BANKALARDA KREDİ YÖNETİMİ

% 5

• Kredi kullanan banka müşterisinin, sözleşme şartlarına uygun davranması ve banka tarafından kredinin tahsil edilmesi,
• Kredi tahsisinden sonra ortaya çıkan beklenmedik durumlar sebebiyle, banka ve kredi müşterisinin, kredi şartları ve kredi ödeme planını yeniden yapılandırması,
• Kredi kullanan banka müşterisinin, krediyi geri öde(ye)memesi yani kredinin, kredi sözleşmesi şartlarına uygun olarak geriye tahsil edilmemesidir.

Rekabet yapısı Teknolojik etki Politik etki Toplumsal etki Çevresel etki Makro ekonomik faktörler

• Yönetsel faktörler: Firmaların başarısızlıklarında yönetim hatalarının payı oldukça fazladır. Bu nedenle kötü yönetilen firmalar aldıkları kredilerin geri ödenmesinde sorunlarla karşılaşabilirler.
• Finansal sorunlar: Bir firma, kısa vadeli borçlanma hızındaki artış, nakit akışındaki aksamalar, alacak tahsil süresinin uzaması ve borçlanmada yaşanan aksaklıklar gibi nedenlerle, kredi borçlarını geri ödemede sorunlar yaşayabilir.
• Satış ve pazarlama sorunları: Firmanın satış ve pazarlamada sorunlar yaşaması, satışlarını, gelirlerini ve kârlılığını olumsuz etkileyebilir. Çünkü işletmelerin etkin bir pazarlama planı oluşturamamaları, piyasadaki konumunu ve rolünü iyi belirleye memeleri hem satışların hem de karlılığın düşmesine neden olabilmektedir. Böyle bir sorun yaşayan firmaların, kullandıkları kredileri geri ödemede güçlük çekmesi muhtemel bir durumdur.
• Ürerim sorunları: Firmanın üretim yapısı da sorunlu kredi nedeni olabilir. Üretimin, verimsiz, düşük kaliteli veya yüksek fire ile gerçekleşiyor olması, firmanın yüksek maliyetler ile çalışması anlamına gelmektedir. Bu durum, firmanın kârlılığını ve borçlarını geri ödeme kapasitesini sınırlar.
• Bilgisizlik: Firmanın sektör, ürün ve piyasa hakkında yeterli bilgiye sahip olmaması, yetişmiş ve bilgili personel gibi eksiklikler de firmaların mali yapılarını olumsuz etkileyebilir.
• Kötü niyet: Asimetrik bilgi sorunlarından biri olan kötü niyet de firmanın içinden kaynaklanan sorunlu kredi nedenlerinden biridir. Firma ortak veya çalışanlarından bazılarının, dolandırıcılık ya da sahtekârlık gibi eylemleri sebebiyle kredinin ödenememesi durumudur.
• Yöneticiyi etkileyen faktörler: Kurumsallaşma sürecini tam olarak tamamlayamamış firmaların, yöneticilerinin, ölüm veya satış gibi nedenlerden dolayı ayrılması ve yönetici değişikliği, firma üzerinde olumsu

Yetersiz istihbarat: Banka, kredi müşterisine ilişkin gerekli istihbaratı eksik yapmış olabilir. Bu yüzden kredi müşterisine ilişkin kredi geri ödemesinde zorlanacağına ilişkin bilgilere ulaşamamış olabilir.
• Yetersiz finansal analiz: Kredi verilecek firmanın finansal tablolarının iyi analiz edilememesi sebebiyle, kredi müşterisinin gerçek ödeme gücü doğru tespit edilememiş olabilir.
• Kredinin yeterli incelenememesi: Kredi tahsisinden sorumlu kişilerin, mevcut krediye ilişkin nakit akışları, vade ayarlamaları gibi doğru zamanlama gerektiren konuları eksik analiz etmeleri sebebiyle yanlış karar almaları, kredinin geri ödenmesinde sorunlara neden olabilir. Birçok sorunlu kredi, kredi yöneticisinin işi, sektörü ve ekonomik çevreyi iyi etüt etmesiyle önlenebilir
(Takan ve Boyacıoğlu, 2011, 260).
• Eksik güvence: Kredi müşterisinden alınan güvenceler, bankaları, olumsuz durumlarla karşılaşmaları halinde zarardan korumaktadır. Gerekli teminatların yanlış hesaplanarak, eksik alınması, sorunlu bir kredi sebebiyle bankanın zarar etmesine neden olacaktır.
• Yetersiz izleme: Bankanın, verdiği bir kredinin kalitesindeki değişimden haberdar olabilmesi için, krediyi etkin olarak izlemesi gerekmektedir. Bu izleme sürecinin etkin olarak gerçekleşmemesi durumunda, krediye ilişkin bazı sorunlar zamanında fark edilemeyebilir.
Dolayısıyla bu sorunların çözümüne ilişkin uygun düzenlemeler hayata geçirilip, zarara engel olmak mümkün olmayabilir.
• Kredi fonksiyonunun yönetiminde yetersizlikler: Kredi fonksiyonu iyi yönlendirilemez ise, kâr ve büyüme hedefi amacıyla kredi kalitesinin düşmesi sorunlu kredi miktarının artmasına neden olacaktır.
• Kontrolsüz hızlı büyümenin izlenememesi: Kredi alan banka müşterisi, hızlı, kontrolsüz ve sağlıksız bir büyüme sürecine girmiş olabilir. Böyle bir firmanın sonunda önemli nakit sıkıntısı yaşama ihtimali vardır. Banka böyle bir durumda, firmanın faaliyetlerine devam edebilmesi ve daha önce kullandırdığı kredileri tahsil edebilmek için yeni kredi açmaktan başka çare bulamayabilir.

Maliyet enflasyonu artar.

Vergi gelirleri düşer.

Piyasa olumsuz etkilenir.

Üretim ve istihdam olumsuz etkilenir.

Birinci grup- standart nitelikli krediler ve diğer alacaklar
• İkinci grup- yakın izlemedeki krediler ve diğer alacaklar
• Üçüncü grup- tahsil imkanı sınırlı krediler ve diğer alacaklar
• Dördüncü grup- tahsili şüpheli krediler ve diğer alacaklar
• Beşinci grup- zarar niteliğindeki krediler ve diğer alacaklar
• Donuk krediler ve diğer alacaklar

Zarar niteliğindeki krediler: Tahsilinin mümkün olmadığına karar verilen, anapara ya da faizin 1 yıldan daha fazla süredir geciktiği, tamamen zafiyete uğramış olan krediler artık zarar niteliğindedir. Bunlar için ayrılacak özel karşılık %100’dür.

Kredi İzleme Yöntemleri Bankalar, verdikleri krediye ilişkin gerekli izlemeyi yaparken birçok alternatif yöntem kullanabilirler. Bu yöntemlerden en çok kullanılanları şunlardır (Yazıcı, 2011, 149-150):
• Müşteri ziyaretleri: Bir banka kredi müşterisini ziyaret ederek, kredinin amaca uygun kullanımı,
firmanın mali ve yönetsel durumu ve kredi müşterisinin ticari performansını yerinde
gözlemleyebilir.
• İstihbarat yapılması: Bankanın kredi ilişkisinde bulunduğu müşterisine ilişkin olumsuz bir gelişmenin olup olmadığı hakkında bilgilenebilmesi için, müşterisini sürekli takip etmesi gerekebilir. Bu sebeple müşteriye ilişkin bazı olumsuz duyumların bankaya ulaşması durumunda banka, kredi onay sürecinde yapmış olduğu bazı istihbaratları yenileyebilir. KKB (Kredi Kayıt Bürosu) kayıtları, memzuç, icra, iflas, haciz kontrolü gibi sorgular banka tarafından yenilenebilir.

Sektörün izlenmesi: Bir banka ekonomideki sektörleri de izlemelidir. Böylelikle banka, olumsuz bazı gelişmelerin yaşandığı sektörleri tespit edebilecektir. Bu sektörlerde bulunan kredi müşterilerinin, bu olumsuz gelişmelerden etkilenip etkilenmediğini etkileniyor ise ne denli etkilendiğini incelemeye alabilir.
• Krediye ilişkin vade ve kullanım amaçlarının izlenmesi: Kredi geri ödemelerinde, müşterilerin zorlanmaması için banka, verilen kredinin amaca uygun olup olmadığını denetleyebilir. Alımlara istinaden verilen kredilerde, bankanın alımlara ilişkin belgeler talep etmesinin nedenlerinden biri de budur.
• Müşterinin mevcut krediye ilişkin performansının izlenmesi: Banka kredinin sorunlu bir kredi haline dönüşme olasılığını takip etmede, limit aşımları, kredi taleplerinin sürekliliği ya da sıklığı, kredi limitlerinin doluluğu gibi kredi müşterisinin kredi performansına ilişkin bazı göstergeleri de takip edebilir.
• Kredi donukluklarının izlenmesi: Banka verilen kredinin amaca uygun kullanılıp
kullanılmadığını takip için kredi donukluklarını takip edebilir.
• Faiz ve komisyon tahsilâtlarının izlenmesi: Banka müşterisinin sadece anapara değil, aynı zamanda faiz ve komisyon ödemelerini de düzenli yapması gerekir. Bu ödemelerde aksama olması firmanın mali yapısında olası bir bozulmanın işareti olabilir. Bu sebeple banka, kredi müşterisinin faiz ve komisyon ödemelerini takip edebilir.
• Firma yetkililerinin ve ortaklık yapısının izlenmesi: Kredi müşterisi firmanın, gerek önemli yetkililerinin, gerekse de ortaklarının mevcudiyetleri, payları banka tarafından izlenen bir başka konudur.
• Basında yer alan haberlerin izlenmesi: Banka, kredi kullanan firmanın gerek tüzel gerekse de sahiplerinin gerçek kişiliklerine ilişkin basında çıkan haberleri takip edebilir. Böylelikle krediyi sorunlu hale düşürecek olası bir gelişmeye ilişkin fikir edinebilir.
• Finansal kurumlar ile ilişkilerin izlenmesi: Banka, kredi müşterisinin başka finansal kurumlar ile ilişkilerini de izleyebilir. Kredi müşterisinin başka finansal kurumlar ile ilişkisinde sorunlar yaşaması, mevcut kredinin sorunlu kredi haline dönüşme olasılığını gündeme getirir.
• Finansal verilerin izlenmesi: Banka, kredi müşterilerine ait firma bilançoları, gelir tabloları mizan, nakit akım tabloları gibi finansal tablolarını takip edebilir, finansal verilerini gözlemleyebilir. Böylelikle kredinin sorunlu kredi haline dönüşme ihtimali, sürekli olarak gözlemlenebilir.

Bilançolardan elde edilebilecek bazı erken uyarı sinyalleri şunlardır;
• Bilançoların zamanında alınamaması
• Alacak tahsil sürelerinin uzaması
• Müşteriye ilişkin nakit durumundaki kötüleşme
• Stok miktarındaki artışlar
• Stok devir hızının düşmesi
• Cari varlıkların toplam varlıklar içindeki payının azalması
• Firma likiditesindeki bozulma
• Firma sermayesindeki aşınma
• Karşılıklardaki artışlar
• Öz kaynakların yetersizliği
• Olumsuz denetim raporları
• Cari borçlardaki dikkat çekici artışlar

5411 sayılı Bankacılık Kanunu’na göre, bankacılık sistemimizde üç tip banka bulunmaktadır. Bunlar; mevduat bankaları, katılım bankaları ve kalkınma ve yatırım bankalarıdır. Doğru cevap E'dir.

Bir bankanın kredi müşterisinin kredi sözleşmesinin koşullarına uymaması sebebiyle, bankayı mali kayba uğratması kredi riski olarak tanımlanır. Doğru cevap A'dır.

Sorunlu kredilerde bankadan kaynaklanan nedenler olarak temel kredilendirme kriterlerinin gözardı edilmesi, kredinin izlenmesinde yaşanan aksaklıklar, aşırı rekabet ortamı, aşırı kar veya aşırı büyüme baskısı, hızlı personel değişimi nedeniyle deneyim eksikliği, yetersiz teminat, dokümantasyon hataları sayılabilir. Mevzuat değişiklikleri ise kredi verilen sektörden kaynaklanan nedenlerdendir. Doğru cevap D'dir.

Bankalara borcunu ödemeyenlerin, eksik ödeyenlerin veya zamanında ödemeyenlerin kayıtlarının tutulduğu listeye memzuç listesi denir. Merkez bankası, kendi nezdinde bu bilgileri işler ve memzuç kaydı oluşturur ve memzuç listelerini banka isimleri görünmeden bankalararası paylaşıma açar. Memzuç listelerinde, firmaların yurtdışından aldıkları kredilerin akıbeti izlenememektedir. Doğru cevap E'dir.

Bankanın, sorunlu krediler sebebiyle karşı karşıya kalabileceği sorunlar şunlardır:

Maliyet enflasyonunun artması, sorunlu kredilerin ekonomi üzerindeki etkilerindendir. Doğru cevap B'dir.

Sorunlu kredilerin, ülke ekonomisi üzerindeki olası olumsuz etkilerini söyle sıralamak mümkündür:

Doğru cevap D'dir.

Bankalar, yurt dışı şubeleri dahil kredilerini ve diğer alacaklarını, tahsil kabiliyetine ve borçluların kredi değerliliğine göre bazı gruplar itibariyle sınıflandırarak izlemek zorundadırlar. Bu gruplar;

Doğru cevap D'dir.

Kredi gruplarına ilişkin özellikler ise şöyledir;

Doğru cevap C'dir.

Bankalar, verdikleri krediye ilişkin gerekli izlemeyi yaparken birçok alternatif yöntem kullanabilirler. Bu yöntemlerden en çok kullanılanlar;

Doğru cevap B'dir.

Türkiye Bankalar Birlği, mevduat bankalarına yönelik bir meslek birliği statüsünde iken, faizsiz bankacılık yapmakta olan katılım bankalarına yönelik benzer meslek birliğinin adı Türkiye Katılım Bankaları Birliğidir. Doğru cevap C'dir.