BANKALARIN YÖNETİMİ VE DENETİMİ - Deneme Sınavı - 4

İşletmelerden bilgi alıcılar denetimin fonksiyonunda;

olarak ifade edilmiştir. Bunlar arasında "Girişimciler" bulunmadığından Doğru Cevap D seçeneği olur.

Finansal bilgilerin güvenilir olmama nedenleri;

biçiminde sıralanabilir. Bu bilgilere göre tüm öncüller doğrudur. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneği olur.

I. Kontrol: Bir şeyin doğruluğunu, kayıt ve/veya belgelere aracılığıyla incelemek ve araştırmaktır.

II. Teftiş: Bir şeyin aslını, doğrusunu veya işlerin iyi yürütülüp yürütülmediğini anlamak için yapılan incelemedir.

III. Revizyon: Gözden geçirmek, tekrar incelemek anlamına gelmektedir.

Bu tanımlara göre sıralama I. Kontrol - II. Teftiş - III. Revizyon biçiminde olup Doğru Cevap B seçeneğidir.

Denetim, uygulama şekilleri ve uygulayan kişiler dikkate alındığında "amaç yönünden denetim türleri" ve "kapsam yönünden denetim türleri" olarak ikiye ayrılmaktadır. 

Amaç yönünden denetim türleri;

olarak ifade edilebilir. Kapsam yönünden denetim türleri ise,

olarak açıklanabilir. "Zorunlu-İhtiyari Denetim" Kapsam yönünden denetim türleri arasında yer aldığından I. ve II. öncüller doğru olur. Dolayısıyla Doğru Cevap C seçeneğidir.

Bağımsız denetçilerin temel hedefleri, finansal tabloların güvenilirliğinin test edilmesi ve kamuoyuna doğru bilgilerin sunulmasının sağlamaktır. Herhangi bir kişi veya kuruluşa bağımlı olmadan, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve standartları ışığında mali tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını araştıran kişi Bağımsız denetçilerdir. İşletmelerin, kamu kurum ve kuruluşlarının; kanun, yönetmelik ve ilgili mevzuatlara uygunluğunu araştıranlar Kamu denetçileridir. Vergi müfettişleri, işletmelerin vergi kanunlarına ve tebliğlerine uygun hareket edip etmediklerini belirlemek için denetlemektedirler. İşletmelerin iç kontrol sisteminin etkinliğini inceleyen, etkinlik ve verimlilik araştırması yapan kişi ise İç Denetçilerdir. Dolayısıyla Doğru Cevap C seçeneğidir.

Tanımlamalar sırasıyla;

I. Yapısal risk, finansal tablolarda, iç kontrol olmadığı varsayımı ile önemli yanlışlık risklerinin olma ihtimalidir.

II. Kontrol riski, iç kontrol sistemi ve kontrol uygulamalarına rağmen raporlarda yanlış bilgi olma ihtimalidir.

III. Bulgu riski, İç kontrol sistemi sayesinde önlenemeyen risklerden kalan ve denetçinin uygulayacağı denetim teknikleri ile ortaya çıkarabileceği ancak bunu başaramadığı risklerdir.

olarak ifade edilebilir. Dolayısıyla doğru sıralama I. Yapısal risk - II. Denetim riski - III. Bulgu riski biçimindedir. Buna göre Doğru Cevap A seçeneğidir.

5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda BDDK’nın görevleri;

• Tasarruf sahiplerinin haklarını korumak ve kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamak,
• Bankalar ve finansal holding şirketleri ile diğer kanunlarda ve ilgili mevzuatta yer alan hükümler saklı kalmak kaydıyla finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin; kuruluş ve faaliyetlerini, yönetim ve teşkilat yapısını, birleşme, bölünme, hisse değişimini ve tasfiyelerini düzenlemek, uygulamak, uygulanmasını sağlamak, uygulamayı izlemek ve denetlemek,
• Düzenlemek ve denetlemekle görevli olduğu sektör veya alanla ilgili uluslararası ilke ve standartlarla uyumlu ikincil düzenlemeleri (tebliğ ve yönetmelikleri) yapmak ve kararlar almak,
• Yurt içi ve yurt dışı muadil (benzer) kurumların katıldığı uluslararası mali, iktisadi ve meslekî teşekküllere üye olmak, görev alanına giren hususlarda yabancı ülkelerin yetkili mercileri ile mutabakat zaptı imzalamak,
• Kanun’la verilen diğer görevleri yapmaktır.

BDDK’nın temel amacı ise finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmasıdır. Dolayısıyla Doğru Cevap B seçeneğidir.

Kanıt toplamada kullanılacak tekniklere denetim teknikleri denir. Bankalarda uygulanacak denetim teknikleri;

Fiziki inceleme; belgelerin ve kayıtlarda gösterilen varlıkların fiilen var olması ve bankaya ait olduğunun resmî belge ve kayıtlarla doğrulanması işlemidir.

Doğrulama; bağımsız denetçinin belirlediği çerçevede, banka dışındaki bir kaynaktan bankanın yazılı talebiyle bilgi istenmesi ve bu bilginin doğrudan bağımsız denetçiye iletilmesi işlemidir. 

Bilgi toplama; bağımsız denetçinin, bankanın müfettişleri başta olmak üzere ilgililerden yazılı veya sözlü bilgi alması işlemidir. 

Belge incelemesi; faaliyetlere ve finansal tablolara ilişkin her türlü belgenin içeriğinin ve kayıtlara uygunluğunun ayrıntılı şekilde incelenmesi işlemidir.

Gözlem ise belirli faaliyetlerin yürütülmesi sırasında bağımsız denetçinin hazır bulunmasını ifade etmektedir. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneğidir.

Bankacılık Kanunu’nun 67. maddesine göre bankaların denetimi sonucunda;

• Aktiflerinin vade itibarıyla borçlarını karşılayamama tehlikesiyle karşı karşıya gelmesi (I. öncül Doğru olur),
• Gelir ve giderleri arasındaki dengelerin bozulması nedeniyle kârlılığın, faaliyetleri sorunsuz bir şekilde yürütecek yeterlilikte olmaması,
• Özkaynaklarının sermaye yeterliliğine ilişkin düzenlemelere göre yetersiz olması veya bu durumun gerçekleşmek üzere bulunması (II. öncül Doğru olur),
• Aktif kalitesinin malî bünyeyi zayıflatabilecek şekilde bozulması (III. öncül Doğru olur),
• Kanun’a ve ilgili düzenlemelere veya BDDK kararlarına aykırı nitelikte karar, işlem ve
uygulamalarının bulunması,
• İç denetim, iç kontrol ve risk yönetim sistemlerini kurmaması veya bu sistemleri etkin ve yeterli
bir şekilde isletmemesi veya denetimi engelleyici herhangi bir hususun bulunması,
• Yönetiminin basiretsizliği nedeniyle bu Kanun ve ilgili mevzuat ile tanımlanmış risklerin önemli
ölçüde artması veya malî bünyeyi zayıflatabilecek şekilde yoğunlaşması,

hâllerinden herhangi birinin tespit edilmesi durumunda, BDDK tarafından acilen kanunda belirlenmiş tedbirler alınır. Buna göre tüm öncüller doğru olur. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneğidir.

Denetim, iktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçülere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreçtir.

Teftiş: Bir şeyin aslını, doğrusunu veya işlerin iyi yürütülüp yürütülmediğini anlamak için yapılan inceleme olarak tanımlanabilir. Teftişin denetimden temel farklılığını iki başlık altında toplamak mümkündür. Teftiş kontrolde olduğu gibi işletme personeli tarafından yapılır. Diğer kavramlardan en önemli farkı finansal işlemler dışındaki olaylar da teftişin kapsamına girer.

Kontrol: Bir şeyin doğruluğunu, kayıt ve/veya belgelere aracılığıyla incelemek ve araştırmaktır. Kontrolde, işletme tarafından önceden belirlenmiş çeşitli normlar, standartlar bulunmaktadır. Kontrol bu standart veya normlara uyulup uyulmadığının araştırılmasıdır. Kontrol işletme adına çalışanlar tarafından yapılır, denetim ise; işletme dışındaki bağımsız kişiler tarafından yapılır. Kontrol sürekli bir faaliyettir,
denetim ise; belli zaman periyodunda gerçekleştirilir.

Muhasebe Denetiminin Amaçları;
• Finansal tablolarda sunulan bilgilerin muhasebe ilke ve standartlarına uygunluğunun sağlanması,
• Hata ve hilelerin ortaya çıkarılması,
• Hata ve hilelerin önlenmesi,
• Yönetime önerilerde bulunmak ve
• İşletmenin sürekliliğini güvence altına almak olarak sıralanabilir.

Kapsam yönünden denetim türleri: 

1. Zorunlu-İhtiyari Denetim

2. Sürekli-Sınırlı-Özel Denetim

Sınırlı denetim; işletmelerin kamuoyuna sunduğu ara finansal tablolarının daha kısıtlı incelemeler yapılarak denetlenmesidir. Halka açık şirketler ülkemizde 3 ayda bir finansal tablo düzenlemek zorundadırlar. İşte bu ara dönemlerde düzenlenen finansal tabloların denetimi sınırlı denetimdir.

Bir işletmeye bağlı olarak, sadece bağlı olduğu işletme bünyesinde, işletmenin koyduğu kurallar çerçevesinde denetim yapan kişiye iç denetçi denir.

Yapısal risk, finansal tablolarda, iç kontrol olmadığı varsayımı ile önemli yanlışlık risklerinin olma ihtimalidir. Yapısal riskler; işletmelerde kurumsal yönetim olmaması, yönetimin hatalı kararları, faaliyetlerin karmaşıklığı vb. nedenlerle ortaya çıkabilecek hatalar ve hilelerin toplamından oluşur (Konrath, 2002). Yapısal riskler işletmenin doğası gereği karşı karşıya olduğu, önlem alamadığı veya kasten kendisinin oluşturduğu (hileli finansal raporlama gibi) risklerdir.

Dünya’da yaşanan banka krizleri ülkemizde de bankaların önemini artırmıştır. Bankaların kontrolü ve denetimini yapacak bir kurum da olmadığı için 1990’lı yıllarda bankacılık faaliyetlerini uluslararası gelişmelere uygun yapılamamıştır. 1994 yılında ülkemizde kriz yaşanmış ve 1994-1999 yılları arasında 11 bankaya el konulmuştur. Bütün bu gelişmelerin sonucunda; bankalarla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmak ve bu düzenlemelerin işlerliğini denetlemek için 1999 yılında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) kurulmuş ve 2000 yılında faaliyetlerine başlamıştır. BDDK’nın temel amacı, finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmasıdır.

Bankalar hata ve hilelerin önlenmesi için, birtakım önlemler almak zorundadırlar. Bu alınan önlemlere uyulup uyulmadığını da denetlemek banka müfettişlerinin görevidir. Banklalar ayrıca BDDK denetimine ve bağımsız dış denetçilerin yapacağı denetime de tabidirler. Sonuçta bankalarda çok yoğun bir denetim süreci vardır. Bu denetim sürecinin de banka adına yetkili kişiler tarafından takip edilmesi ve gerekli işlemlerin gecikmeden yapılması zorunludur. İşte bu faaliyetleri yerine getiren birime “denetim
komitesi” adı verilir. Denetim komitesi denetim yapmaz. Bankalarda denetimin sağlıklı bir şekilde yapılmasını temin eder. Denetim komitesi bankaların kimler tarafından hangi
periyotlarda denetleneceğini yönetim kurulu adına belirler ve denetim sonucunda
yapılması gereken düzeltme ve bilgilendirmelerin yapılması sağlar. Denetim profesyonel
denetçiler tarafından yapılır.

Denetimin unsurları aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir.

• Denetim bir süreçtir: Denetim faaliyeti çeşitli evreler hâlinde gerçekleştirilir. Birbirini izleyen bu evrelerin başlangıç ve sonucu arasındaki faaliyetler belirli bir plan dahilinde sürdürülür.

• İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddialar: İşletmenin, iktisadi faaliyetleri ile ilgili olarak hazırladığı çeşitli raporlar ve beyanlar, işletme açısından bir iddia niteliğindedir. Söz konusu raporlar ve beyanlar işletme tarafından hazırlanmış ve menfaat gruplarına sunulmuştur. Denetim bu iddiaların doğruluğu ve güvenilirliğinin araştırılmasıdır.

• Önceden saptanmış ölçütler: Denetçi, işletmenin iddiası niteliğindeki finansal tabloları önceden saptanmış ölçütlerle karşılaştırarak, bu ölçüte göre doğruluk ve güvenilirliğine karar verir. Bu ölçütler, kanunlar, anlaşmalar, yönetim tarafından saptanmış hedefler ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri olabilir. Söz konusu ölçütler, aslında denetimin türünü belirlemek bakımından önemlidir.

• Tarafsızca kanıt toplama ve kanıtları değerlendirme: Denetçi işletmenin iddialarının doğruluğu araştırmak için işletme ve işletmeyle ilgili kişi ve kuruluşlardan bağımsız olarak yeterli ve uygun nitelikle kanıt toplamak zorundadır.

• İlgi duyanlara bildirme: İşletmeyle ilgili finansal olaylarla birçok kişi ve kuruluşun doğrudan veya dolaylı ilgisi bulunmaktadır. Denetçi bu ilgililere, işletmenin finansal bilgileri konusunda yaptığı denetim sonucunda ulaştığı sonucu yazılı bir raporla açıklar. Bu aşama denetimin son aşamasını oluşturur.