BANKACILIK VE SİGORTACILIĞA GİRİŞ

Riskin tanımlanması, çeşitli yöntemler ile yapılabilir. Bu yöntemleri şu şekilde sıralayabiliriz:
i. Amaç odaklı belirleme: Amaca ulaşmayı engelleyebilecek muhtemel tehditlerin tespit edilmesiyle belirlenir.
ii. Senaryo bazlı belirleme: Gelecekte gerçekleşecek eylem ve alınacak kararların muhtemel sonuçların tespit edilmesidir.
iii. Uzman görüşüne dayalı belirleme: Muhtemel alternatiflerin getirdiği risklerin, konunun uzmanı tarafından değerlendirilmesi yoluyla tespit edilmesidir.
iv. Ankete dayalı belirleme: Konuyla ilgili kişilerin düşüncelerini somutlaştırmak için anket yapılabilir.
v. Risk matrisine dayalı belirleme: Temel faaliyetler bazında yukarıdaki yöntemler kullanılarak riskler, kontrol düzeyi ve nihai etki şeklinde oluşturulacak risk matrisi ile belirlenebilir.

Piyasa riski: Bankanın portföyünde bulundurduğu döviz, emtia nedeniyle maruz kalabileceği zarar olasılığını

Bankacılık standartlarında temel operasyonel riskler ve bunlara ilişkin bazı örnekler aşağıdaki gibi sayılmıştır:
1. Banka içi yolsuzluk: Varlıkların çalınması ve vergiden kaçınılması gibi hususlar.
2. Banka dışı yolsuzluk: Bilgilerin çalınması ve bankanın soyulması gibi hususlar.
3. Personel uygulamaları ve iş güvenliği: Ayrımcılık, ücretler, çalışanların sağlık ve güvenliği gibi hususlar.
4. Müşteri, ürün ve faaliyet uygulamaları: Piyasanın maniple edilmesi, rekabet kuralları ve başkası adına yapılan işlemler gibi hususlar.
5. Maddi varlıkların zarar görmesi: Doğal afetler, terör ve ayaklanma gibi hususlar.
6. Faaliyetlerin durması veya sistemlerin çalışmaması: Araçların, yazılımın ve donanımın çalınması gibi hususlar.
7. Uygulama ve süreç yönetimi: Veri girişi hataları ve zorunlu raporların üretilmemesi gibi hususlar.

Temel gösterge yaklaşımında, bankanın son üç yıl itibarıyla gerçekleşen yıl sonu brüt gelir tutarlarının ortalaması yüzde 15 ile çarpılır ve operasyonel risk olarak hesaplanır.

Operasyonel risk tutarı=Ortalama Brüt Gelir x %15

Operasyonel risk tutarı=100 000 x %15

Operasyonel risk tutarı=15 000

Bankaların güven sağlaması, maruz kaldıkları riskler için yeterli tutarda sermaye
bulundurmasıyla mümkün olacaktır. Sermayenin ne kadar tutulacağı hususuna sermaye yeterliliği düzenlemelerinde yer verilmiştir. Bu düzenlemelerde sermaye yeterliliği standart (SYR) oranı tanımlanmış ve oranın asgari %8 olması gerektiği belirtilmiştir.

Bankacılıkta özkaynak unsuru olarak, ana sermaye ve katkı sermaye sayılmaktadır. Bankacılık düzenlemelerinde yer verilen ana sermayenin unsurlarından bazılarına aşağıda yer verilmiştir.

a. Ödenmiş sermaye ve buna ilişkin enflasyona göre düzeltme farkı,
b. Hisse senedi ihraç primleri,
c. Hisse senedi iptal kârları,
d. Yedek akçeler ve bunlara ilişkin enflasyona göre düzeltme farkları,

e. Net dönem kârı ile geçmiş yıllar kârı,
f. Muhtemel riskler için ayrılan serbest karşılıkların ana sermayenin yüzde yirmibeşine kadar olan kısmı,
g. Sermayeye eklenecek iştirak ve bağlı ortaklık hisseleri ile gayrimenkul satış kazançları,
h. Net dönem zararı ile geçmiş yıllar zararı toplamının yedek akçeler ile karşılanamayan kısmı,
i. Faaliyet kiralaması geliştirme maliyetleri,
j. Maddi olmayan duran varlıklar,
k. Ertelenmiş vergi aktifi tutarının ana sermayenin yüzde onunu aşan kısmı,

Bireylerin ve kurumların günlük hayatta karşılaşacakları risk faktörleri arasında, kaynakları itibariyle;
. Sosyal risk faktörleri (hırsızlık, yağma, kazalar vb),
. Fiziksel risk faktörleri (yangın, dolu, sel, kuraklık, rüzgar vb),
. Ekonomik risk faktörleri (enflasyon, döviz kurları ve faizlerde değişmeler,  finansal krizler vb)
. Politik risk faktörleri (siyasi erkin ekonomiye yaptığı müdahaleler, zorlayıcı tedbirler, yabancı hükümetlerin etkileri vb.) yer almaktadır.

Olay Riski
İşletmenin kontrolü dışında gelişen ve işletmeyi olumsuz etkileyen risklere olay riski adı verilir. Bu gruba giren bazı örnekler;
Hukuki Risk: Beklenmeyen dava veya mevzuattan kaynaklanan bir hukukî takip, şirketin şartlarını ve gelirlerini olumsuz etkileyebilir. Aynı şekilde düzenleme otoritesi tarafından alınan yeni bir karar, şirkete ek maliyet yükleyebilir veya bazı iktisadi faaliyetlerini durdurmak zorunda kalabilir.

İmaj Riski: Herhangi bir olay nedeniyle, müşteriler ve halk nezdinde meydana gelen bir imaj kaybı, şirkete büyük finansal kayıplara mal olabilir.

Doğal Afet Riski: Bir doğal afet sonucu şirket faaliyetini aksatabilir veya böyle bir afet sonucu oluşan hasar ödemeleri, şirketi finansal açıdan zor durumda bırakabilir.

Politik Risk: Hükümetin yaptığı politika değişmeleri şirketlerin iktisadi faaliyetlerini olumlu veya olumsuz şekilde etkileyebilir.

Riskin Tedavisi
Risk alma isteğine bağlı olarak risk tedavisi, risk yönetiminin ikinci aşamasını oluşturur.
Risk tedavisinde; riskten kaçınma, riski azaltma, riski paylaşma ve riski transfer etme olmak üzere dört farklı yöntem yer alır

Reasürans
Reasürans “tekrar sigorta” anlamına gelir. Sigorta şirketlerinin, hayat ve hayat dışı branşlara ait kabul ettikleri risklerin tamamını üstlenmeleri mümkün değildir. Yangın, sel gibi doğal afetlere karşı sigortaları veya gemi, uçak gibi pahalı araçların sigortaları, bir şirketin tek başına üstlenmesi oldukça zordur.

Bu nedenle, prim karşılığı üstlendikleri rizikoların belirli bir oranını başka bir sigorta şirketine devrederler ki, bu işleme “reasürans islemi”, işlemi üstlenen şirkete, “reasürans şirketi” devreden şirkete ise “sedan şirket” denilmektedir

Risk, kökleri Arapça risk veya Latince risicum kelimesine dayanan bir sözcüktür. Etimoloji sözlüklerine göre, insanoğlunun hayatına yunan mitolojisi ile birlikte girmiş olan risk sözcüğü, hemen hemen aynı kavramla İngilizce dışında, İspanyolca, Fransızca ve İtalyancada kendine yer bulmuştur. Yunancada “kayalıkların etrafındaki yelkenlilerin karşılaştıkları tehlikeyi” ifade etmek için kullanılmış bir kelimedir. İtalyancada “risco”, Almancada “risiko”, İngilizcede “risk” olarak yazılan ve belirsizliği ifade eden bu kavramın, Çince’de “tehlike ve fırsat” şekilleri yan yana getirilerek yazılması ilgi çekicidir. Risk kelimesi ilk kez 16. yüzyılda (1507) Almancada iş dünyası ile ilişkilendirilerek, “ekonomik başarı için cesaret etmek” anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Türkçede önceleri riziko olarak kullanılmış, daha sonra risk olarak yerleşmiştir.

Yanıt D olmalıdır.

Risk yönetim süreci, riskin tanımlanması, ölçülmesi ve yönetilmesinden oluşur. Risk yönetim süreci, riskin tanımı yapıldıktan sonra bir yöntemle ölçülmesini ve mevcut kaynaklarla yönetilmesini gerektirir. Risk yönetimi süreci, faaliyet sürdüğü sürece süreklilik arz eder. Faaliyet devam ederken yeni risklerin tanımlanması, ölçülmesi ve yönetilmesi gerekir.

Yanıt B seçeneğidir.

Riskin ölçülmesi, tanımlanmış bir riske ilişkin (genellikle olumsuz durum) etkinin büyüklüğü ve etkinin olasılığı tahmin edilir ve bu iki sayı çarpılarak bütünleşik etki hesaplanır. Bütünleşik etki, maruz kalınan risk tutarını ifade eder. Riskin ölçülmesi, karşılaştırma yapabilmek açısından önemlidir. Ancak bu her zaman mümkün olmayabilir. Riskin ölçülememesi, risk yönetiminde doğru karar almayı zorlaştırır. Yanıt B seçeneğidir.

BANKACILIK RİSKLERİ Bankacılık riskleri, Banka Risk Matrisinde her bir faaliyet bazında kredi riski, piyasa riski, likidite riski, operasyonel risk, kanunlardan kaynaklanan risk, itibar riski ve diğer riskler olarak sıralanmıştır. Bu riskler BDDK’nın çeşitli düzenlemelerinde detaylı olarak tanımlanmıştır (BDDK, 2014 ve 2015):  Kredi riski: Kredi müşterisinin kredi borcunu zamanında ödememesi nedeniyle bankanın maruz kalabileceği zarar olasılığını,  Piyasa riski: Bankanın portföyünde bulundurduğu döviz, emtia nedeniyle maruz kalabileceği zarar olasılığını,  Likidite riski: Bankanın nakit akışındaki dengesizlik nedeniyle ödeme yükümlülüklerini zamanında yerine getirememe riskini,  Operasyonel risk: Banka içi kontrollerdeki aksamalar ve bilgi teknolojisi sistemlerindeki hata ve aksamalar ile deprem, yangın ve sel gibi felaketlerden veya terör saldırılarından kaynaklanabilecek zarar olasılığını,  Kanunlardan kaynaklanan risk: Bankanın uyması gereken bankacılık düzenlemeleri ve yaptığı faaliyetler nedeniyle genel hukuk düzenlemelerindeki belirsizliklerden veya muhtemel değişiklikten kaynaklanabilecek zarar olasılığını,  İtibar riski: Bankanın yaptığı faaliyetler nedeniyle itibarını zedeleme olasılığını ifade eder. 

Yanıt B seçeneğidir.

Kredi Riski Banka faaliyetlerinin önemli bir kısmında kredi riski farklı düzeylerde görülür. Bir kişiye veya şirkete nakit kredi verilmesi, kredi riskinin en bilinen şeklidir. Bankalar, türevler ve taahhütler gibi işlemleri nedeniyle de kredi riskine maruz kalabilirler.   Kredi riskinin ölçülmesinde müşteriye ilişkin bir kredi derecesinin verilmesi esastır. Bu kredi derecesinin uzun dönemli istatistikleri dikkate alınarak kredi riski hesabı yapılır. Kredi derecesinin hesaplanmasında, bireysel müşteriler, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ), kurumsal müşteriler ve ülkeler için farklı değişkenler kullanılır. Bu kredi derecelerinin istatistiki olarak doğru kabul edilebilir sonuç verip vermediği test edilir. Uluslararası derecelendirme kuruluşlarının derecelerine ve derecelerin tanımlarına aşağıda yer verilmiştir.  Kriz dönemlerinde kredi derecelendirme kuruluşlarının tahminlerindeki sapmalar, bu kuruluşların düzenleyiciler, kamuoyu ve politikacılar tarafından eleştirilmesine neden olmaktadır. En son 2008-2009 Global Kriz sonrasında da bu kuruluşların, krizin oluşmasında ve büyümesinde etkilerinin olduğu ve bunların piyasalara etkilerinin sınırlandırılması gereği tartışılmıştır. Bu kuruluşlara ilişkin standartlar ve düzenlemeler daha sıkı hale getirilmiştir.

Yanıt C olmalıdır.

Piyasa Riski Bankalar portföylerinde bono, tahvil, hisse senedi, döviz gibi finansal araçları bulundururlar ve portföy tercihlerine bağlı olarak çeşitli şekillerde muhasebeleştirirler. Özellikle rayiç değerlemenin yapıldığı portföylerde gün sonunda piyasa değeri ile değerleme yapılır ve kar/zarar hesaplanır. Zarar etme durumu, risk olarak kabul edilir ve istenmeyen bir durumdur. Piyasa riskine ilişkin hesaplama hisse senedi, tahvil, bono, emtia ve döviz gibi piyasada günlük fiyatı değişen varlıklar için hesaplanır. Konunun basitleştirilmesi açısından kur riski ile konu sınırlandırılacaktır, ancak diğer risklerde de benzer yöntemler izlenir. 

  Piyasa riski, riske maruz değer modeli veya standart metot ile hesaplanır. Bankalar piyasa riski için sermaye bulundurmak zorundadır.

Yanıt D olmalıdır.

Operasyonel risk tutarı=Ortalama Brüt Gelir x %15 Temel gösterge yaklaşımında, bankanın son üç yıl itibarıyla gerçekleşen yıl sonu brüt gelir tutarlarının ortalaması yüzde 15 ile çarpılır ve operasyonel risk olarak hesaplanır. Brüt gelir, bazı gelir unsurlarının düşülmesi suretiyle hesaplanır.

Çözüm:

200.000.000 + 250.000.000 + 300.000.000 = 750.000.000 / 3 =250.000.000 x %15 = 37.500.000 olmalıdır.

Yanıt A seçeneğidir.

Bankalar faaliyetlerinin önemli bir kısmını mevduat gibi yabancı kaynaklarla finanse ederler. Mali durumlarının güçlü olduğunu yabancı kaynak sağlayanlara ve denetim otoritelerine raporlamalar yapmak suretiyle gösterirler. Bankalar faaliyetleri nedeniyle kredi riski, piyasa riski ve operasyonel riske maruzdurlar. Bankaların güven sağlaması, maruz kaldıkları riskler için yeterli tutarda sermaye bulundurmasıyla mümkün olacaktır. Sermayenin ne kadar tutulacağı hususuna sermaye yeterliliği düzenlemelerinde yer verilmiştir. Bu düzenlemelerde sermaye yeterliliği standart (SYR) oranı tanımlanmış ve oranın asgari %8 olması gerektiği belirtilmiştir. SYR oranının yüksek olması bankanın mali gücünün yüksek olduğunu gösterir. SYR oranının, asgari oranın altına düşmesi ise bankanın yükümlülüklerini karşılama riskini ve iflas riskini artırır.

Yanıt A seçeneğidir

Olay Riski İşletmenin kontrolü dışında gelişen ve işletmeyi olumsuz etkileyen risklere olay riski adı verilir. Bu gruba giren bazı örnekler; Hukuki Risk: Beklenmeyen dava veya mevzuattan kaynaklanan bir hukukî takip, şirketin şartlarını ve gelirlerini olumsuz etkileyebilir. Aynı şekilde düzenleme otoritesi tarafından alınan yeni bir karar, şirkete ek maliyet yükleyebilir veya bazı iktisadi faaliyetlerini durdurmak zorunda kalabilir. İmaj Riski: Herhangi bir olay nedeniyle, müşteriler ve halk nezdinde meydana gelen bir imaj kaybı, şirkete büyük finansal kayıplara mal olabilir. Doğal Afet Riski: Bir doğal afet sonucu şirket faaliyetini aksatabilir veya böyle bir afet sonucu oluşan hasar ödemeleri, şirketi finansal açıdan zor durumda bırakabilir. Politik Risk: Hükümetin yaptığı politika değişmeleri şirketlerin iktisadi faaliyetlerini olumlu veya olumsuz şekilde etkileyebilir. Örneğin hayat sigortalarında vergi indirimi, şirketleri olumlu etkilerken; acil tedavilere ücretsiz bakım zorunluluğu getirilmesi, sağlık sigortası şirketlerini olumsuz etkiler.

Yanıt B seçeneğidir

Koasürans, birden fazla sigorta şirketinin tek bir riski üzerlerine almalarıdır. Sigorta şirketleri, konservasyon kapasitelerini aşan büyük işlerde riski dağıtmak amacıyla ortak konsorsiyum olustururlar. Literatürde, koasürans olarak bilinen bu uygulama ile sigorta şirketleri ortak teminat vermekte ve hasarlara da aynı oranda iştirak etmektedir.

Yanıt A olmalıdır.