BANKACILIK VE SİGORTACILIĞA GİRİŞ

Bankacılıkla ilgili risklerin hesaplanmasına ilişkin yöntem ve prensipler “Basel bankacılık ve denetim komitesi” tarafından düzenlenmektedir?

Riskin tanımlanmasında il aşama “risk kaynaklarının belirlenmesi ve problemin analizi”dir.

Riskin tanımlanmasında kullanılan yöntemler; amaç odaklı belirleme, senaryo bazlı belirleme, uzman görüşüne dayalı belirleme, ankete dayalı belirleme ve risk matrisine dayalı belirlemedir.

Bankacılık risklerine ilişkin guruplandırma; kredi riski, piyasa riski, likidite riski, operasyonel risk, kanunlardan kaynaklanan risk ve itibar riskidir.

Bankanın portföyünde bulundurduğu döviz, emtia nedeniyle maruz kalabileceği zarar olasılığı “piyasa riski”dir.

Bir bankanın nakit akışındaki dengesizlik nedeniyle ödeme yükümlülüklerini zamanında yerine getirememe riski “Likidite riski”dir.

Bankacılık düzenlemelerinde yer verilen ana sermaye unsurları;

Gayrimenkul yeniden değerleme değer artışları ise “katkı sermaye” unsuru olarak değerlendirilmektedir.

Uluslararası Aktüerler Birliği’ne göre sigorta şirketleri ve müşteri arasında yapılan sözleşmelerden kaynaklanan riskler “Teknik risk” gurubunda değerlendirilmektedir.

Sigorta şirketlerinin prim karşılığı üstlendikleri risklerin belli bir oranını başka bir sigorta şirketine devretmeleri durumunda, devreden şirkete “Sedan Şirket” adı verilmektedir.

Koasürans işlemine öncülük eden şirkete “Jeran Şirket” adı verilir?

Bankacılık düzenlemelerinde risk, “bir işleme ya da faaliyete ilişkin bir parasal kaybın ortaya çıkması veya bir giderin ya da zararın oluşması halinde ekonomik faydanın azalması ihtimali” olarak tanımlanmıştır

Riskin tanımlanması, çeşitli yöntemler ile yapılabilir. Bu yöntemleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Amaç odaklı belirleme: Amaca ulaşmayı engelleyebilecek muhtemel tehditlerin tespit edilmesiyle belirlenir.

Senaryo bazlı belirleme: Gelecekte gerçekleşecek eylem ve alınacak kararların muhtemel sonuçların tespit edilmesidir.

Uzman görüşüne dayalı belirleme: Muhtemel alternatiflerin getirdiği risklerin, konunun uzmanı tarafından değerlendirilmesi yoluyla tespit edilmesidir.

Ankete dayalı belirleme: Konuyla ilgili kişilerin düşüncelerini somutlaştırmak için anket yapılabilir.

Risk matrisine dayalı belirleme: Temel faaliyetler bazında yukarıdaki yöntemler kullanılarak riskler, kontrol düzeyi ve nihai etki şeklinde oluşturulacak risk matrisi ile belirlenebilir.

Riskin ölçülmesi, tanımlanmış bir riske ilişkin (genellikle olumsuz durum) etkinin büyüklüğü ve etkinin olasılığı tahmin edilir ve bu iki sayı çarpılarak bütünleşik etki hesaplanır. Bütünleşik etki, maruz kalınan risk tutarını ifade eder. Riskin ölçülmesi, karşılaştırma yapabilmek açısından önemlidir. Ancak bu her zaman mümkün olmayabilir. Riskin ölçülememesi, risk yönetiminde doğru karar almayı zorlaştırır.

Kredi riski: Kredi müşterisinin kredi borcunu zamanında ödememesi nedeniyle bankanın maruz kalabileceği zarar olasılığını,

Piyasa riski: Bankanın portföyünde bulundurduğu döviz, emtia nedeniyle maruz kalabileceği zarar olasılığını,

Likidite riski: Bankanın nakit akışındaki dengesizlik nedeniyle ödeme yükümlülüklerini zamanında yerine getirememe riskini,

Operasyonel risk: Banka içi kontrollerdeki aksamalar ve bilgi teknolojisi sistemlerindeki hata ve aksamalar ile deprem, yangın ve sel gibi felaketlerden veya terör saldırılarından kaynaklanabilecek zarar olasılığını,

Kanunlardan kaynaklanan risk: Bankanın uyması gereken bankacılık düzenlemeleri ve yaptığı faaliyetler nedeniyle genel hukuk düzenlemelerindeki belirsizliklerden veya muhtemel değişiklikten kaynaklanabilecek zarar olasılığını,

İtibar riski: Bankanın yaptığı faaliyetler nedeniyle itibarını zedeleme olasılığını ifade eder.

Kredi riskinin ölçülmesinde müşteriye ilişkin bir kredi derecesinin verilmesi esastır. Bu kredi derecesinin uzun dönemli istatistikleri dikkate alınarak kredi riski hesabı yapılır. Kredi derecesinin hesaplanmasında, bireysel müşteriler, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ), kurumsal müşteriler ve ülkeler için farklı değişkenler kullanılır.

Bankacılık düzenlemesinde riske maruz değer, elde tutulan bir portföy ya da varlık değerinin, faiz oranlarında, döviz kurlarında ve hisse senedi fiyatlarındaki dalgalanmalar nedeniyle meydana gelebilecek değişiklikler sonucunda maruz kalabileceği en yüksek zararı, belli bir zaman diliminde ve belli bir olasılık seviyesinde ifade eden ve muhtelif sayısal yöntemlerle tahmin edilen değer olarak tanımlanmaktadır

Bankacılık standartlarında temel operasyonel riskler ve bunlara ilişkin bazı örnekler aşağıdaki gibi sayılmıştır:

Banka içi yolsuzluk: Varlıkların çalınması ve vergiden kaçınılması gibi hususlar.

Banka dışı yolsuzluk: Bilgilerin çalınması ve bankanın soyulması gibi hususlar.

Personel uygulamaları ve iş güvenliği: Ayrımcılık, ücretler, çalışanların sağlık ve güvenliği gibi hususlar.

Müşteri, ürün ve faaliyet uygulamaları: Piyasanın maniple edilmesi, rekabet kuralları ve başkası adına yapılan işlemler gibi hususlar.

Maddi varlıkların zarar görmesi: Doğal afetler, terör ve ayaklanma gibi hususlar.

Faaliyetlerin durması veya sistemlerin çalışmaması: Araçların, yazılımın ve donanımın

çalınması gibi hususlar.

Uygulama ve süreç yönetimi: Veri girişi hataları ve zorunlu raporların üretilmemesi gibi hususlar.

Bankalar faaliyetlerinin önemli bir kısmını mevduat gibi yabancı kaynaklarla finanse ederler. Mali durumlarının güçlü olduğunu yabancı kaynak sağlayanlara ve denetim otoritelerine raporlamalar yapmak suretiyle gösterirler. Bankalar faaliyetleri nedeniyle kredi riski, piyasa riski ve operasyonel riske maruzdurlar. Bankaların güven sağlaması, maruz kaldıkları riskler için yeterli tutarda sermaye bulundurmasıyla mümkün olacaktır. Sermayenin ne kadar tutulacağı hususuna sermaye yeterliliği düzenlemelerinde yer verilmiştir. Bu düzenlemelerde sermaye yeterliliği standart (SYR) oranı tanımlanmış ve oranın asgari %8 olması gerektiği belirtilmiştir.

Olay Riski

İşletmenin kontrolü dışında gelişen ve işletmeyi olumsuz etkileyen risklere olay riski adı verilir. Bu gruba giren bazı örnekler;

Hukuki Risk: Beklenmeyen dava veya mevzuattan kaynaklanan bir hukukî takip, şirketin şartlarını ve gelirlerini olumsuz etkileyebilir. Aynı şekilde düzenleme otoritesi tarafından alınan yeni bir karar, şirkete ek maliyet yükleyebilir veya bazı iktisadi faaliyetlerini durdurmak zorunda kalabilir.

İmaj Riski: Herhangi bir olay nedeniyle, müşteriler ve halk nezdinde meydana gelen bir imaj kaybı,şirkete büyük finansal kayıplara mal olabilir.

Doğal Afet Riski: Bir doğal afet sonucu şirket faaliyetini aksatabilir veya böyle bir afet sonucu oluşan hasar ödemeleri, şirketi finansal açıdan zor durumda bırakabilir.

Politik Risk: Hükümetin yaptığı politika değişmeleri şirketlerin iktisadi faaliyetlerini olumlu veya olumsuz şekilde etkileyebilir. Örneğin hayat sigortalarında vergi indirimi, şirketleri olumlu etkilerken; acil tedavilere ücretsiz bakım zorunluluğu getirilmesi, sağlık sigortası şirketlerini olumsuz etkiler.

Sigorta şirketleri üstlendikleri riskin bir kısmını, mali yapılarını ve riskin durumunu dikkate alarak, çeşitli yöntemler ve enstrümanlar yoluyla transfer ederler. Bu yöntemler; reasürans, koasürans ve retrosesyon işlemleri olarak gruplandırılır.