BANKALARIN YÖNETİMİ VE DENETİMİ - Deneme Sınavı - 12

APY ticari bankaların karı maksimize etmek amacıyla kullanmış olduğu yöntem ve tekniklerden biridir. APY bankanın aktif ve pasif unsurlarıyla ilgili riski en aza indirip getiriyi maksimum düzeye getirebilme süreci olarak ifade edilebilir.

Kavramsal olarak APY, bütün bilanço kalemlerini bankanın pay sahiplerinin servetini maksimize edilecek şekilde koordinasyonudur. Özellikle, APY yaklaşımı değişken getirili aktiflerle, değişken getirili pasifler arasındaki ilişki üzerine odaklanır. Aktifi ve pasifi planlama dönemi duruma göre birkaç günden
bir yıla hatta daha ötesine uzanır.

Ticari bankalarda APY nin temel amacı, genel itibariyle risk yönetim tekniklerinin kullanılarak karı maksimize etmek olduğu söylenebilir. Bununla birlikte APY’nin temel amacının yanında tali hedefleri de mevcuttur. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
1. Net faiz gelirlerinin artırılması ve faaliyetler çerçevesinde istikrarın sağlanmasına katkıda bulunmak
2. Faiz dışı gelirlerin kontrolünü sağlamak
3. Kredilerin kalitesini artırmak
4. Likidite ihtiyacının karşılanmasını sağlamak
5. Sermaye yeterliliğini sağlamak
6. Vergi yükünün azaltılmasını sağlamak

Ticari bankalar, aktif yönetim sürecinde aktiflerden maksimum getiri elde edebilmek ve aktifleri
içerisinde optimum dengeyi sağlamak için aşağıda yer alan unsurları incelemek zorundadırlar. Bunlar;
- Nakit değerler, krediler ve sabit kıymetler için ne kadar fon ayrılacak?
- Hangi kredi çeşitleri için ne kadar fon ayrılacak?
- Aktiflerin vade yapısı nasıldır ve değişken faizli kredilerin tutarı nedir?
- Yatırımların vade yapısı ve tutarı nasıldır?
- Vergiden muaf ve vergiye tabi olan yatırımlar hangileridir ve ne kadardır?
- Uluslararası risk var mıdır? Ölçüsü nedir?

Ticari bankaların pasif unsurlarının yönetimi kapsamında çeşitli seçenekler arasında optimum kaynak yapısını belirleme aşamasında alacağı kararlarda aşağıda yer alan sorulara banka yönetiminin cevap bulması gerekecektir. Bu sorular;
- Mevduat ve diğer borçlanma yolu ile elde edilebilecek fon tutarı ne kadardır?
- Bu fonlar ne tür mevduat ve borçlarla elde edilecektir?
- Yurtdışı sendikasyon kredileri kullanılacak mıdır?
- TCMB bankalar arası para piyasası işlemlerine başvurulacak mıdır?
- Sermaye artırımı yoluna gidilebilir mi?
- Fonların vadesi ve döviz yapısı nasıldır?şeklinde sıralanabilmektedir.

Ticari bankalarda aktif-pasif yönetimi komitesinin temel görevi, işletmenin karını maksimize etmesine
yardımcı olmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için ilgili komitenin bazı görev ve yükümlülükleri vardır.
Bunları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz (Milli, 2008, s:112):
- Bankanın likidite seviyesini arzu edilen düzeyde tutmak
- Kredi fiyatlandırma stratejilerini değerlendirmek
- Zorunlu rezervlerle ilgili kararlar almak
- Bütçedeki değişkenleri inceleyerek bunlara göre bir yol haritası çizmek
- Aktif pasif yönetimi politikalarını sürekli gözden geçirmek
- Günlük ortalama faiz, faiz dışı gelir ve giderleri incelemek
- Faiz oranları, döviz kuru gibi değişkenleri takip etmek
- Bankacılık faaliyetleriyle ilgili yasal mevzuat değişikliklerinin incelenmesi
- Dönemler itibariyle sermaye yeterlilik rasyolarındaki değişiklikleri analiz etmek

Aktif-pasif yönetimi tekniklerinin geliştirilmesi.
- Geleceğe ilişkin senaryolar hazırlanması ve üst yönetimin karar alma sürecinde yardımcı olmak
amacıyla bilanço hacmi ve faiz oranlarının çeşitli tahminler ile net faiz geliri tahmini yapmak.

İçsel sınırlar; işletmenin sermaye yapısından, sermaye tutarından, organizasyon yapısından, mevduat ve kredilerinin özelliklerinden, diğer aktif ve pasiflerinin yapısından ve bunların taşıdıkları risklerden, çalışanların tecrübelerinden ve işletmede kullanılan teknolojik otomasyondan kaynaklanan kısıtlar olarak açıklanabilir. Sayılan bu unsurlar tamamen işletmenin kontrolünde olan ve aynı zamanda etki düzeyini bankanın belirleyebildiği sınırlar olarak ifade edilebilir.
Aktif pasif yönetim kapsamında var olan dışsal kısıtlar ise;
- Ülkedeki genel ekonomik durum,
- Hükümetin para ve maliye politikaları,
- Bankacılık sektöründeki rekabet durumu,
- Sermaye ve para piyasasındaki gelişmeler ve
- Yasal mevzuattaki muhtemel değişiklikler

Vade aralığı analizinde faize duyarlı aktifler ile faize duyarlı pasifler arasındaki fark boşluk-açık olarak ifade edilebilir. Bu durumun aşağdaki denklem yardımıyla açıklanması mümkündür.
GAP = FDA – FDP

GAP: Açık
FDA: Faize Duyarlı Aktifler
FDP: Faize Duyarlı Pasifler

Bankalar karşı karşıya kaldıkları faiz ve likidite risklerini en aza indirmek için aktif ve pasiflerinin durasyonlarını eşitleme yoluna gidebilirler. Bankalar aktif ve pasif kalemlerinin uyumlaştırarak durasyon farkını sıfırlayabilirler. Bankanın, aktif portföyünün durasyonu ile bankanın TL pasif portföyünün ağırlık durasyonunun birbirine eşit veya eşite yakın olmasıyla bankanın durasyon aralığı mümkün olduğu kadar 0’a yaklaşacaktır. Bu bağlamda durasyon aralığı aşağıdaki gibi ifade edilebilir.
DURGAP = DURA − DURP
DURGAP: Bankanın durasyon aralığını,
DURA: Bankanın aktiflerinin ortalama durasyonu
DURP: Bankanın pasiflerinin ortalama durasyonu

Bankalar sahip oldukları dövizli aktif ve pasif unsurların herhangi bir kur riskiyle karşı karşıya olup olmadığının tespiti için döviz pozisyon oranını kullanmaktadırlar. Döviz pozisyon oranı, bankanın döviz mevcutlarının, döviz borçlarına bölünmesi suretiyle elde edilmektedir.

Döviz Pozisyon Oranı = Döviz Mevcutları + Döviz Alacakları/Döviz Borçları + Döviz Taahhütleri

Banka performansının ölçülmesinde esas alınabilecek ölçülere aşağıdakiler örnek olarak verilebilir:

Sektör ortalamaları,

Rakip banka sonuçları,

Banka hedefleri,

Banka geçmiş yıl sonuçları.

Faiz gelirleri; kredilerden, zorunlu karşılıklardan, para piyasası işlemlerinden ve menkul değerlerden alınan faizlerden oluşur.

Bir banka tarafından elde edilen kârın yeterli, ölçülü ve doyurucu olup olmadığı değerlendirilirken, kullanılan sermayenin fırsat maliyetleri, genel ekonomik konjonktür, aynı sektördeki benzer işletmelerin kâr oranları ve bankaların kâr hedefleri gibi faktörleri değerlendirmek gerekir

Varlık kârlılığı, dönem net kârının, varlık toplamına bölünmesi suretiyle hesaplanır.

C (Capital) Sermaye Yeterliliği % 

A (Asset) Varlık Kalitesi %

M (Management) Yönetim Kalitesi %

E (Earnings) Kârlılık % 

L (Liquidity) Likidite Durumu %

S (Sensitivity to Market Risk) Piyasa Riskine Duyarlılık %

Likidite Durumu

Bankaların en önemli sorunu, likidite yetersizliği nedeniyle mevduat sahiplerinin isteklerini zamanında karşılayamamalarıdır. Mevduat sahiplerinin alacaklarının ödenememesinin piyasada oluşturacağı panik havası, bankaların iflası anlamına gelmektedir.

Likit varlıkların ve çalışma sermayesinin fazlalığı, ödememe riskini ortadan kaldırır. Yabancı paralıpasifler, bankaların, döviz kuru riskini ortaya koyar. Bunların ödenmesi amacıyla, elde bulundurulan yabancı paralı likit aktifler bu riski azaltıcı bir unsurdur.

Faiz gelirleri; kredilerden, zorunlu karşılıklardan, para piyasası işlemlerinden ve menkul değerlerden alınan faizlerden oluşur.

C (Capital) Sermaye Yeterliliği % 

A (Asset) Varlık Kalitesi %

M (Management) Yönetim Kalitesi %

E (Earnings) Kârlılık % 

L (Liquidity) Likidite Durumu %

S (Sensitivity to Market Risk) Piyasa Riskine Duyarlılık %

Özkaynak yöntemi, bir değerleme yöntemidir. Özellikle, iştirak niteliğindeki yatırımların değerlemesinde kullanılır. İştirakler niteliğindeki yatırımların özkaynağında meydana gelen artış ve azalışa göre, bankanın yatırım tutarı da artırılır veya azaltılır. Bu kapsamda, iştiraklerin kâr nedeniyle özkaynağında meydana gelen artıştan, bankaya yatırım oranına göre düşen pay, banka gelir tablosunda ayrı bir kalemde açıklanır.