır?
- Uluslararası risk var mıdır? Ölçüsü nedir?

Ticari bankaların pasif unsurlarının yönetimi kapsamında çeşitli seçenekler arasında optimum kaynak yapısını belirleme aşamasında alacağı kararlarda aşağıda yer alan sorulara banka yönetiminin cevap bulması gerekecektir. Bu sorular;
- Mevduat ve diğer borçlanma yolu ile elde edilebilecek fon tutarı ne kadardır?
- Bu fonlar ne tür mevduat ve borçlarla elde edilecektir?
- Yurtdışı sendikasyon kredileri kullanılacak mıdır?
- TCMB bankalar arası para piyasası işlemlerine başvurulacak mıdır?
- Sermaye artırımı yoluna gidilebilir mi?
- Fonların vadesi ve döviz yapısı nasıldır?şeklinde sıralanabilmektedir.

Ticari bankalarda aktif-pasif yönetimi komitesinin temel görevi, işletmenin karını maksimize etmesine
yardımcı olmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için ilgili komitenin bazı görev ve yükümlülükleri vardır.
Bunları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz (Milli, 2008, s:112):
- Bankanın likidite seviyesini arzu edilen düzeyde tutmak
- Kredi fiyatlandırma stratejilerini değerlendirmek
- Zorunlu rezervlerle ilgili kararlar almak
- Bütçedeki değişkenleri inceleyerek bunlara göre bir yol haritası çizmek
- Aktif pasif yönetimi politikalarını sürekli gözden geçirmek
- Günlük ortalama faiz, faiz dışı gelir ve giderleri incelemek
- Faiz oranları, döviz kuru gibi değişkenleri takip etmek
- Bankacılık faaliyetleriyle ilgili yasal mevzuat değişikliklerinin incelenmesi
- Dönemler itibariyle sermaye yeterlilik rasyolarındaki değişiklikleri analiz etmek

Aktif-pasif yönetimi tekniklerinin geliştirilmesi.
- Geleceğe ilişkin senaryolar hazırlanması ve üst yönetimin karar alma sürecinde yardımcı olmak
amacıyla bilanço hacmi ve faiz oranlarının çeşitli tahminler ile net faiz geliri tahmini yapmak.

İçsel sınırlar; işletmenin sermaye yapısından, sermaye tutarından, organizasyon yapısından, mevduat ve kredilerinin özelliklerinden, diğer aktif ve pasiflerinin yapısından ve bunların taşıdıkları risklerden, çalışanların tecrübelerinden ve işletmede kullanılan teknolojik otomasyondan kaynaklanan kısıtlar olarak açıklanabilir. Sayılan bu unsurlar tamamen işletmenin kontrolünde olan ve aynı zamanda etki düzeyini bankanın belirleyebildiği sınırlar olarak ifade edilebilir.
Aktif pasif yönetim kapsamında var olan dışsal kısıtlar ise;
- Ülkedeki genel ekonomik durum,
- Hükümetin para ve maliye politikaları,
- Bankacılık sektöründeki rekabet durumu,
- Sermaye ve para piyasasındaki gelişmeler ve
- Yasal mevzuattaki muhtemel değişiklikler

Vade aralığı analizinde faize duyarlı aktifler ile faize duyarlı pasifler arasındaki fark boşluk-açık olarak ifade edilebilir. Bu durumun aşağdaki denklem yardımıyla açıklanması mümkündür.
GAP = FDA – FDP

GAP: Açık
FDA: Faize Duyarlı Aktifler
FDP: Faize Duyarlı Pasifler

Bankalar karşı karşıya kaldıkları faiz ve likidite risklerini en aza indirmek için aktif ve pasiflerinin durasyonlarını eşitleme yoluna gidebilirler. Bankalar aktif ve pasif kalemlerinin uyumlaştırarak durasyon farkını sıfırlayabilirler. Bankanın, aktif portföyünün durasyonu ile bankanın TL pasif portföyünün ağırlık durasyonunun birbirine eşit veya eşite yakın olmasıyla bankanın durasyon aralığı mümkün olduğu kadar 0’a yaklaşacaktır. Bu bağlamda durasyon aralığı aşağıdaki gibi ifade edilebilir.
DURGAP = DURA − DURP
DURGAP: Bankanın durasyon aralığını,
DURA: Bankanın aktiflerinin ortalama durasyonu
DURP: Bankanın pasiflerinin ortalama durasyonu

Bankalar sahip oldukları dövizli aktif ve pasif unsurların herhangi bir kur riskiyle karşı karşıya olup olmadığının tespiti için döviz pozisyon oranını kullanmaktadırlar. Döviz pozisyon oranı, bankanın döviz mevcutlarının, döviz borçlarına bölünmesi suretiyle elde edilmektedir.

Döviz Pozisyon Oranı = Döviz Mevcutları + Döviz Alacakları/Döviz Borçları + Döviz Taahhütleri