BANKALARDA KREDİ YÖNETİMİ

Teminat mektupları, bankaların yurt içinde ve yurt dışında bulunan gerçek ve tüzel kişiler lehine bir malın teslimi, bir işin yapılması veya bir borcun ödenmesi gibi benzer konularda, muhatap kuruluşa (mektubun verildiği kişi) hitaben verdikleri ve borcun lehtar (lehine mektup tanzim edilerek kefil olunan kişi) tarafından yerine getirilememesi halinde mektup tutarının banka tarafından ödenmesi taahhüdünü içeren krediler olarak tanımlanmaktadır.

Kabul kredisinde banka, müşterisinin satım, eser, kira, vekalet vb. gibi bir sözleşmenin taraflarınca kararlaştırılan bedeli içeren poliçeyi kendi üzerine çekmesine izin vermekte ve bu poliçeyi kabul etmeyi taahhüt etmektedir.

Banka, bir kimseye açtığı gayrinakdi kredi (teminat mektubu kredisi) sonucu kredi alanın talebi üzerine, kendi lehine veya üçüncü bir kişi lehine muhataba bir teminat mektubu verir. Banka ile lehine kredi açılan kişi arasında uygulamada kontrgaranti sözleşmesi olarak adlandırılan bir sözleşme imzalanır.

Konularına göre teminat mektupları geçici, kesin, avans teminat mektupları, gümrüklere, mahkeme ve icra dairelerine, vergi dairelerine hitaben verilen teminat mektupları ve serbest konulu teminat mektupları başlıkları altında incelenmektedir.

Vadesiz teminat mektuplarından dolayı bankaların sorumluluğu zaman aşımı süresi (10 yıl) sonuna kadar devam eder.

Uygulamada çeşitli akreditif türleri mevcuttur. Akreditif sorumluluk kıstası açısından dönülebilir ve dönülemez akreditif, ödeme sorumluluğu açısından teyitli ve teyitsiz akreditif, banka uygulamasında kullanış amacı açısından yenilenen (revolving) akreditif, sırt sırta akreditif, devredilebilir akreditif, ödeme şekline göre kırmızı ve yeşil kayıtlı akreditif, garanti akreditif olarak sınıflandırılabilir.

Sırt Sırta Akreditif; transit ticarette kullanılan ve birbirinden bağımsız iki ayrı akreditif işleminden oluşan bir şeklidir.

Kırmızı kayıtlı akreditif, ithalatçının açtığı akreditifin bir kısmının ya da tamamının mal gönderilmeden ya da sevk belgesi bankaya ibraz edilmeden ihracatçıya kullandırdığı akreditif türüdür.

Prefinansman, ihracat ve döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili mal ve hizmet alımlarının finansmanında kullanılmak üzere firmaların bizzat yurt dışındaki alıcıdan veya uluslararası finans kurumlarından sağladıkları, döviz ya da efektiflerin Türkiye’deki bankalar aracılığıyla (garanti verilerek veya verilmeyerek) yurda getirilerek Türk lirasına çevrilip (istisnalar hariç) azami 18 ay vadeli kullandırılan kredilerdir.

Akreditifin bir kredi işlemi olmadığı ve uluslararası ticarette başvurulan bir ödeme aracı olduğu genel olarak kabul edilmektedir. Ancak işlemin iktisadi boyutu ve bankacılık uygulamasında kazandığı görünüm dikkate alındığında akreditif işleminin akreditif amiri ile amir banka arasında bir gayrinakdi kredi ilişkisi şekline büründüğü söylenebilmektedir.

1969 yılında banka teminat mektuplarının kefalet olmadığı sonucuna varılmıştır.

Risk gerçekleşmiş ise banka artık, mücbir sebep, kaza, beklenilmeyen hal, borcun ifasının
imkansızlığı, lehtar ile muhatap arasındaki sözleşmenin geçersizliği, kötü ifa, lehtarın ehliyetsizliği, iflası, ölümü, borcun zaman aşımına uğraması, gibi borçluya ait borcu ortadan kaldıran defileri ileri süremeyecektir. Borçluya ait bu çeşit defileri ileri sürmek için, bankanın teminat mektubu metninde bu hususları açıkça belirtmiş olması gerekmektedir.

Geçerli olduğu sürelere göre teminat mektupları vadesiz ve vadeli teminat mektupları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Devlet İhale Kanunu’na göre taahhüdün sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak amacıyla, sözleşme yapılmadan önce müteahhit veya müşteriden ihale bedeli üzerinden hesaplanmak üzere yüzde 6 oranında kesin teminat alınmaktadır.

Kambiyo senedinde alacak hakkının bir parçasının ya da tamamının ödeneceğinin taahhüt edilmesi olarak tanımlanan aval, şahsi bir teminat ilişkisi meydana getirmekte ve nitelik itibariyle poliçe kefaleti olarak da adlandırılmaktadır.

Kural olarak muhabir banka, akreditif bankasının talimatlarına uygun olarak, lehine akreditif açıldığını satıcıya bildirir ve akreditifin şartlarını tebliğ eder ve ödeme konusunda herhangi bir sorumluluk üstlenmez.

8. Muhabir banka belgeleri ve ciro edilmiş poliçeyi ithalatçının bankasına (amir bankaya) gönderir.

Uygulamada çeşitli akreditif türleri mevcuttur. Akreditif sorumluluk kıstası açısından dönülebilir ve dönülemez akreditif, ödeme sorumluluğu açısından teyitli ve teyitsiz akreditif, banka uygulamasında kullanış amacı açısından yenilenen (revolving) akreditif, sırt sırta akreditif, devredilebilir akreditif, ödeme şekline göre kırmızı ve yeşil kayıtlı akreditif, garanti akreditif olarak sınıflandırılabilir.

Akreditifin belli başlı fonksiyonları üç başlık altında toplanabilir?

Bankaların faiz veya faiz ve komisyon karşılığında, belli bir vadeye bağlı olarak ödünç para verilmesi şeklinde nakit olarak kullandırdıkları krediler nakdi krediler olarak tanımlanmaktadır.