BANKACILIK VE SİGORTACILIĞA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 14

1870 sonrasında da yangın, hayat, kaza, eşya sigortası hızlı bir şekilde günlük hayatın parçası olmuştur.

İttihat ve Terakki Partisi, "Milli İktisat" politikasını uyguladığı dönemde sigorta piyasasını düzenlemeye yönelik bazı yasaları, 1 Ekim 1914 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe koymuştur.

Türk Sigorta Sektörü’nde 1990 yılında Serbest Tarife Sistemine geçilmiş ve sistemle sigorta şirketlerine hayat sigortası ve zorunlu sigortalar hariç, kaza, yangın ve nakliyat sigortaları dallarında prim tarifelerini serbest uygulama hakkı verilmiştir.

Sigorta, insanın sağlığı, hayatı veya sahip olduğu her türlü mallarının; kazaya uğrama, yok olma gibi
tehlikelere karşı, belirli bir ücret karşılığında değerini tazmin taahhüdüyle temin etmek olarak
tanımlanmaktadır. Sigorta, riskli bir olayın meydana gelme olasılığı göz önünde bulundurularak, risk
ortaya çıktığında, zararı kısmen ya da tamamen karşılamak üzere, bu işle uğraşan bir kuruluşa belirli bir
zaman dilimi süresince prim ödemesi karşılığında elde edilen güvencedir.

Riske Karşı Güvencenin Uluslararası Boyuta Dağıtımı
Sigorta sektörünün, başarıya ulaşması, sigortacılığın niteliği gereği, mümkün olabildiğince en geniş alana
yayılması ile doğru orantılıdır. Sigorta şirketleri, yabancı ülkelerdeki şirketlerle ortaklık kurarak ve
reasürans anlaşmaları yaparak, rizikoya daha geniş bir topluluğun katılımını sağlayarak başarıyı artırmayı
hedeflemektedir. Özellikle reasürans anlaşmaları ile risklerin tüm dünyaya yayılması, sektörde başarının
en önemli anahtarı olarak görülmektedir. Sigortanın ayrıca uluslararası bir niteliğe sahip olması sonucu,
ülke dışında yapılan sigortalardan elde edilen kazançlar, görünmeyen işlemler kalemi altında ülke
ihracatında büyük rol oynamaktadır.

Sigorta menfaati, sigorta hukukunda, bir kimse ile bir şey arasında bulunan iktisadi ilişkiyi tanımlamak
için kullanılır. Sigorta edilebilir menfaatler, sigorta yaptıranın, sigorta sözleşmenin konusu olan mal ya da
kendi yaşamı üzerindeki muhtemel rizikolar sonucu maruz kalacağı zarar ve kayıpları ifade etmektedir.
Poliçe sahibi sigortalının, bu sayılan konular üzerideki ölçülebilir menfaati, sigorta sözleşmesinin
konusunu oluşturmaktadır.

Herhangi bir kişi hakkında veya bir konuda kötü düşünce beslememe ve iyi niyetli olma halini ifade eden,
İyi Niyet İlkesi, diğer bütün sözleşmelerde olduğu gibi, bir rizikoyu güvence altına alan sözleşme olması
nedeniyle sigorta sözleşmelerinin temel ilkelerden biridir. Karşılıklı güven üzerine kurulan sigorta
sözleşmesinin taraflarının, sorumlulukları çerçevesinde, söz konusu güveni sarsmaması gerekmektedir.
Tarafların, sözleşmenin esası ile ilgili her durumda, makul ölçüler içinde davranmaları ve azami iyi
niyetli olmaları " İyi Niyet İlkesi" ile tanımlanmaktadır.

Sigortacılıkta temel hedef, sigorta sözleşmesinin konusu olan değer ya da menfaat ile ilgili riskin
gerçekleşmesi durumunda, sigortalının parasal anlamda azalmış olan menfaatinin telafi edilmesi, bir
başka ifade ile tazmin edilmesidir. Tazminat ilkesinin uzantısı olarak halefiyet ilkesi, üzerinde sigorta
sözleşmesi yapılan değer, başkasının kusuru ile hasara uğramışsa, sigortalının kusur sahibi üçüncü kişiyi
dava etme hakkı ve zararını alma hakkı doğar. Sigortalı hasar nedeniyle sigortacıdan da tazminat alırsa,
ikinci kez tazminat alarak haksız kazanç sağlamış olur. Halefiyet, sigortalının hem sigortacı hem de
kusurlu üçüncü kişiden tazminat almasını önlemek amacıyla sigortacı, sigortalıya ödediği sigorta
tazminatı oranında onun yerine geçerek, onun hasarla ilgili bütün haklarına halef olur. Halefiyet ya da
rücu hakkının amacı, sigortalının zararından fazlasını tazminat olarak almasının önlenmesidir.

Hasara katılımın söz konusu olabilmesi için, aşağıdaki
koşulların varlığı gereklidir:
• Birden fazla sigorta poliçesi bulunmalı,
• Bütün poliçeler aynı sigorta konusu ile ilgili olmalı,
• Bütün poliçeler, hasara yol açan tehlikeyi teminat altına almalı,
• Hasar gerçekleştiğinde bütün poliçeler yürürlükte olmalı,
• Bütün poliçeler, aynı sigortalının aynı menfaat ilişkisini sağlamış olmalı,
• Bütün poliçelerde hasara katılmayı engelleyecek bir hüküm olmamalı

Yakın neden, sigorta sözleşmesinde güvence altına alınmış olan menfaatin hasara uğramasında en etkili,
en hâkim neden olarak tanımlanmaktadır. Yakın nedeni, diğer nedenlerden ayıran özelliği, hasarın
oluşumunda tek başına belirleyici olmasıdır. Bir hasarın tazmin edilebilmesi için, poliçede genel/özel
şartlarda belirtilmiş olması ve yakın neden/ler kapsamında teminat kapsamında yer alması gerekir.
Sigorta poliçe/leri, sigorta konusu ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek bütün hasarları güvence altına
almaktan ziyade, sadece sigorta poliçelerinde temin edilen rizikolar ile sınırlıdır. Sigortalının maruz
kaldığı zararı, sigortacıdan talep edebilmesi, için meydana gelen hasarın poliçede teminat altına alınan
tehlike veya olaydan ileri geldiğinin belirtilmesi gerekmektedir

Sigorta şirketlerinin sözleşmelerinin içeriğini, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen genel
şartlara uygun olarak düzenlenmesi gerekir. Sigorta sözleşmelerinde, sigortacılığın değişen ihtiyaçlara
cevap verebilmesi bakımından, sigortaların tümünü kapsayan bir tarif vermenin imkânsızlığı ve güçlüğü
yanında, sigortacı tarafından düzenlenecek sigorta poliçesinde;
• Sigortacının, sigorta ettirenin ve varsa sigortadan faydalanacak kimsenin adı ve soyadı veya
ticaret unvanı ile ikametgâhları,
• Sigortanın konusu,
• Sigorta kapsamındaki rizikolar ile teminatın başlayacağı ve sona ereceği an

• Sigorta bedeli,
• Sigorta priminin tutarı ile ödeme zamanı ve yeri,
• Sigorta teminatı kapsamındaki rizikoların gerçek niteliklerini tamamen tayin eden tüm hallerin,
• Sigortacı tarafından sağlanan teminat ve istisna edilen hususlar (her poliçede, sigorta priminin
ekonomik olarak kabul edilebilir bir düzeyde olmasını ve temin edilen güvencenin genel ahlaka
aykırı olmamasını sağlamak için bazı hususların teminat dışında bırakılması gerekir).
• Poliçenin düzenlenme tarihini,
yer verilmesi gereklidir.

Sigortacı; sözleşmesinin kurucu taraflarından biri olup, sözleşmeyle sigorta himayesi sağlama
borcunu üzerine alan taraftır. Sigortacılık mevzuatı gereği, "sigortacılık faaliyetinde bulunmaya yasal
olarak yetkili kılınmış"…"hasar meydana geldiğinde, sigortalıya, sağlamış olduğu teminat çerçevesinde
hasar ödeme taahhüdünde bulunan kişi veya kuruluş"u ifade eder. Yabancı sigorta şirketleri Türkiye'de
şube açarak faaliyet gösterebilir.

Sigorta Bedeli; Teminat kapsamındaki herhangi bir tehlikenin gerçekleşmesi veya sigortalının
üçüncü şahıslara karşı sorumlu olması durumunda, sigortacının ödemekle yükümlü olduğu, poliçede
belirtilen, tazminata esas oluşturan azami bedeli ifade eder. Sigorta Ücreti, Sigorta sözleşmesinde
belirlenen risk teminatına karşılık, sigorta ettiren tarafından ödenecek prim tutarıdır.

Bankacılıkta kredi riski, piyasa riski ve operasyonel riske ilişkin detaylı düzenlemeler yapılmıştır. Bankacılıkla ilgili risklerin hesaplanmasına ilişkin yöntemler ve prensipler, uluslararası alanda Uluslararası Takas Bankası (Bank for International Settlements) bünyesinde bulunan Basel Bankacılık Denetim Komitesi tarafından belirlenmektedir.

Riskin tanımlanması, çeşitli yöntemler ile yapılabilir. Bu yöntemleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Doğru cevap B’dir.

Riskin ölçülmesi, tanımlanmış bir riske ilişkin (genellikle olumsuz durum) etkinin büyüklüğü ve etkinin olasılığı tahmin edilir ve bu iki sayı çarpılarak bütünleşik etki hesaplanır. Formülize etmek gerekirse, bu formülü şu şekilde yazabiliriz:

Bütünleşik Etki = Olumsuz Etkinin Büyüklüğü x Etkinin Olasılığı

Doğru cevap C’dir.

Bankacılık riskleri BDDK’nın çeşitli düzenlemelerinde detaylı olarak tanımlanmıştır:

Doğru cevap E’dir.

Fitch Ratings’in derecelendirmesine göre AAA = Düşük; AA+, AA ve AA- = Makul; BBB+, BBB ve BBB- = Kabul edilebilir; CCC+, CCC ve CCC- = Özel dikkat gerektirir; D = Kayıp varlıklar anlamına gelmektedir Doğru cevap D’dir.

Bankacılık düzenlemesinde riske maruz değer, elde tutulan bir portföy ya da varlık değerinin, faiz oranlarında, döviz kurlarında ve hisse senedi fiyatlarındaki dalgalanmalar nedeniyle meydana gelebilecek değişiklikler sonucunda maruz kalabileceği en yüksek zararı, belli bir zaman diliminde ve belli bir olasılık seviyesinde ifade eden ve muhtelif sayısal yöntemlerle tahmin edilen değerdir. Doğru cevap C’dir.

Operasyonel riske ilişkin sermaye bulundurma yükümlülüğü Basel-II ile birlikte gelmiştir. Operasyonel risk temelde dört yöntemden biriyle hesaplanır. Bu yöntemler, temel gösterge yöntemi, standart yöntem, alternatif standart yöntem veya ileri ölçüm yaklaşımıdır. İleri ölçüm yaklaşımı, yukarıdaki belirtilen faaliyet bazında risk hesaplaması gerektirmekte olup, veri ve modelleme güçlükleri mevcuttur. Bankalarda genellikle temel gösterge yöntemi kullanılmaktadır. Temel gösterge yaklaşımında, bankanın son üç yıl itibarıyla gerçekleşen yılsonu brüt gelir tutarlarının ortalaması yüzde 15 ile çarpılır ve operasyonel risk olarak hesaplanır. Doğru cevap C’dir.