BANKALARIN YÖNETİMİ VE DENETİMİ

aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

• Özel Bankacılık Banka tarafından müşteri profilinin belirlenerek, onun ihtiyaç ve yatırım tercihlerine göre kişiye özel alternatif ürünlerin sunulduğu bankacılık türüdür. Böylece müşterilerin varlıkları, onların belirlediği risk ve beklentiler doğrultusunda yönetilir. Özel bankacılık hizmetleri, özel bankacılık şubeleri aracılığıyla gerçekleştirilir.

• Perakende Bankacılık Bireyler ve KOBİ’lerden mevduat sağlama ve bunlara kredi sağlama faaliyetlerinin gerçekleştirildiği bankacılık türüdür. Çok sayıda ve her biri küçük tutarlı olan perakende bankacılık işlemlerinin hacmi toplamda geniştir.

• Toptancı Bankacılık Kurumsal bankacılık hizmetlerini kapsayan toptancı bankacılıkta, perakende bankacılığın aksine, az sayıda fakat yüksek hacimli işlemler gerçekleştirilir. Finansal olmayan işletmeler, finansal nitelikli işletmeler ve hükümetin bazı kurumlarının faaliyetleri, toptancı bankacılık kapsamında yer alır.

• Holding Bankacılığı Bir bankanın doğrudan ya da dolaylı olarak bir veya daha fazla bankaya sahip olması, bunları kontrol etmesi ya da bir bankanın sermayesinin çoğunluğunun bir holdingin kontrolünde olması durumunda ortaya çıkan bankacılık türüdür.

• Kıyı Bankacılığı (Off-shore Bankacılık) Denetim ve vergilendirmenin en az düzeyde olduğu yerlerde, konvertıbl paralar üzerinden işlem yaparak, çok uluslu şirketlere ve uluslararası girişimlere hizmet veren bankalardır.

• Banknot ihraç etmek,

• Devletin veznedarlık görevini yapmak,

• Mali ve iktisadî konularda devletin danışmanlığını yapmak,

• Ticari bankaların para rezervlerini muhafaza etmek,

• Ülkenin uluslararası ödeme araçlarının muhafızlığını yapmak,

• Bankaların öz kaynaklarını ve yabancı kaynaklarını kullandıktan sonra son borç verme görevini yapmak,

• Bankaların takas, tasfiye ve virman görevini yapmak,

• Krediyi düzenlemek ve denetlemek,

• Kliring Kurumu olarak Kliring hizmetleri yapmak.

Hissedarlar Genel Kurulu, Banka Meclisi, Başkanlık, Denetleme Kurulu ve Yönetim Komitesidir. Şekil 1.2’de bu organlar açıkça görülmektedir.

• Hissedarlar Genel Kurulu: Merkez Bankasının pay sahipleri defterinde adı yazılı olan hissedarlardan oluşmaktadır.

• Banka Meclisi: Başkan ile Genel Kurulca seçilen, görev süresi üç yıl olan, altı kişiden oluşmaktadır.

• Denetleme Kurulu: Merkez Bankasının A, B, C ve D sınıfı hissedarlarınca ayrı ayrı seçilen, görev süresi iki yıl olan, toplam dört üyeden oluşmaktadır.

• Yönetim Komitesi: Görev süresi üç yıl olan, başkan ve başkanın dört yardımcısından oluşmaktadır.

5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 7.maddesine göre Türkiye'de kurulacak bir bankanın:

• Anonim şirket seklinde kurulması,

• Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması,

• Kurucularının bu Kanun’da belirtilen şartları taşıması,

• Yönetim kurulu üyelerinin bu Kanun’un kurumsal yönetim hükümlerinde belirtilen nitelikleri ve planlanan faaliyetleri gerçekleştirebilecek meslekî tecrübeyi sahip olması,

• Öngörülen faaliyet konularının planlanan mali, yönetim ve organizasyon yapısı ile uyumlu olması,

• Nakden ve her türlü muvazaadan âri olarak ödenmiş sermayesinin en az otuz milyon Türk lirası olması,

• Ana sözleşmesinin bu Kanun hükümlerine uygun olması,

• Kurumun etkin denetimini engellemeyecek şeffaf ve açık bir ortaklık yapısı ve organizasyon şemasına sahip olması,

• Konsolide denetimini engelleyici nitelikte herhangi bir hususun bulunmaması,

• Öngörülen faaliyet konularına ait iş planlarını, kurulusun mali yapısı ile ilgili projeksiyonlarını sermaye yeterliliğini de içerecek şekilde, ilk üç yıl için bütçe planını ve yapısal örgütlenmesini gösteren bir faaliyet programını iç kontrol, risk yönetimi ve iç denetim sistemi de dahil olmak üzere ibraz etmesi şarttır.

5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 9. maddesine göre Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından belirlenen usûl ve esaslar çerçevesinde gerekli izni alarak Türkiye'de şube açmak suretiyle faaliyet gösterecek yurt dışında kurulu bir bankanın,

• Merkezinin bulunduğu ülkede esas faaliyetlerinde yasaklamanın bulunmamış olması,

• Merkezinin bulunduğu ülkenin yetkili denetim merciinin Türkiye'de faaliyet göstermesine ilişkin olumsuz görüşünün bulunmaması,

• Ödenmiş sermayesinin Türkiye'ye tahsis edilen kısmının 7. maddede belirtilen miktardan az olmaması,

• Müdürler kurulu üyelerinin, kurumsal yönetim hükümlerinde belirtilen şartları ve planlanan faaliyetleri gerçekleştirebilecek meslekî tecrübeyi haiz olmaları,

• İzin kapsamındaki faaliyet konularına ait iş planlarını, ilk üç yıl için bütçe planını ve yapısal örgütlenmesini gösteren bir faaliyet programını ibraz etmesi,

• Dahil olduğu grubun ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması şarttır. Yurt dışında kurulu bir bankaya, merkezinin bulunduğu ülkedeki yerel düzenlemelere aykırılıkları nedeniyle faaliyeti yasaklanan konularda faaliyet izni verilmez.

• Banka kurucularının noter huzurunda imzaladıkları beyanname,

• Ortaklar tarafından imzalanan ortaklık ana sözleşme taslağı,

• Bankanın kurulmasından beklenen fayda analizini içeren detaylı fizibilite raporu,

• Kuruluş tarihinden itibaren üç yıllık hedeflerini ortaya koyan tahmini bilanço ile kâr/zarar cetvelleri ile sermaye artırımları için gereken tutar ve bunun sağlanacağı kaynağı kapsayan rapor,

• Gerçek kişi kurucular ile sermayedeki dolaylı pay sahipliği yüzde on veya daha fazla olan diğer gerçek kişilere ait, Adlî Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü veya Cumhuriyet Savcılıklarından, son altı ay içinde alınmış adlî sicil belgeleri,

• Kurucular ile sermayedeki dolaylı pay sahipliği yüzde on veya daha fazla olan gerçek veya tüzel kişilerin müflis olmadıklarına ilişkin Asliye Ticaret Mahkemelerinden, konkordato ilan etmiş olmadıklarına ilişkin İcra Tetkik Hakimliklerinden alınmış belgeler,

• Kurucu tüzel kişilerin kurulacak bankaya ortak olacağına ilişkin yetkili kurullardan alınmış karar örnekleri,

• Kurucuların başka şirketlerde, doğrudan veya dolaylı olarak pay sahibi olmadıklarına ilişkin beyan,

• Kurucuların, vergi SGK prim borcu olmadığına dair vergi daireleriyle SGK’dan alacakları belge,

• Kurucuların, son beş yıla ait gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri, emlak beyannameleri gibi belgeler,

• Sermaye payı %10 veya daha fazla olan ortakların mevduat ve kredi hesaplarına ilişkin bilgilerini gösteren BDDK’ya hitaben düzenlenmiş belgeler,

• Sermaye payı yüzde 10 veya daha fazlasını taahhüt eden kişilerin, mali durumları hakkında, yeminli mali müşavirler tarafından düzenlenecek rapor,

• Tüm kurucuların, son on yılda mali bir kurumda görev alıp almadıklarına ilişkin bilgileri kapsayan ayrıntılı özgeçmişleri,

• Kurucu gerçek veya tüzel kişilerin temsile yetkisi kılınmış kişilere verilmiş vekâletname örnekleri,

• Kurucuların, gerekli kaynağı kendi ticarî sanayi vb. gibi yasal faaliyetleri sonucunda her türlü muvazaadan arınmış olarak sağladıklarına dair düzenleyip imzalayacakları taahhütname.

Bir bankanın kuruluş izni, aşağıda belirtilen hallerinden herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda, BDDK’nın en az beş üyesinin aynı yönde verilen oylar neticesinde alınan kararla iptal edilir:

• İznin gerçeğe aykırı beyanlarla alınmış olması,

• Kuruluş izninin verildiği tarihten itibaren dokuz ay içerisinde faaliyet izni için başvurulmaması,

• Kuruluş izninden vazgeçildiğinin beyan edilmesi,

• İznin verilmesinde aranan şartların, faaliyete geçilinceye kadar kaybedilmesi,

• Faaliyet izni alınamamış olması,

• İradî olarak Bankacılık Kanunu’nun 4. maddesinde belirtilen faaliyetlerin tümünden vazgeçilmesi ve iradî tasfiyenin tamamlanması,

• Devrolunan bankanın birleşme veya bölünme işlemlerinin tamamlanması,

• Bankacılık Kanunu’nun 106. maddesi kapsamında tasfiye veya iflas takibatının tamamlanması.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Kurumun karar organıdır. Kurul, biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere yedi üyeden oluşur. Kurul Başkanı Kurumun da başkanıdır. Kurumun karar organı bu yedi kişilik kurul üyeleridir. Kurul en az haftada bir defa olmak üzere, gerekli hallerde en az beş üyenin bulunması halinde toplanır.

1. Bireysel Bankacılık Bölümü: Bireysel bankacılıkta, küçük tasarruf sahiplerinin tasarruflarının değerlendirilmesi, kişisel veya ailevî ihityaçlarını karşılamaları için bu kişilere tüketici kredileri ve kredi kartları aracılığıyla kaynak tedarik edilmesi amaçlanır. Bu amaç doğrultusunda, bireysel krediler bölümü aracılığıyla bireysel kredi politikalarının ve süreçlerinin oluşturulması, müşteri hedef kitlesinin tespit edilmesi, kredilerde ve mevduatta fiyat ve prim sisteminin oluşturulması; bireysel pazarlama bölümü aracılığıyla pahalı kaynaklar yerine daha ucuz kaynakların bulunması, bireysel kredi hacminin artırılması için gerekli kredi kampanyalarının araştırılması faaliyetleri yürütülmektedir.

2. Kurumsal Bankacılık Bölümü: Kurumsal bankacılıkta hedef kitle, orta ve büyük ölçekli işletmelerdir. Bu bölümde kurumsal kredi tahsis ve takip bölümleri aracılığıyla kredi, istihbarat ve mali analiz sürecinin oluşturulması, bankanın kredi ve teminat politikasının oluşturulması, şubelerden gelen kurumsal kredilerin incelenmesi ve yetki alanı dahilindeki kredilerin cevaplanması, yetki alanı dışındakilerin kredi komitesinde veya yönetim kurulunda görüşülmek üzere hazırlanması, aktif kredilerin risk ve teminat takiplerinin yapılması, sorunlu olabilecek kredilerin özel takibe alınması faaliyetleri yürütülür. Kurumsal pazarlama bölümü aracılığıyla kurumsal kredi hacminin artırılması ve hedef müşteri kitlesine ulaşılabilmesi için gerekli politikaların belirlenmesi ve uygulanması faaliyetleri yürütülür.

3. Operasyon Bölümü: Merkezi operasyona bağlı olmayan bankalarda, Hazine ve Fon Yönetimi operasyonlarını yerine getirmek, şubelerde yapılan operasyon işlemlerini yönlendirmek ve yeni uygulamaları duyurmak operasyon bölümünün görevleri arasında yer almaktadır.

4. İnsan Kaynakları Bölümü: İnsan kaynakları yönetimi, çalışanların seçimi, uygun bölümlere yerleştirilmesi, eğitimi, etkili ve verimli olarak çalışmalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, insan kaynakları bölümünde işgücü planlaması, teknolojik değişime uygun işgücü özellik ve yeteneklerinin belirlenmesi, çalışanların sahip olduğu yeteneklerin değerlendirilmesi ve performanslarının ölçülmesi, rekabete yön veren kurumsal kültürün oluşturulması, çalışanların yetiştirilmesi ve geliştirilmesi, ücret politikasının belirlenmesi faaliyetleri gerçekleştirilir.

5. Fon Yönetimi Bölümü: Fon yönetiminin amacı, bankanın tüm para ve sermaye piyasası işlemlerini gerçekleştirmek, piyasaların gidişatı doğrultusunda gerekli önlemleri almak ve bankayı mali riskten korumaktır. Bu amaç doğrultusunda fon yönetimi bölümü ekonomik gelişmeleri izleyerek ve analiz ederek, banka üst düzey çalışanlarını ve şirket yönetimini bilgilendirmekten; döviz kurlarını, mevduat ve kredilere uygulanacak faiz oranlarını belirlemekten; bankanın borçlanma ihtiyacını tespit etmekten; risk ve kârlılık analizleri yaparak yurtiçi ve yurt dışı piyasalarda, şirketin likiditesini de dikkate alarak kâr elde etmeye yönelik alım satımlar yapmaktan sorumludur.

6. Muhasebe ve Mali Yönetim Bölümü: Genel muhasebe bölümünde, bankanın muhasebe işlem ve uygulamalarının doğru yapılmasının sağlanmasına, şube ve birimlere bu konuda danışmanlık verilmesine, mevzuattaki değişmelerden şube ve birimlerin haberdâr edilmesine, vergilerin takip edilmesine yönelik faaliyetler gerçekleştirilir. Mali kontrol bölümü aracılığıyla bankanın ve şubelerin bütçeleri hazırlanır ve kârlılık durumları belirlenerek üst yönetime raporlanır, bankanın mali tabloları düzenlenir, iç ve dış denetime ilişkin bilgiler hazırlanır.