BANKACILIK VE SİGORTACILIĞA GİRİŞ

Sigorta, insanın sağlığı, hayatı veya sahip olduğu her türlü mallarının; kazaya uğrama, yok olma gibi tehlikelere karşı, belirli bir ücret karşılığında değerini tazmin taahhüdüyle temin etmek olarak tanımlanmaktadır. Sigorta, riskli bir olayın meydana gelme olasılığı göz önünde bulundurularak, risk ortaya çıktığında, zararı kısmen ya da tamamen karşılamak üzere, bu işle uğraşan bir kuruluşa belirli bir zaman dilimi süresince prim ödemesi karşılığında elde edilen güvencedir. Türk Ticaret Kanununun (TTK) sigorta sözleşmesi başlıklı 1401 inci md., 1 inci fıkrasında "sigortacının bir prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birkaç kişinin hayat süreleri sebebiyle ya da hayatlarında gerçekleşen bazı olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi veya diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşme" olarak tanımlanmaktadır. Sigortacılık Eğitim Merkezi'nin (SEGEM) tanımına göre; “sigorta, aynı veya benzer riske maruz kalacak kişilerin, sigorta işini meslek edinmiş ve ticari bir faaliyet olarak yürütmekte olan firmalara belli miktarda prim ödeyerek belirli zaman diliminde teminat altına alınan riskin gerçekleşmesi durumunda meydana gelen zararın giderilmesi için talep hakkına sahip olunmasıdır.” Doğu cevap B şıkkıdır.

Sigorta, karşılaşılması muhtemel bir tehlike veya olaydan önce alınan tedbirlerle ilgili bir risk yönetimi olarak tanımlanmaktadır. Sigorta, birçok işlevi aynı anda yerine getiren bir sözleşmedir. Amaç hasara engel olmaktan ziyade, oluşan hasarın sigorta katılımcıları arasında dağıtılarak, her üye için taşınabilir hale getirilmesidir. Sigorta sektörü, riskten korunmak isteyen sigortalılardan toplanan tüm kaynakları, riske maruz kalan sigortalılara aktaran basit bir mekanizma değildir. Sigorta ettiren, gerçekleşmesi muhtemel belirli risklere karşı, prim karşılığı koruma satın alırken; sigorta şirketleri de risk gerçekleştiğinde ortaya çıkan zararı tazmin etmek için talep edilecek bu meblağı yatırıma yönlendirirler. Cevap C şıkkıdır.

Sigorta, geleceğin getireceği risklerden korkmadan yaşama, çalışma ve yeni teşebbüslere girişme imkânı sağlamaktadır. Ölüm, yangın, hırsızlık, doğal afetler, sakatlık gibi risklerin gerçekleşmesi sonucu doğacak ve bireylerin tek başına karşılayamayacağı zarar ve/veya kayıpların önlenmesi ve tazmin edilmesi açısından sigorta, sosyal huzursuzlukların çoğalmasını engelleyerek, huzur ve güven ortamının oluşmasına katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda, modern toplumda, gerçek ve tüzel kişilerin (ticarî işletmeler) özellikle ekonomik ve sosyal hayatta güvende olmalarını sağlaması, sigortanın en önemli fonksiyonudur. Doğru cevap A'dır.

Herhangi bir kişi hakkında veya bir konuda kötü düşünce beslememe ve iyi niyetli olma halini ifade eden, İyi Niyet İlkesi, diğer bütün sözleşmelerde olduğu gibi, bir rizikoyu güvence altına alan sözleşme olması nedeniyle sigorta sözleşmelerinin temel ilkelerden biridir. Karşılıklı güven üzerine kurulan sigorta sözleşmesinin taraflarının, sorumlulukları çerçevesinde, söz konusu güveni sarsmaması gerekmektedir. Tarafların, sözleşmenin esası ile ilgili her durumda, makul ölçüler içinde davranmaları ve azami iyi niyetli olmaları " İyi Niyet İlkesi" ile tanımlanmaktadır.Mutlak iyi niyet ilkesi, hem sigortalı hem de sigortacı açısından gereklidir. Bununla birlikte uygulamada sigorta konusu hakkında beyan yükümlülüğüne sahip olan sigortacıyı daha çok ilgilendiren bir yükümlülüktür. Mutlak iyi niyetin gerçekleşmesi; sigortalı açısından beyan yükümlülüğünün yerine
getirilmesi; sigorta şirketi açısından ise tazminat tutarının en kısa sürede sigortalıya ödenmesidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bazı durumlarda, sigorta sözleşmesindeki sigorta bedeli ile sigorta konusunun gerçek değeri arasında farklılıklar olabilir. Uygulamada, sigorta bedeli ile sigorta konusunun gerçek değeri arasında farklılıkları ifade eden "aşkın sigorta" ve "eksik sigorta" terimleri, Yeni TTK’nın 1462 ve 1463 inci maddelerinde düzenlenmiştir. Yeni TTK Eksik Sigorta başlıklı 1462'nci maddesi 1 nci fıkrasında: "Sigorta bedeli sigorta değerinden az olduğu takdirde, sigorta edilmiş menfaatin bir kısmının zarara uğraması halinde sigortacı, aksine sözleşme yoksa sigorta bedelinin sigorta değerine olan oranına göre tazminat öder" ifadesi yer almaktadır. Eksik sigorta, poliçede yazılı sigorta bedelinin, sigortaya konu olan malın gerçek ve makul değerinin altında olması durumudur. Sigortalı, bilmeyerek veya daha az prim ödemek amacıyla malın gerçek değerinin altında bir beyanda bulunabilmektedir. Aşkın sigorta terimi, tazminat poliçelerinde söz konusu olan bir kavramdır. Poliçedeki sigorta bedelinin, sigorta konusunun gerçek ve makul değerinin üzerinde olmasını ifade etmektedir. Tazminat ilkesi gereği; sigorta bedelinin sigorta değerine eşitliği olması gerekirken, uygulamada bu eşitliğin her zaman sağlanamadığı sıkça görülen bir durumdur. Yeni TTK 1462 nci maddesi 1 nci fıkrasında: "Sigorta bedeli sigorta olunan menfaatin değerinin üstünde ise, aşan kısım geçersizdir. Bu sebeple, sigorta bedeli ile sigorta priminin onu karşılayan kısmı indirilir ve tahsil edilmiş fazla prim geri verilir" ve aynı maddenin (2) fıkrasına göre; "sigorta ettirenin, mali çıkar sağlamak amacıyla kötü niyetle yaptığı aşkın sigorta sözleşmesi geçersizdir. Sözleşme yapılırken geçersizliği bilmeyen sigortacı, durumu öğrendiği sigorta döneminin sonuna kadar prime hak kazanır.". Çeşitli nedenlerle sigorta bedeli sigortalı malın gerçek ve makul değerin üzerinde olabilmektedir. Bu durumda sigorta bedelinin, sigorta değerini aşan kısmı geçersizdir. Sigorta değerini aşan kısma isabet eden primin sigorta ettirene iadesi gerekir. Rizikonun gerçekleşmesi anında da söz konusu eşitsizlik mevcut ise, sigortacının azami sorumluluğu sigorta değeri ile sınırlıdır. Dolayısıyla, sigorta şirketi, bir tam hasar durumunda, o malın gerçek değerini ödemek veya ikame etmek durumundadır. Doğru cevap B'dir.

Halefiyet, hukuk dilinde bir kimsenin bir başkasına karşı sahip olduğu haklarının, üçüncü bir kişiye devredilmesi ve söz konusu hakların üçüncü kişi tarafından kullanılmasını ifade eder. Sigorta ettirilen değerde oluşan hasar, üçüncü bir kişinin kusuru sonucu meydana gelmiş ise, sigortacı söz konusu hasar için, sigortalıya ödediği tazminat oranında, sigortalının yerine geçerek kusuru olan kişiye başvurma hakkını (Rücu Hakkı) elde eder. Rücu, hukukî bir terim olarak, bir kişinin hukuken diğer bir kişinin yerine geçerek üçüncü kişilere karşı onun haklarını sorumlu kişiler nezdinde aramasıdır. Sigortacı, halefiyet ilkesi gereği, ödediği tazminat tutarı kadar bir meblağ için sigortalının yerine geçer ve hasara sebep olanlara rücu ederek, ödediği tazminat miktarını geri ister. Sigortacılıkta temel hedef, sigorta sözleşmesinin konusu olan değer ya da menfaat ile ilgili riskin gerçekleşmesi durumunda, sigortalının parasal anlamda azalmış olan menfaatinin telafi edilmesi, bir başka ifade ile tazmin edilmesidir. Tazminat ilkesinin uzantısı olarak halefiyet ilkesi, üzerinde sigorta sözleşmesi yapılan değer, başkasının kusuru ile hasara uğramışsa, sigortalının kusur sahibi üçüncü kişiyi
dava etme hakkı ve zararını alma hakkı doğar. Sigortalı hasar nedeniyle sigortacıdan da tazminat alırsa, ikinci kez tazminat alarak haksız kazanç sağlamış olur. Halefiyet, sigortalının hem sigortacı hem de kusurlu üçüncü kişiden tazminat almasını önlemek amacıyla sigortacı, sigortalıya ödediği sigorta tazminatı oranında onun yerine geçerek, onun hasarla ilgili bütün haklarına halef olur. Halefiyet ya da rücu hakkının amacı, sigortalının zararından fazlasını tazminat olarak almasının önlenmesidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Aktüerler, insan yaşamını etkileyebilecek, doğum, ölüm, sakatlık, hastalık, emeklilik gibi olaylarla; maddi varlığı etkileyebilecek doğal ve/veya insan eliyle meydana gelebilecek afetlerin etkileri ve risklerini ölçmek, değerlendirmek ve en etkin biçimde yönetmek koşuluyla bireysel ve toplumsal refahın devamına katkıda bulunmaktadır. Aktüer, sigorta rizikoları ile primlerini istatistik ve olasılık hesaplamaları yoluyla tespit eden ve geleceğe yönelik stratejik değerlendirmeleriyle sigorta sözleşmelerinin temel ilkelerini belirleyen uzman kişidir. Görevi istatistik, olasılık hesaplamaları ve sigortacılık yasal düzenlemeleri ile sigorta prim, kar payı ve rezervlerinin hesaplanması olan aktüer, olası rizikoların etkilerinin önceden tahmin edilerek finansal zararların azaltılmasında ve ekonomik istikrarın sürdürülmesinde önemli rol oynamaktadırlar. Doğru cevap C şıkkıdır.

Sigorta Denetleme Kurulunun görevleri, ilgili mevzuatta aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:

Ancak "Ülke sigortacılığının gelişmesi ve sigortalıların korunması için tedbirler almak, bu tedbirleri bizzat uygulamak veya ilgili kuruluşlarda uygulanmasını izlemek." Sigortacılık Genel Müdürlüğü'nün görevleri arasındadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

1870'li yıllarda sigortacılık faaliyetleri ve hizmetlerinin çoğunlukla yabancı şirketler tarafından yapıldığı görülmektedir. İstanbul’da Faaliyette Bulunan Yangın Sigorta Şirketlerinin Sendikası, sigorta sektöründe ilk meslek kuruluşu örgütlenmesi olarak, 1900 yılında tamamı yabancı şirketlerden oluşan 81 üye tarafından kurulmuştur. Sendika örgütü, 1916 yılında “Türkiye’de Çalışan Sigorta Şirketleri Cemiyeti” adını almıştır. Cumhuriyetin ilanından hemen sonra kurulan "Sigortacılar Klübü", yerini; 1927 yılında kurulan ve tüm sektör çalışanlarına (yerli ve yabancı) üye olma zorunluluğu getirilen “Sigortacılar Cemiyeti Daire-i Merkeziyesi” bırakmıştır. 1959 yılında çıkarılan, 7397 Sayılı Sigorta Şirketlerini Murakabesi Hakkında Kanun ile “Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği”; 1975 yılında Ana Tüzüğü ile de “Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği” adını almıştır. Birlik, sigortacılığının geliştirilmesi ve güven içinde yürütülmesi amacıyla çıkarılan 30.12.1959 tarihli 7397 sayılı Kanunun Sigorta Murakabe Kanunu'nun bazı maddelerini değiştiren ve kanuna bazı yeni maddeler ekleyen değişikleri içeren 1987 tarihli 3379 sayılı kanunla, "Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu" niteliği kazanmıştır. Ayrıca, Birlik organlarını oluşturan seçimlerin yargı (hakim) gözetiminde yapılması esası uygulaması başlatılmıştır. Birliğin, "sigortacılık mesleğinin geliştirilmesi, şirketler arasında dayanışma sağlanması ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla kurulan, tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu" olduğunu ifade eden hüküm 14 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe konan 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 24. maddesi ile düzenlenmiştir.
5684 sayılı Sigortacılık Kanununda, 29 Haziran 2012 tarihinde yapılan değişiklik ile emeklilik şirketlerinin de Birlik bünyesine katılmasının önü açılmıştır. Yeni düzenlemeyi takiben, Birliğin ünvanı ve logosunda “Türkiye Sigorta Birliği” ibaresi kullanılmaya başlanmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Genel olarak sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişiler ile riski üstlenen taraf arasında, sigorta sözleşmesinden doğan tüm uyuşmazlıkların çözümünü amaçlayan Tahkim sisteminin ilgili mevzuatında Komisyonun amaçları:

olarak sayılmaktadır. 

DASK, ZDS teminatını sunmak üzere kurulmuş, kâr amacı gütmeyen ve kamu tüzel kişiliğine haiz bir "sigorta havuzu" dur. Sigorta sektöründe kamu ve özel sektör iş birliği ile oluşturulan özgün bir organizasyon yapısına sahip bir kurumdur. "Deprem hasarlarının ülkemize getireceği mali yükümlülüğün, sigorta yoluyla, uluslararası reasürans (yeniden sigortalama) ve sermaye piyasalarına dağıtılması" bu kurumun amaçları arasında yer alır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Sigortalanabilir menfaatin başlıca unsurları aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:
• Sigorta ettirilebilir nitelikteki mal (eşya), can (hayat) ya da sorumluluk vb. gibi konular sigorta konusunu teşkil etmeli,
• Sigortalı rizikonun gerçekleşmesi sonucu sigorta ettiren/sigortalı fiziki zarara (kayba) uğramalı,
• Hasar (zarar) sigortanın asıl konusunda olmalıdır.
• Sigorta Ettiren/sigortalı ile sigorta konusu arasındaki menfaat, zıya veya hasara uğradığı zaman tazmin edilebilmesi için meşru ve parayla ölçülebilir olmalıdır. 

Doğru cevap A'dır.

Halefiyet ilkesinin üç amacı vardır;
• Sigortalının aynı hasardan dolayı çifte tazminat almasını ya da tazminat birikimini önlemek
• Sigorta sözleşmesi sayesinde ve sigortalının iradesine aykırı olarak zarar verenin sorumluluktan kurtulmasını engellemek
• Sigorta oranlarının aşağı çekilmesine yardımcı olmak.

Doğru cevap E'dir.

Birden Çok Sigorta veya Hasara Katılım İlkesi Hasara katılımın söz konusu olabilmesi için, aşağıdaki koşulların varlığı gereklidir:

• Birden fazla sigorta poliçesi bulunmalı,
• Bütün poliçeler aynı sigorta konusu ile ilgili olmalı,
• Bütün poliçeler, hasara yol açan tehlikeyi teminat altına almalı,
• Hasar gerçekleştiğinde bütün poliçeler yürürlükte olmalı,
• Bütün poliçeler, aynı sigortalının aynı menfaat ilişkisini sağlamış olmalı,
• Bütün poliçelerde hasara katılmayı engelleyecek bir hüküm olmamalı

Doğru cevap C'dir.

Sigortacı tarafından düzenlenecek sigorta poliçesinde;
• Sigortacının, sigorta ettirenin ve varsa sigortadan faydalanacak kimsenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı ile ikametgâhları,
• Sigortanın konusu,
• Sigorta kapsamındaki rizikolar ile teminatın başlayacağı ve sona ereceği an,
• Sigorta bedeli,
• Sigorta priminin tutarı ile ödeme zamanı ve yeri,
• Sigorta teminatı kapsamındaki rizikoların gerçek niteliklerini tamamen tayin eden tüm hallerin,
• Sigortacı tarafından sağlanan teminat ve istisna edilen hususlar
• Poliçenin düzenlenme tarihine

yer verilmesi gereklidir.

Doğru cevap D'dir.

Lehtar; hayat sigortalarında, sigorta sözleşmesine taraf olmamakla birlikte, lehine sigorta sözleşmesi kurulan ve rizikonun gerçekleşmesi halinde kural olarak sigorta tazminatını sigortacıdan isteme hakkına sahip olan kişiyi ifade eder. Lehtar, sigorta ettiren tarafından başlangıçta veya sözleşmenin devamı sırasında atanabilir. Doğru cevap A'dır.

İpotekli alacaklı; sigortalı kıymet üzerinde kanunen tanınmış öncelikli bir hakka sahip olan taraf ve gerçek hak sahibidir. Poliçede tanımlanan riziko gerçekleşmeden önce tesis edilmiş olması şartıyla, sigorta tazminatını talep hakkı, bu öncelikli alacaklıya ait olur; sigortacı onay almak şartıyla sigorta tazminatını ödeyebilir.

Türkiye’de 1939 yılında sigorta şirketleri Ticaret Bakanlığı'na bağlanmıştır.

Reasüransa duyulan gereksinimin nedenleri aşağıda şekilde sıralanmıştır;

• Rizikonun yayılması,
• Sigortacının iş kabul kapasitesinin artması,
• Sigortacının iş kabul esnekliğinin artması,
• Sigorta şirketinin mali yapısının desteklenmesi,
• Birikim (Kümül) Fazlasının yol açabileceği doğal afet hasarlarının kontrolü,
• Reasürörden sigortacıya teknik bilgi aktarımı,

Aktüerlik yapacak kişilerin;
• Lisans derecesine sahip olması,
• Aktüer Yönetmeliğinin beşinci maddesi, birinci fıkrası (b) bendinde sayılan suçlarından dolayı hüküm giymemiş olması,
• Yurt içinde veya yurt dışında; özel kurumların, kamu kurumlarının veya üniversitelerin aktüerya ile ilgili birim veya bölümlerinde veya aktüerin refakatinde aktüerya ile ilgili toplam üç yıl meslekî uygulama veya faaliyette bulunmuş olması,
• Aktüerlik sınavlarında başarılı olması koşulları aranmaktadır.

İstanbul’da Faaliyette Bulunan Yangın Sigorta Şirketlerinin Sendikası, sigorta sektöründe ilk meslek kuruluşu örgütlenmesi olarak, 1900 yılında tamamı yabancı şirketlerden oluşan 81 üye tarafından kurulmuştur.