BANKACILIK VE SİGORTACILIĞA GİRİŞ

Sigortacılık sektörü fonksiyonu itibariyle, bir yandan bireyleri risklere karşı korurken, diğer yandan da toplanan bu fonların finansal piyasalara aktarılması sonucu yatırımların artırılmasıyla kalkınmayı da teşvik eder.

Dünya tarihinde, ticari malların deniz ve karayolu ile taşınması sırasında, özellikle korsan ve haydut saldırılar başta olmak üzere her türlü riske karşı güvence arama ihtiyacının, sigortanın başlangıcı ve sigortacılığın temelini oluşturduğu bilinmektedir.

Dünyada sigortacılığa benzer ilk uygulamalara, M.Ö. 3000 ve 2000’li yıllarda Çin’de ve zamanın ticaret merkezi durumundaki Babil’de rastlanmaktadır.

Rodos adasının tüccar sakinleri, gemilere yüklenen mallarını tüccarların grup olarak sigorta etmesini sağlayan “Genel Ortalama” yöntemini icat etmiştir. Toplanan primler, herhangi bir tacirin gemisindeki malların taşıma sırasında gerek fırtına gerekse başka bir nedenle alabora olması durumunda, tazmin edilmesi için kullanılmaktaydı.

Bilinen ilk sigorta poliçesi olarak kabul edilen sözleşme, 23 Ekim 1347 tarihinde İtalya’nın Cenova Limanı’ndan Mayorka’ya “Santa Clara“ adlı geminin yükünü temin etmek amacıyla düzenlenmiştir.

Sigorta ile ilgili ilk kitap, Pedro de Santarém (Santerna), tarafından 1488 yılında yazılmış olan ve 1552 yılında basılan, “Sigorta ve Tüccarların En İyisi” adlı kitap olmuştur.

17. yüzyılda İngiltere’de sigorta kavramı tesis edilmeden önce insanların acil durumlarda kullanılabileceği genel toplamlı bağışlanmış paraların olduğu “dostluk toplumları” vardı.

Anadolu Selçuklu Devleti’nde devlet hazinesi ve savaşlardan elde edilen ganimetler, yağmaya uğrayan kervanların zararlarını tazmin etmek için kullanılmaktaydı. Yazılı bir sözleşme veya taahhüde dayanmasa da söz konusu uygulama, devlet eliyle işleyen bir sigortacılığın varlığının göstergesi kabul edilmektedir. Osmanlı’da uzun yıllar yerel idarenin en alt birimi olan mahallenin sosyal dayanışma sandığı olarak hizmet veren Avarız Vakıfları ve Loncalar; özellikle de esnaf loncaları bünyesinde oluşturulan “orta sandıkları”, sosyal dayanışma işlevi gören organlardı. Bu kurumlar sosyal yönü olan sigorta benzeri kurum ve uygulamalar olarak kabul edilmektedir.

Sigortacılığın 19.yüzyılda ekonominin dışa daha açık bir yapıya kavuşması ile birlikte Osmanlı Devleti’ne girdiği kabul edilmektedir. Osmanlı ekonomisi kapitalizm öncesi ilişkilerin egemen olduğu, geleneksel ve nispeten dışa kapalı bir yapıdan dünya ekonomisi ile bütünleşmeye başlayan dışa açık bir yapıya dönüşmeye başlamış ve böylece sigortacılık faaliyetleriyle tanışmıştır. Sigortacılıkla tanışmasında en önemli gelişmeler ve dönüm noktası, 1838 Baltalimanı ve onu izleyen diğer serbest ticaret antlaşmaları ile 1839 Tanzimat Fermanı'nın getirdiği yönetim-eğitim-hukuk reformları olmuştur.

Yeni Cumhhuriyet’te, Atatürk’ün inisiyatifiyle, Batılı ülkeleri karşısına alma pahasına ülkenin üç ana finans kurumu olan; Türkiye İş Bankası (1924), Anadolu Sigorta (1925) ve Milli Sigorta ile Companie Suise de Reassurance ortaklığı ile Milli Reasürans T.A.Ş. (1929) kurulmuştur. Milli Reasürans şirketinin kurulmasının temel amacı, sigortacılığın millileştirilmesine zemin ve imkan hazırlamak, reasürans primlerinin mümkün olduğunca memlekette kalmasını sağlamak suretiyle döviz tasarrufu yapmak ve hazineye gelir sağlamaktır.

İlk sigorta şirketi 1424 yılında Cenova şehrinde kurulmuştur.

Antik Yunan ve Roma medeniyetlerinde sigorta, bir tür nakliyat sigortası olarak uygulanmaktadır. Antik Yunan’da, gemi seferde kaybedildiği takdirde geri ödemesi iptal edilen ve “deniz kredisi” olarak ifade edilen bir kredi geliştirilmiştir. M.Ö. 4. yüzyılda yılın güvenli ve tehlikeli dönemlerine göre değişen, sezgisel olarak fiyatlandırılan ve etkileri sigortaya benzeyen kredilere rastlanmaktadır. Gemi sahipleri, ticari sefere çıkacakları zaman sermaye olarak “deniz ödüncü” denilen bir borç almaktaydılar. Gemi sahibi, yolculuk sonunda gemi sağ salim geri dönerse deniz ödüncünü misliyle geri ödüyor; yolculuk sırasında gemi batarsa, deniz ödüncü gemi sahibinde kalıyordu.

Sigorta benzeri uygulamalar Osmanlı Devleti’nden önce kurulmuş diğer Türk devletlerinde de görülmüştür. Osmanlı ticaret geleneğinde de yeri olan Ahilikteki “Esnaf Kesesi”nin görevi, “kişinin zararını karşılama” olarak görülmüştür. Esnaf Kesesi ile üyelere ev ve iş bulmak, evlenme masraflarını karşılamak, hastalık ve yaşlılık hallerinde geçimlerini sağlamak gibi uygulamaların, sigortanın sağladığı güvenceden fazlasını sağladığı düşünülmüştür.

Sigorta, faaliyet alanı olarak Osmanlı hukukunda ilk defa 28 Temmuz 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret’in 29. maddesinde yer almıştır.

Dünyada sigortacılığa benzer ilk uygulamalara, M.Ö. 3000 ve 2000’li yıllarda Çin’de ve zamanın ticaret merkezi durumundaki Babil’de rastlanmaktadır.

1255 yılında ilk defa Venedikliler, prim uygulamasıyla oluşturdukları fonlar aracılı ile, korsan saldırılar, yağmalama, ve taşınan malın bozulması riskine karşı zararın ödenmesini taahhüt altına almaya başlamıştır.

Dostluk toplumları: 17. yüzyılda İngiltere’de sigorta kavramı tesis edilmeden önce insanların acil durumlarda kullanılabileceği genel toplamlı bağışlanmış paraların olduğu “dostluk toplumları” vardı. 17. yüzyıl'ın sonlarına doğru, Londra'nın dünya ticaretindeki artan önemiyle birlikte, şehirde nakliyat sigortacılığı konusunda da önemli bir talep doğmaya başlamıştır.

1893 yılında Osmanlı Devleti’nde kurulan ilk sigorta şirketi, sermayesi yabancılara ait olan Osmanlı Bankası, Tütün Rejisi ve Duyûn-u Umûmiye İdaresi’nin ortaklığıyla kurulan Osmanlı Umum Sigorta Şirketi olmuştur. Şirket, acentelik işlerini Osmanlı Bankası ve Tütün Rejisi şubeleri aracılığı ile yerine getirmektedir.

Yeni Cumhhuriyet’te, Atatürk’ün inisiyatifiyle, Batılı ülkeleri karşısına alma pahasına ülkenin üç ana finans kurumu olan; Türkiye İş Bankası (1924), Anadolu Sigorta (1925) ve Milli Sigorta ile Companie Suise de Reassurance ortaklığı ile Milli Reasürans T.A.Ş. (1929) kurulmuştur. Milli Reasürans şirketinin kurulmasının temel amacı, sigortacılığın millileştirilmesine zemin ve imkan hazırlamak, reasürans primlerinin mümkün olduğunca memlekette kalmasını sağlamak suretiyle döviz tasarrufu yapmak ve hazineye gelir sağlamaktır.

Cumhuriyet döneminde ilk defa özel sigorta sistemine yönelik düzenlemelere II. ve III. Beş Yıllık Kalkınma Planlarında yer verilmiştir.