BANKALARIN YÖNETİMİ VE DENETİMİ

İşletme içi riskler, işletmenin faaliyet konusu, kuruluş yeri, organizasyon yapısı, yöneticisi, personeli ve teknolojik gelişmelere ayak uyduramamasından kaynaklanan risklerdir. İşletme dışı riskler ise işletmenin içinde bulunduğu sektör ve ekonomiden kaynaklanan risklerdir. Bu risklere, pazarın durumu, rakiplerin durumunu, politik ve ekonomik değişimler örnek verilebilir.

İşletme ile ilişkisi bakımından riskler;
• İşletme içi riskler ve
• İşletme dışı riskler olarak sınıflandırılabilir.
İşletme içi riskler, işletmenin faaliyet konusu, kuruluş yeri, organizasyon yapısı, yöneticisi, personeli
ve teknolojik gelişmelere ayak uyduramamasından kaynaklanan risklerdir. İşletme dışı riskler ise
işletmenin içinde bulunduğu sektör ve ekonomiden kaynaklanan risklerdir. Bu risklere, pazarın durumu,
rakiplerin durumunu, politik ve ekonomik değişimler örnek verilebilir. Örneğin yurt dışından hammadde
ihraç eden A işletmesi ile yalnızca yurt içi piyasadan hammadde edinen B işletmesi döviz kurundaki
değişimden etkilenme düzeyi açısından kıyaslandığında A işletmesi döviz kuru açısından daha risklidir.

Sabit kıymet ve işletme yatırımlarında ise beklenen getiri işletmenin nakit akışları ve/veya kâr ile tanımlanabilmektedir.
Bu yaklaşımla beklenen getiride değişime neden olan riskler;
• Sistematik ve
• Sistematik olmayan risk olarak sınıflandırılmaktadır.
Sistematik risk menkul kıymet yatırımlarında beklenen getiride değişime neden olabilecek ekonomik
ve politik koşullardan kaynaklanan risk unsurlarını içermektedir. Bu riskler, enflasyon riski, faiz oranı
riski, piyasa (menkul kıymet piyasası) riski, ülke riski gibi çeşitlendirilmektedir. Her menkul kıymet
sistematik riske duyarlılığı farklı olduğundan, bu risklerin menkul kıymet portföyleri oluşturarak
tamamen yok edilmesi mümkün değildir.
Sistematik olmayan risk çeşitleri; finansal risk, yönetim riski ve faaliyet (sektör) riski olarak
sınıflandırılabilir. Bu riskler işletmenin yapısından kaynaklanan bireysel risklerdir.

Finansal Riskler
Finansal riskler; bankaların mevduat toplama ve kredi kullandırma sürecinde almış olduğu kararlar veya
uyguladıkları stratejiler neticesinde bekledikleri getiride azalışa neden olabilecek risk unsurlarıdır.
Bunlar, bilanço yapısından kaynaklı riskler, sermaye yeterliliği riskleri, kârlılık riskleri, kredi riski, faiz
oranı riski, likidite riski gibi risk çeşitleridir.

Refinansman riski, bankaların aktif/pasif yapısının vade uyumsuzluğundan kaynaklanır. Banka kullandırılan kredi ve diğer yatırımlardan beklenen nakit girişlerinin vadesi, fonlarının ödeme vadesiyle uyumlu olmaması veya yeni kredi kullandırımlarını karşılayacak mevduatnın bulunmaması durumu
refinansman riskidir.

Basel Komitesinin düzenlemelerinde operasyonel risk, “uygun olmayan ya da işlemeyen iç süreçler, insanlar ve sistemler ya da dış etkenler nedeniyle ortaya çıkabilecek zarara uğrama riski” olarak tanımlanmıştır. Operasyonel riskler, yöneticinin riskleri doğru analiz edip yönetememesinden, personelin dikkatsizliğinden, teknolojik yetersizlik veya boşluktan veya terör olaylarından kaynaklanabilir.

Yönetim riskini arttıran faktörler;
• yanlış aktif/pasif yapısının oluşturulması, vade uyumsuzluğuna sebep olunması,
• risk faktörleri dikkate alınarak kredi ve mevduata uygulanacak faiz oranının doğru tespit edilmemesi,
• likidite riskine neden olabilecek nakit bulundurma kararlarının alınması,
• piyasaya ilişkin öngörüleri takip edememesi ve doğru menkul kıymet yatırım portföylerinin oluşturulmaması,
• astlarıyla uyum içinde çalışamaması olarak sıralanabilir.

Bu risk grubu, bankaların riskten korunma ve riski yönetmeye yönelik yapmış olduğu hisse senedi, tahvil bono yatırımlarının yanı sıra türev finansal araçlardan (forward, future ve opsiyon sözleşmeleri), repo-ters repo işlemlerinden kaynaklanan riskleri içermektedir. Bu riskler,
• aracılık sözleşmelerinde pozisyon riski,
• takas teslim riski,
• karşı taraf riski ve
• yoğunlaşma riski ve
• baz risk olarak sınıflandırılabilir.

Yukarıda da ifade edildiği gibi kârlılık riskine maruz kalmamak için, bankaların aktif/pasif yapılarını doğru oluşturmaları, fon kaynaklarının (mevduat) uygun faiz ve vade ile kullandırmaları (kredi) ve doğru çeşitlendirme ile menkul kıymet portföyleri oluşturmaları gerekmektedir.

Sermaye yeterliliği oranında yer alan “Sermaye Tabanı” bankaların özkaynak tutarını ifade etmektedir.

Faiz oranı riski, faiz oranlarındaki değişimin banka varlıkları ve gelirleri üzerine etkisidir.

Kur riski, aktif ve pasif yapısında aynı cins ve tutarda varlık ve kaynakları bulunmaması durumunda ortaya çıkar.