BANKACILIK HİZMET ÜRÜNLERİ - Deneme Sınavı - 5

Ülkemizde yararlanılan başlıca ödeme sistemleri şunlardır:

1. Elektronik Fon Transferi Sistemi (EFT / TIC - Turkish Interbank Clearing),

2. Elektronik Menkul Kıymet Transfer Sistemi (EMKT),

3. Çek Takas Sistemi,

4. Kredi Kartları Takas Sistemi,

5. Döviz transferi uluslararası organizasyonları,

6. Posta işletmesi,

7. Ödeme Kuruluşları (Özel yetkili Ödeme Merkezleri / Şirketleri)

8. Bankaların kendi şube ve şube dışı hizmet dağıtım yapılanmaları ile muhabirlik ağları kapsamındaki hizmet dağıtım olanakları.

Havale, gerçek ya da tüzel bir kişinin (Amir) kendi nam ve hesabına, bir başka gerçek ya da tüzel kişiye (Lehtar), nakit, kıymetli evrak ya da bunlara benzer misli şeyler vermek üzere üçüncü bir gerçek ya da tüzel kişiyi (Banka) yetkili kılmasıdır.

Uygulamada birbirinden oldukça farklı ödeme durumları ortaya çıkabilmektedir: • Havalenin, lehtarın vekiline ödenmesi, • Havalenin, üçüncü kişilere ödenmesi, • Havalenin, görme özürlülere ödenmesi, • Küçüklere gelen havalenin ödenmesi. • Vesayet altındakilere gelen havalenin ödenmesi.

Finansal ekonominin etkinliği ve bilişim teknolojisindeki gelişmeler, bankalararası işlem hacim ve miktarının önemli ölçüde artması, elektronik bankacılık altyapısının kurulması ve bu kapsamdaki hizmetlerinin yaygınlaşması, ülke çapında bankalararası bir elektronik fon transferi sistemini gündeme getirmiştir.

EFT sisteminin başlıca amaçları şöyle sayılabilir: a. Piyasada nakit dolaşımını azaltmak, b. Ödemelerin güvenli, hızlı ve risksiz gerçekleşmesini sağlamak, c. Bankalararasında sağlıklı ve hızlı bilgi iletişimi sağlamak, ç. Elektronik bankacılık hizmetleri alanında bütünsellik sağlamak.

Para gönderilecek banka bilgileri, bu sistemde, ilgili her banka için 8, şubeler için 11 haneden oluşan bir Swift kodununa dönüştürülmüştür. Yapılan döviz transferleri, saat 17:00’den önce ya da sonra yapılmış olmasına göre iki ya da üç iş gününde karşı bankadaki hesaba ulaşmaktadır. Aracı bankalar için ek bir komisyon kazancı sağlanabilmektedir. Belçika / Brüksel merkezli olan bu uluslararası ödeme ve bilgi aktarım sistemi 1973 yılında kurulmuş ve 1977 yılında faaliyete geçmiştir.

“Gelir Vergisi Genel Tebliği” uyarınca, işyeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka ya da posta idarelerince düzenlenen belgelerle kanıtlanması gerekmektedir. Her bir konut için aylık tutarı Beş yüz Türk Lirasının altındaki konut kira geliri ile mahkeme ve icra yoluyla yapılan konut ve işyeri kira gelirine ilişkin tahsilatlar Tebliğle getirilen zorunluluk kapsamında değildir.

Önemli bankacılık hizmetleri arasında yer alan kira ödemelerinin belirtilen belli koşularda bankalar aracılığıyla yapılması artık bir yasal zorunluluk durumuna geçmiştir. Bu yasal zorunluluklara uymayanların, her bir işlem için bu işleme konu kira tutarının %5’i oranında ceza ödemeleri gerekmektedir.

Ödeme araçları ile ödeme sistemlerini birbirine karıştırmamak gerekir. Para türleri, ticari senetler, kartlar ödeme araçları kapsamında yer alır.

Ödeme sistemi kavramını dar anlamda alırsak sadece Swift, Western Union, EFT gibi organizasyonları; geniş anlamda alırsak bu kurumsallaşmış özel para aktarım organizasyonlarının yanı sıra bankaların herbirini ve hatta Banka (Kredi) kartlarını da kapsadığını görürüz

Ödeme sistemleri yapılandırılırken gözetilen öncelikler ve başlıca amaçlar şunlardır:

• Finansal merkezler ve bankalararasında, para ve menkul değer aktarımlarında etkinlik sağlanması, • Taraflar arasında karşılıklı güvenin sağlanması ve ödeşmelerin kesinleştirilmesi, • Ödeme risklerinin ve işlem yanlışlıklarının en aza indirgenmesi, • Fon hareket ve yönetiminde hız ve kolaylık sağlanması, • Finansal yeniliklere uyum açısından bankacılık sisteminin esneklik ve yetkinlik kazanması, • Dış ticaret ödeme ve tahsilleriyle çeşitli sermaye hareketlerinin kolaylaşması, • Yabancı sermayenin ve yatırımcıların çekilebilmesi açısından düzenli ve kaliteli hizmet standartlarına zemin oluşturulması, • Finansal hizmetlerin gerçekleştirilmesinde küresel bağlantıların yapılabilmesi ve küresel olanaklardan yararlanılabilmesi, • Parasal hareketlerin izlenilebilmesine ve kanıtlanabilmesine olanak sağlanması

Ülkemizde yararlanılan başlıca ödeme sistemleri:

1. Elektronik Fon Transferi Sistemi 

2. Elektronik Menkul Kıymet Transfer Sistemi (EMKT)

3. Çek Takas Sistemi

4. Kredi Kartları Takas Sistemi

5. Döviz transferi uluslararası organizasyonları

Elektronik Fon Transferleri: Ülke içindeki bankalar arasında TL cinsinden para aktarımlarıdır.

Hukuksal olarak bir yetkilendirme ilişkisi olan havale hizmetinde üç taraf bulunmaktadır:

1. Amir: Havale emrini veren, parayı yollayan kişidir. Diğer iki tarafa “ödeme” ve “tahsil” yetkileri vermektedir.

2. Lehtar: Lehine havale verilen, kendisine para gönderilen, alıcıdır.

3. Aracı: Havale ödeyicisi. Amir tarafından kendisine ödeme yetkisi tanınmış ya da eşdeyişle ödeme görevi verilmiş kişi; bankadır

İlke olarak herhangi bir belgenin iadesi ya da ibrazı karşılığında ödenmesi gibi bir koşula bağlı havaleler kabul edilmez.

Virmanlar, hesaplar arasında gerçekleştirilen para aktarımlarıdır. Aynı banka şubesinde bulunan ve aynı müşteriye ait olan hesaplar arasındaki para aktarımları, virman işlemi olarak adlandırılır. Virmanlar, bankalar için komisyon geliri sağlanan bir hizmet türü olmamakla birlikte, müşterilerin parasal hareketlerinin uygun hesaplarda izlenmesini sağlamak amacıyla yapılan işlemlerdir. Özellikle aynı müşteriye ait:

a. Vadesiz ve vadeli hesaplar arasında,

b. Borçlu ve alacaklı cari hesaplar arasında,

c. Mevduat hesapları ile yatırım hesapları arasında  yapılmaktadır.

EFT sisteminin başlıca amaçları şöyle sayılabilir:

a. Piyasada nakit dolaşımını azaltmak,

b. Ödemelerin güvenli, hızlı ve risksiz gerçekleşmesini sağlamak,

c. Bankalararasında sağlıklı ve hızlı bilgi iletişimi sağlamak,

ç. Elektronik bankacılık hizmetleri alanında bütünsellik sağlamak.

Çalışanların maaş ödemelerinin banka aracılığıyla yapılması tüm taraflara çeşitli avantajlar sağlamaktadır, şöyle ki:

İşveren firma ya da kurumun bordro hazırlama işlemleri bankalara devredilebilmektedir. Böylece kurumlar ciddi sorumlulukları olan önemli bir iş yükü ve işlem maliyetinden kurtulabilmektedirler.

• Çalışanların her türlü sigorta primlerinin zamanında ilgili kuruma yatırması kesinleşmektedir.

• Bordro hizmetleri bankalara devredilmese bile elektronik ortamda bankalarla kurulacak uyumlu bağlantılarla veri hazırlama ve transfer işlemleri; dolayısıyla maaş ödemelerin kolaylaştıran güvenli çözümlerden yararlanılabilmektedir.

• Maaşların istenilen para birimi (döviz cinsi) bazında ödenmesi kolaylaştırılabilir.

• Hafta sonu, bayram ve tatillerde; mesai dışı saatlerde maaş ödenmesi ve çekilmesi mümkün olmakta ve çalışanlara yapılan ödeme işlemleri sağlıklı bir biçimde sonuçlandırılabilmektedir.

• Nakit para dağıtımındaki hata payı ve riskler azaltılmaktadır.

• Maaş ödemelerinde gizlilik işlevi etkin bir biçimde gerçekleştirilmekte, öte yandan yetkililerce ödemelerin izlenmesi kolaylaştırılmaktadır

Bankaların saklama hizmetleri 11 ayrı alt gruba ayrılarak şu başlıklar altında incelenebilir:

Finansal bilgi; sermaye piyasası araçları, bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar ile piyasa eğilimleri hakkında yönlendirici nitelikte olmayan yazılı ya da sözlü bilgidir.

Genel yatırım tavsiyesinde bulunan kuruluşlar şu esaslara uymak zorundadır: