BANKACILIK VE SİGORTACILIĞA GİRİŞ

Banka tanımlamasının esasını oluşturan pasif veya aktif faaliyetler gerçek anlamda bankacılık faaliyeti olarak kabul edilmekte bunların dışındaki faaliyetler ise diğer bankacılık faaliyetleridir. Gayrinakdi kredi kullandırımı bilanço dışında izlenen belli bir koşulun yerine getirilmemesi halinde bankayı yükümlülük altına sokan bir işlem olduğu için aktif nitelikli faaliyet olarak değil, diğer bankacılık faaliyeti olarak değerlendirilmektedir. Doğru yanıt A’dır.

Faaliyetleri doğrudan küçük ölçekli işletme sahiplerine ve tüketicilere yönelik olan bankalar perakendeci banka olarak adlandırılmaktadır. Bu bankalar, genellikle her türlü bankacılık hizmetlerini görebilecek bir yapıda örgütlenirler. Perakende bankacılık uygulamaları çok sayıda bireysel müşteriyi muhatap aldığı için müşteriler ile yüz yüze iletişim kurmayı dolayısıyla da yaygın bir şube ağına ve güçlü bir bilgi işlem sistemine sahip olmayı gerektirir. Bu nedenle, perakende bankacılık faaliyetleri şube bankacılığı şeklinde de adlandırılmaktadır.

Banka türlerini belirleyen kriterler; fon kabul şekli, faaliyet türü, faaliyet gösterilen coğrafya, tabi olunan düzenleme, sermaye yapısı gibi kriterlerdir. Doğru yanıt, B’dir.

Doğrudan fon toplamaya yetkili bankalar; mevduat bankaları ve katılım bankalarıdır; doğru yanıt C’dir. Katılım fonu niteliğinde doğrudan para toplama yetkisi olan bankalar katılım bankası olarak adlandırılmaktadır. Doğru yanıt C’dir. Dolaylı olarak fon toplama yetkisine sahip bankalar kalkınma-yatırım bankalarıdır.

Tarım bankaları, kooperatif bankaları, ipotek bankaları, kalkınma bankaları, yatırım bankaları, ihracat-ithalat bankaları, takas ve saklama bankaları şeklinde sınıflandırma; Faaliyetlerinin Yoğunlaştığı Alana Göre Uzman Bankalar sınıflandırmasıdır. Uzman bankalar faaliyetlerini belli müşterilere yönelik belli ürünlerde yoğunlaştıran bankalardır. Doğru yanıt A’dır.

Kooperatif özelliği taşıyan bankalar süreç içinde halk bankası adı ile de anılmaya başlanmıştır. Ülkemizde halen faaliyet göstermekte olan Türkiye Halk Bankası ve Şekerbank kooperatif banka şeklinde kurulmuş banka örnekleridir. Doğru yanıt B’dir.

Kalkınma bankaları; mevduat kabul edebilme yetkisine sahip olmadıkları için mevduat fon kaynakları arasında yer alamamaktadır. Kullandıracakları orta ve uzun vadeli kredilerin finansmanını uluslararası finansal kuruluşlardan, hükümet fonlarından borçlanarak ve tahvil ihraç ederek karşılamaktadırlar. Doğru yanıt A’dır.

Toptancı banka; Müşteri kitlesi orta ve büyük ölçekli şirketler, ithalatçı veya ihracatçılar ile diğer bankalar ve finansal kuruluşlar gibi kurumsal müşterilerden ve bireysel emeklilik şirketi ya da fonlar gibi kurumsal yatırımcılardan oluşan ve faaliyetleri bunlara yoğunlaşmış bulunan ve büyük tutarlı kredi taleplerini başka firmalardan ve uluslararası para ve sermaye piyasalarından sağladıkları büyük tutarlı fonlar ile karşılayan bankalar toptancı banka olarak adlandırılmaktadır. Toptancı bankacılık uygulamalarında yaygın şube ağına ihtiyaç duyulmamaktadır. Doğru yanıt A’dır.

Katılım Bankası
Katılım fonu niteliğinde para toplama yetkisi olan bankalar katılım bankası olarak adlandırılmaktadır.Katılım bankası adlandırması dünyada ilk kez ülkemizde, 1 Kasım 2005’de yürürlüğe konulan 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile yapılmıştır.

Doğrudan Fon Toplamaya Yetkili Bankalar
Fon fazlası olanlardan mevduat ve benzeri adlar altında para kabul edebilme imkânı doğrudan fon toplama faaliyetini oluşturmaktadır. Zira böyle bir izine sahip olunması halinde herhangi bir aracı olmaksızın doğrudan tasarruf sahipleri ile vade ve faiz gibi konularda pazarlık edebilme ve mutabık kalma durumunda fon kabul edebilme serbestiyeti söz konusu olmaktadır. Kabul edilen fonun niteliği banka türünü belirlemektedir.
Doğrudan fon toplamaya yetkili bankalar; mevduat bankaları ve katılım bankalarıdır:

Faaliyetlerin belli bir alana yoğunlaşması uzman bankaların faaliyet türü itibarıyla adlandırılmalarına neden olmuştur. Tarım bankaları, kooperatif bankaları, ipotek bankaları, kalkınma bankaları, yatırım bankaları, ihracat-ithalat bankaları, takas ve saklama bankaları faaliyetlerinin yoğunlaştığı alana göre uzmanlaşmış bankalardır.

Tarımsal üretimin diğer ticari ve endüstriyel faaliyetlerden tamamen farklı bir nitelik taşıması dünyanın her ülkesinde hükümetleri tarımsal kredi ile uğraşan bankalar kurmaya ya da bu amaçla kurulan kurumlara yardım yapmaya itmiştir.

Tarımsal araç, gereç ve tesisler için uzun vadeli,meyve yetiştirme ve besicilik için orta vadeli, mahsulü kaldırmak içinse kısa vadeli kredi ihtiyacı söz konusudur. Belirtilen sıkıntılar ve ihtiyaçlar tarım kesimine kredi kullandıracak özel kurumların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Nitekim 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra da demokratik akımların geniş halk kitlelerini sarsmasından ve her ülkede halkın oyu ile işbaşına gelen hükümetlerin kurulmasından sonra tarımsal kredi kurumları oluşturulmuş ve hızla gelişmiştir. T.C. Ziraat Bankası ülkemizdeki tarım bankasının örneğidir

Kalkınma bankalarının, ekonomide üstlendiği fonksiyonlar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
• Yatırımlara orta ve uzun vadeli yurt içi fon sağlama fonksiyonu
• Sermaye piyasasını teşvik etme fonksiyonu:
• Girişimleri, girişimcileri ve kalkınmayı destekleme
• Ekonomik kalkınma planlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunma fonksiyonu: 
• Finansmanına katılınan işletmelerin destekleyici biçimde izlenmesi fonksiyonu
• Dış ülke ve finansman kurumlarından fon temini fonksiyonu
• Küçük işletmelerin desteklenmesi fonksiyonu

Kooperatif bankaları ticari bankalardan kredi kullanamayan esnaf, tüccar, küçük ve orta büyüklükteki firma sahipleri gibi kesimlerin şehirleşme sürecinde ihtiyaç duydukları finansmanı sağlamak için geliştirilmiştir.

Kooperatif özelliği taşıyan bankalar süreç içinde halk bankası adı ile de anılmaya başlanmıştır.Ülkemizde halen faaliyet göstermekte olan Türkiye Halk Bankası ve Şekerbank kooperatif banka şeklinde kurulmuş banka örnekleridir.

Yurtiçinde üretilen malların veya sunulan hizmetlerin yurtdışına satışında (ihracatında) satışı yapan tarafın bankasının ihracat alacağının peşin tahsiline finansman sağlayarak ya da garanti ederek hem alıcının (ithalatçının) kredi riskini hem de alıcının faaliyet gösterdiği ülke riskini üstlenme konusunda
isteksiz davranması hükümet destekli ihracat-ithalat bankalarının kurulmasına neden olmuştur.

Bunun ilk örneği ABD’de 1934 yılında kurulan Amerikan İhracat-İthalat Bankası’dır. Ülkemizdeki örneği ise T.İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Eximbank)’dir

Faaliyet konuları itibarıyla yaptığımız ayrıştırmaya göre kalkınma bankaları, yatırım bankaları ve ihracat-ithalat bankalarını toptancı banka türü olarak da sınıflandırmak mümkündür.

Kıyı bankaları özel bir banka olmayıp, temel olarak diğer bankalar gibi mevduat toplamakta, kredi kullandırmakta ve güvene dayalı işlemler yapmaktadır. Kıyı bankalarını diğer bankalardan ayıran özelliklerden başlıcaları şunlardır:
• Kıyı bankaları bulundukları ülkede geçerli olan para birimi dışındaki bir para birimi ile işlem yapar.
• Kıyı bankaları şart olmasa da esasen yerleşik olmayan kişiler ve kurumlarla işlem yapar.
• Kıyı bankaları genellikle yurtiçi finans piyasasının tabi olduğu yasaların, sınırlamaların ve kontrollerin çoğundan muaftır.
• Birçok kıyı bankacılığı merkezinde çok sıkı biçimde sır saklama ilkesi uygulanmaktadır.

Sermayesinin % 50’sinden fazlası hükümetlere ya da hükümetlere ait kuruluşlara ait olan ve yönetim ve denetimi bu kuruluşların temsilcileri ya da hükümetlerin görevlendirdiği kişiler tarafından kontrol edilen bankalar kamu sermayeli banka olarak adlandırılmaktadır. Bu bankalar, devlet açısından, kamu eliyle kurulmasında zorunluluk olan ekonomik faaliyetler, özel kişi ve kurumlar için kârlı olmayan konularda faaliyet gösterirler. Kamu bankaları, özel bankaların ya da yabancı bankaların  devletleştirilmesiyle de ortaya çıkabilir. T.C. Ziraat Bankası, T. Halk Bankası, T. Kalkınma Bankası kamu sermayeli bankalara örnektir.

Ancak zamanla bankaların mevduat toplama ve kredi kullandırmanın yanı sıra sermaye piyasaları aracılığıyla da fon toplayabilme imkânları gelişmiştir. Tahvil, bono ihracı ya da kullandırılan kredilerin veya sahip olunan varlıkların menkul kıymetleştirilmesi bunların örneklerini oluşturmaktadır. Bu gelişim kredi kullandırım işlevlerinden hareketle banka olarak tanımlanan finansal aracılar için kredi kuruluşu adlandırması yapılmasına yol açmıştır. Nitekim Avrupa Birliğinin bankacılık ile ilgili Direktiflerinde de banka yerine kredi kuruluşu adlandırması kullanılmaktadır.

Yanıt B seçeneğidir?

BANKALARIN YAPABİLECEKLERİ İŞLEMLER Avrupa Birliği’nin 2006/48 sayılı Direktifi’nin ekinde bankaların (kredi kuruluşlarının) yapabilecekleri faaliyetlerin listesi belirlenmiştir. İç hukukumuza da aynen adapte edilmiş olan faaliyetler aşağıda verilmektedir.  • Mevduat ve benzeri geri ödeme yükümlülüğü olan fonların kabulü, • Ortak ve çalışanlar da dâhil olmak üzere gerçek ve tüzel kişilere nakdi kredi kullandırımı, • Başkaları lehine teminat, garanti ve sair yükümlülüklerin üstlenilmesi suretiyle gayrinakdi kredi kullandırımı,  • Vadeli mal ve hizmet satışından kaynaklanan ve fatura ibraz edilebilir alacak haklarının peşin bedel ile satın alınması ilişkisini içeren faktoring ve ihracat alacaklarının herhangi bir şekilde ihracatçılara rücu edilme hakkı olmaksızın satın alım işlemi olan forfaiting ve benzeri işlemler yoluyla ticaretin finansmanının sağlanması,  • Müşterilerin talebi ve seçimi doğrultusunda üçüncü kişilerden satın alma yöntemiyle veya başka suretle temin edilecek bir malın zilyetliğinin (mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan her türlü risk ve yararların) belli bir kira bedeli karşılığında belli bir süre ile devredilmesi ilişkisini içeren finansal kiralama işlemleri yapılması, • Para havalesi, transfer işlemi yapılması, • Kredi kartı, seyahat çeki, banka kartı ve çeki gibi ödeme araçlarının ihracı, yönetimi, • Kendi hesabına veya müşterilerin nam ve hesabına para piyasası araçları ile efektif, döviz, futures ve opsiyon sözleşmeleri, dövize veya faize dayalı finansal sözleşmeler ile devredilebilir nitelikli hisse senedi, tahvil, bono, hisse senedine dönüştürülebilir tahvil ve benzeri borçlanma araçlarının veya bunları alma veya satma hakkı veren sermaye piyasası araçlarının alım-satımını ya da geri alım-satım taahhüdü ile alım-satımını yapma, • Sermaye piyasası araçlarının doğrudan halka arz yöntemi ya da başka yöntemler ile ihracına alım garantisi vermek suretiyle katılım sağlama ya da aracılık hizmeti verme,   • Sermaye yapısı, endüstri stratejileri ve benzeri sorulara ilişkin olarak işletmelere danışmanlık yapma, • Şirket devir, birleşme ve satın almaları ile ilgili işlemlerde danışmanlık hizmeti verme, • Finansal kuruluşların kendi aralarındaki borç alış verişine aracılık etme, • Portföy yönetimi ve danışmanlığı hizmeti verme, • Hisse senedi takası, saklaması ve yönetim hizmetleri verme,  • Müşterilerin kredibilitesi hakkında referans hizmeti verme, • Saklama (kiralık kasa) hizmeti verme.               

Yanıt C seçeneği olmalıdır.

Faktoring, forfaiting ve finansal kiralama işlemleri de özü itibarıyla aktif nitelikli faaliyetlerdir. Ancak Türkiye’de olduğu gibi sadece bu faaliyetlerden birini yürütmek üzere yetkilendirilmiş kuruluşlarca da faktoring, forfaiting veya finansal kiralama işleminin yapılabilmesi mümkündür. Aynı şekilde Türkiye’de olduğu gibi bankaların yanı sıra sermaye piyasası kurumlarınca da (aracı kurumlar, yatırım ortaklıkları, yatırım fonları ve sermaye piyasasında faaliyet göstermesine izin verilen diğer kurumlarca) sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına, ekonomik veya finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımının yapılmasına aracılık edilebilmekte, sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı yapılabilmekte, yatırım danışmanlığı, portföy işletimi ve yönetimi hizmeti verilebilmektedir. Dolayısıyla, faktoring, forfaiting, finansal kiralama ve sermaye piyasası kurumlarınca yapılabilmesi mümkün olan diğer bankacılık faaliyetleri kapsamındaki işlemleri finansal hizmetler olarak da adlandırabiliriz.  

Bununla birlikte, finansal sistemin yapısına ve ihtiyaçlarına göre bankaların ilave faaliyetler gerçekleştirebilmesine imkân tanınabilmektedir. Buna örnek olarak Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara tanınmış olan kıymetli maden ve taşların alım-satımını yapabilme, sigorta acenteliği ve bireysel emeklilik aracılık hizmeti verme yetkisi verilebilir.

Yanıt E seçeneğidir.