BANKALARDA KREDİ YÖNETİMİ

Banka dışı kaynaklardan kullandırılan krediler ise, T.C. Merkez Bankası, Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Eximbank) ve diğer fonlardan yararlanılarak kullandırılan kredilerdir.

Kredi tespiti; müşterilerin kredi değerliliğine, ihtiyacına ve talebine göre yapılır. Bankaların, şubeler ve bölge müdürlüklerince kredi tesis edip edemeyeceği, kendi iç düzenince belirlenir.

Türkiye’de bankaları doğrudan ilgilendiren ve kredilere ilişkin hükümler de içeren kanun 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’dur.

Kredi komitesinde onaylanan krediler kredi tebliğ mektubu ile şubeye bildirilir.

Ticari, zirai ve sınaî malların, menkul rehni hükümleri çerçevesinde, bankaya rehnedilmesi karşılığında banka yetkililerinin bilgisine istinaden kredi kullandırılmasına Emtia rehni denir.

Her banka kanuni mecburiyetler dışında kredilere ilişkin bir genel politika ve işlem adımlarını gösteren sistem saptamaktadır. Bu akışa o bankanın kredi politikası denir. Kredi politikasının unsurları şunlardır: Kredilerin onaylanmasına ilişkin süreçlerin esasları, Kredilerin sınıflanmasına ilişkin esaslar, Kredi onay mercilerinin limitleri, Kredilerin izlenmesine ve değerlendirilmesine ilişkin bir sistem, Kredilendirme ilişkin ana hatlar, kredilendirme standartlarına ve onay uygulamalarına istisna teşkil eden durumlar. Seçeneklerde verilenlerin hepsi de kredi politikasının unsurlarındandır.

Kredilerin sözleşmelere uygunluğu sağlandıktan sonra da kredili firma; Firma ortaklarının KKB (Kredi Kayıt Bürosu) kayıtları incelenerek, Tapu bilgileri ve değişimi izlenerek, Çek protesto icra araştırmaları yapılarak, Firma ziyaretleriyle gözlem yapılarak, Firmanın nakit akışı takip edilerek, Firma finansal tabloları değerlendirilerek, Piyasa ve diğer banka istihbaratları yapılarak, Firma, ortakları ve kefilleri hakkında basında çıkan haberler okunarak, Tahakkuk eden faiz ve komisyonların tahsili izlenerek takip edilmelidir.Yukarıda sayılanlar dışında mevduat düzeyinin izlenmesi, limit aşımlarının izlenmesi, protestoların izlenmesi gibi yöntemler de kullanılabilir. Kredi borçlusunun ve kefillerinin kanuni ikametgahları genel kredi sözleşmesi veya taahhütnamesinin konuları arasındadır.

Firmalar çeşitli nedenlerle sorunlar yaşayıp, kullandıkları kredilerin geri ödenmesi hususunda bazı olumsuz durumlarla karşılaşabilirler. Firmalar ödeme güçlüğü sürecine girerken, bankalar bazı erken uyarı göstergeleriyle bunu önceden tahmin edebilir. Bu işaretlerin bazıları şunlardır: Kullanılan kredide hareketsizlik, Limite yakın kredi kullanımının sabitleşmesi, Kredilerin taksitli krediye çevrilme isteği ve Stoklarda hızlı artış ve stok devir hızının yavaşlamasıdır. Banka teminat mektubu ise ünite içinde bankacılıkla ilgili geçen bir başka kavramdır.

Kredinin sorunsuz bir şekilde geri dönmesi açısından önem arz eden ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler Güvenlik (Emniyet) ilkesi, Seyyaliyet (Akışkanlık) ilkesi, Verimlilik ilkesi, Dağılımın uygunluk ilkesi ve diğer ilkelerden oluşmaktadır. İstihbarat ise kredilendirme sürecinin başlangıç aşamasında çeşitli kaynaklardan yapılan bilgi toplama ve değerlendirme işlemine istihbarat adı verilmektedir.

Firmalara bildirilen red cevaplarının en yaygın nedenleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir: Kredi talep edenin hukuken borçlanma ehliyeti olmaması veya kredi talebinin firmanın yetkili organlarınca yapılmaması, Kredi isteğinin bankaca kabul edilebilir ekonomik bir nedene dayanmaması, Firmanın likidite durumunun borç ödemeye elverişli olmaması, Firmanın öz sermayesinin yetersiz olması, Borçlanma oranının yüksek olması, Fiktif (gerçek olmayan) işlemlerle firmanın kârlı ve öz sermayenin yüksek gösterilmesi, Firmanın geçmiş yıllar faaliyet sonuçlarının başarısız görülmesi, Firma yöneticilerinin yeterli bilgi ve beceriye sahip olmamalarıdır. Etkili bir kredi kontrol uygulaması, Tarımsal Krediler özel türünde riski azaltmak için alınan bazı tedbirlerden biridir.

Kullanıldığı sektöre göre krediler: Ticaret kredileri, Tarım kredileri, Yapı kredileri, Endüstriyel krediler ve Dış satım ve alım kredilerinden oluşur. İşletme kredisi ise kullanım amacına göre kredilerdendir.

Kredi türü ve eşleşmelerinin doğrusu teminat açısından krediler şahsi teminat, kaynağına göre krediler reeskont kaynaklı, kullanım amacına göre krediler yatırım kredisi, vade açısından krediler orta vadeli ve nitelikleri açısından krediler nakit kredi şeklindedir.

Kredi açılmasında/kullandırılmasına engel kabul edilebilecek haller: Ticari işletmesi bulunmayanlara ve fiilen ticari işlerle iştigal etmeyenlere, Ticari faaliyeti gereği üye olması gereken; Ticaret Sicili, Ticaret Odası, Sanayi Odası, Esnaf ve Sanatkarlar Sicili, Esnaf ve Sanatkarlar Odası ile benzeri oda, dernek ve kuruluşlardan birine kayıtlı olmayanlara, Devlet taahhütlerine girmeleri yasaklananlara, iflas ve konkordato ilan edenlere, ticaretten men edilenlere, Çek kullanım yasağı kapsamında olanlara, Karşılıksız çeki olan ve/veya açık protestoları bulunanlara, Negatif nitelikli ferdi kredi ve kredi kartı riskleri listesinde yer alanlara ve Kendilerine vasi tayin edilmemiş olup, medeni haklarını kullanma ehliyetine sahip olmayanlar veya mahkeme kararıyla bu haktan yoksun kılınanlara ticari kredi kullandırılmamaktadır. Seçeneklerde verilen tüm cevaplar doğrudur.

Maddi teminatlar aşağıdaki gibi sıralanabilir: Likit Değerler Rehni (Nakit, Mevduat, Döviz Tevdiat, POS Blokesi, Hazine Bonosu, Devlet Tahvili, Eurobond, Repo, Banka Yatırım Fonları), Banka Teminat Mektubu/Kontrgarantisi, Kambiyo Senetleri, Alacağın/İstihkakın Temliki, Taşınmaz İpoteği (Gayrimenkul, Gemi), Taşınır Rehni (Altın, Diğer Kıymetli Madenler, Hisse Senedi,Vesaik,Emtia, Ürün ve Mal, Taşıt, Plaka) ve Ticari İşletme Rehnidir.

Altın Rehni: Sikke, külçe altın veya altın ürünlerinin rehnedilmesi karşılığında kredi kullandırılabilir. Hisse Senedi Rehni: Sermaye Piyasası Kanunu’na göre ihraç edilmiş ve borsaya kote edilmiş (borsa cetveline geçmiş) hisse senetleri karşılığında bölge başkanlığı ve şubeler tarafından resen kredi açılmaz, bu konudaki talepler ticari krediler daire başkanlığı’na intikal ettirilir. Taşıt ve Plaka Rehni: Taşıtlar üzerine rehin işlemi yapılmasıdır. Genellikle çok eski taşıtlar bankaca rehine kabul edilmez. Emtia, Ürün ve Mal Rehni: Ticari, zirai ve sınaî malların, menkul rehni hükümleri çerçevesinde, bankaya rehnedilmesi karşılığında banka yetkililerinin bilgisine istinaden kredi kullandırılır. Vesaik: Sevk vesaiki (sadece deniz konşimentolarını içeren vesaik) teminat alınmak suretiyle ihracatçı müşterilere kredi kullandırılması mümkün olup, bu konuda izin alınmak yoluyla işlem yapılabilir.