BANKALARDA KREDİ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 2

Türkiye’de ise bir merkez bankası kurulması fikri ilk kez 1923 yılında
İzmir İktisat Kongresinde ileri sürülmüş, ancak resmen 3 Ekim 1931 tarihinde kurularak faaliyetine başlamıştır.

Merkez Bankalarının Temel Görev ve Yetkileri

Merkez bankalarının en önemli görevi, bir ekonomideki iktisadi atmosferin kontrol edilmesinde politika yapıcılara yardımcı olmaktır. Bunu yaparken büyük ölçüde para politikası açısından katkıda bulunur. Ayrıca, diğer tüm makroekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesinde de, merkez bankalarının önemli bir rolü vardır. Bu bağlamda, merkez bankalarının temel görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir:

• Para politikasını belirleme ve hazine adına bankacılık işlemlerini yapma,

• Finansal sistemin istikrarının teminini ve devamını sağlama,

• Para arzının kontrol edilmesi,

• Para piyasasını düzenleme ve gerektiğinde bankaların kısa vadeli ihtiyaçlarını karşılama,

• Paranın dağıtılması,

• Finansal altyapı kurulmasına katkı yapma,

• Mali ve ekonomik konularda hükümete danışmanlık yapma,

• Uluslararası ödeme araçlarını idare etme,

• Para ve kredi ile ilgili istatistiklerin tutulması,

• Ulusal paranın iç ve dış değerinin korunması için gerekli tedbirleri alma,

• Ülkenin altın ve döviz rezervini koruma,

• Para-kredi-ekonomi ile ilgili araştırmalar yapma.

TCMB’nin Temel Görevleri

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın temel görevleri şunlardır:

• Açık piyasa işlemleri yapmak,

• Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki denkliğini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak,

• Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar ve genel disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek,

• Reeskont ve avans işlemleri yapmak,

• Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek,

• Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dâhil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek,

• Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı; para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak,

• Mali piyasaları izlemek,

• Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile katılım bankalarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemektir.

TCMB’nin Temel Yetkileri

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın temel yetkileri şunlardır:

• Türkiye’de banknot ihracı imtiyazı tek elden Bankaya aittir.

• Banka, Hükümetle birlikte enflasyon hedefini tespit eder, buna uyumlu olarak para politikasını belirler. Banka, para politikasının uygulanmasında tek yetkili ve sorumludur.

• Banka, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla bu Kanunda belirtilen para politikası araçlarını kullanmaya, uygun bulacağı diğer para politikası araçlarını da doğrudan belirlemeye ve uygulamaya yetkilidir.

• Banka, olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona avans vermeye yetkilidir.

• Banka, nihai kredi mercii olarak bankalara kredi verme işlerini yürütür.

• Banka, bankaların ödünç para verme işlemlerinde ve mevduat kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını, belirleyeceği usul ve esaslara göre bankalardan istemeye yetkilidir.

• Banka, mali piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer mali kurumlardan ve bunları düzenlemek ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlardan gerekli bilgileri istemeye ve istatistiki bilgi toplamaya yetkilidir.

Bankanın Teşkilat ve Organları

Bankanın organları şunlardır:

• Genel Kurul ve Banka Meclisi

• Para Politikası Kurulu

• Denetleme Kurulu

• Başkanlık (Guvernörlük)

• Yönetim Komitesi

Ticaret (Mevduat) Bankaları

Temel faaliyet alanı, para ve paranın ikamesi olan menkul değerlerin alım ve satımı olan bankalara ticaret bankaları adı verilir. Bu çerçevede ticaret bankaları; bireyler, firmalar ve resmi kurumlardan sağladıkları fonları, ihtiyacı olanlara kredi, plasman ve menkul değer olarak transfer eder. Bu transfer işlemi esnasında fon temini ve aktarımından doğan maliyet ile getiri arasındaki fark ise, ticaret bankalarının temel gelirlerini oluşturur. Bir ekonomi içerisinde ticaret bankalarının önemini tesis eden temel mekanizma, kaydi para yaratma mekanizmasıdır. Kaydi para, bankaya yatırılan mevduatın kredi veya başka bir şekilde fon ihtiyacı olana sunulması esnasında ortaya çıkan değerdir.

Bununla birlikte, ticaret bankalarının işlevleri genel olarak şunlardır:

• Hesaptan hesaba devir yaparak kaydi para oluşturmak,

• Ticari ve diğer alanlara kredi vermek,

• Kambiyo işlemleri yapmak,

• Kasa kiralamak,

• Tahvil ve hisse senedi emisyonuna aracılık etmek,

• Kefalet mektubu ve kabul kredisi vermek,

• Diğer bankacılık işlemlerini yapmak.

Kredinin Unsurları Kredi müşterisi ile kredi kullandıran finansal aracı arasındaki bağı oluşturan özellikler, kredinin unsurları olarak ifade edilir. Bir kredi ilişkisinde dört temel unsur bulunur. Bunlar; zaman (vade), güven, gelir ve risk unsurlarıdır.

* Zaman (Vade) Unsuru

* Güven Unsuru

* Risk Unsuru

* Gelir Unsuru

1929 yılında ABD borsasında başlayıp, kısa süre içerisinde tüm dünya ekonomisini alt üst eden Büyük Dünya Krizi, iktisat literatüründe bir çağı kapatmış, diğerini ise başlatmıştır.

Yine ABD’de başlayan bir finans krizi hızla tüm dünya ekonomisini etkisi altına almıştır. 2008 Küresel Finansal Krizi, ilk krizden ikincisine kadar geçen süre içerisinde yaşanan tüm olumlu ekonomik, finansal ve teknolojik gelişmelere rağmen, finansal sistemin etkinliği bozulduğunda ne gibi olumsuz sonuçlar yaratabileceğini tekrar dünya kamuoyuna hatırlatmıştır. Bazı iktisat ve finans otoritelerine göre, 2008 yılı sonunda yaşanan krizin faturası 1929 yılında yaşanan krizdekinden daha kabarıktır. Çünkü içerisinde bulunduğumuz konjonktürde finansal sistemin ülke ekonomileri için taşıdığı anlam, eskisine göre çok daha büyüktür. G

Bir ekonomide, fonların arz edenlerle talep edenler arasında doğrudan ya da dolaylı yollardan transferinin gerçekleştiği sisteme finansal sistem adı verilir.

Finansal sistemin aktörleri; ödünç veren birimler olarak tanımlanan tasarruf sahipleri ve fon talep eden birimler olarak tanımlanan borçlulardır. Tasarruf sahipleri, bir ekonomide gelirleri tüketim harcamalarını aşan yurt içinden ve yurt dışından bireyler, firmalar ve devletten oluşurken; borçluları oluşturanlar ise, tüketim harcamalarını finanse etmek isteyen bireyler, yatırım harcamalarını finanse etmek isteyen firmalar, kamu harcamalarını finanse etmek isteyen devletler ve yabancı yatırımcılardır.

Finansal sistemin bir ekonomide üstlendiği temel görev, fon fazlası olanlar ile (fon arz edenler) fon eksiği olanları (fon talep edenler) buluşturmaktır. Finansal sistemin varlığı, söz konusu arz ve talep birimlerinin herhangi bir kargaşa içerisine düşmeden işlem gerçekleştirebilmesine olanak tanır.Finansal sistemin bu temel görevinin dışında, sunduğu üç önemli hizmeti daha vardır. Bunlar riskin dağıtılması, likiditenin sağlanması ve finansal bilginin teminidir.

Likidite, herhangi bir iktisadi varlığın istenildiğinde kullanıma hazır olma becerisidir. Başka bir ifade ile sahip olunan varlığın, diğer malları ya da hizmetleri satın almak için paraya dönüştürülebilme kolaylığına likidite denir.

Finans piyasası içerisinde likiditesi en fazla olan menkul değer, nakit paradır.

Türk ekonomisinde faaliyette bulunan menkul kıymet borsasının adı İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)’dir. İMKB, 26 Aralık 1985’te kurulmuş, 3 Ocak 1986 tarihinde ise faaliyete geçmiştir.

Akreditif, finansal bir kurum tarafından, ismi geçen lehtara, belirtilen belgeleri ibraz etmesi karşılığında, gene belirtilen miktardaki ödemenin yapılması için düzenlenmiş bir belgedir.

Kredi müşterisi ile kredi kullandıran finansal aracı arasındaki bağı oluşturan özellikler, kredinin unsurları olarak ifade edilir. Bir kredi ilişkisinde dört temel unsur bulunur. Bunlar; zaman (vade), güven, gelir ve risk unsurlarıdır.

Bir ekonomide, fonların arz edenlerle talep edenler arasında doğrudan ya da dolaylı yollardan transferinin gerçekleştiği sisteme finansal sistem adı verilir.

Finansal çeşitlendirme, iktisadi birimlerin fonlarını değişik aktifler arasında dağıtmak suretiyle finansal araçların toplam riskinin azaltılmasıdır. Başka bir ifadeyle finansal çeşitlendirme, yatırımcıların tüm yumurtalarını aynı sepete koymamalarını ifade eder. Bu sepet finansal dilde portföy olarak adlandırılır. Portföy, bir yatırımcının sahip olduğu varlıkların (hisse senedi, devlet tahvili, hazine bonosu, altın, döviz vb.) toplamını niteler.

Finansal sistemin, fon arz edenlerle fon talep edenleri buluşturması gibi, önemli görevlerinden biri de bünyesinde yer alan aktörlere sunduğu bilgi hizmetidir. Bu bilgi fon akımının sürekliliği ve sürdürülebilirliği için kilit öneme sahiptir. Sağlıklı bir fon aktarım mekanizmasının işleyişi, ancak fon arz edenlerle fon talebinde bulunanların birbirleri hakkında tam ve doğru bilgiye erişmesi ile mümkün olur.

Fon arz edenlerle fon talebinde bulunan aktörlerin karşılaştığı pazarlar olarak tanımlanan finansal piyasalar; alış-verişin ilk elden olup olmaması, vade yapısı, mekânı ve işlem zamanı açısından dört grupta toplanır.

Finansal sistemin temel işlevi fon arz edenlerle fon talep edenleri bir araya getirmektir. Sadece bu işlev bile finansal sistemin bugünün devasa modern ekonomilerinde ne denli büyük ve hayati bir görevi yerine getirdiğini ifade etmeye yetecektir. Zira hızla artan dünya nüfusunun giderek büyük kentlerde yaşadığı ve küresel piyasalarda alım-satım yaptıkları göz önüne alındığında, birbirini tanımayan alacaklıların ve borçluların belli ilkelere ve kurumlara sahip bir sisteme dayanmadan işlemlerini güven içerisinde yürütebilmeleri mümkün olamayacaktır. Finansal sistemin bu temel görevinin dışında, sunduğu üç önemli hizmeti daha vardır. Bunlar riskin dağıtılması, likiditenin sağlanması ve finansal bilginin teminidir.

Riskin Dağıtılması
Finansal sistem açısından risk, finansal aktiflerin beklenen değeri ile gerçekleşen değeri arasında bir
farkın ortaya çıkma ihtimalidir. İktisadi birimler, fon arz ve taleplerinde olası riskleri ve bunların yükleyeceği maliyeti minimum seviyede tutmak isterler. Finansal sistem tam da bu noktada devreye girer.
Çünkü fon arz ve talep edenlere bir rehber olma amacı güden finansal sistem, riski dağıtmanın çok çeşitli yollarını bünyesinde taşır. Bu anlamda riski dağıtmak için kullanılabilecek en etkin yol, finansal
çeşitlendirmeye gitmektir.
Finansal çeşitlendirme, iktisadi birimlerin fonlarını değişik aktifler arasında dağıtmak suretiyle finansal araçların toplam riskinin azaltılmasıdır. Başka bir ifadeyle finansal çeşitlendirme, yatırımcıların tüm yumurtalarını aynı sepete koymamalarını ifade eder. Bu sepet finansal dilde portföy olarak adlandırılır. Portföy, bir yatırımcının sahip olduğu varlıkların (hisse senedi, devlet tahvili, hazine bonosu, altın, döviz vb.) toplamını niteler.