BANKA VE SİGORTA MUHASEBESİ

Yukarıda ifade edilen genel işlemler dışında, dönem sonlarında banka işletmelerinde,
• Farkların giderilmesi,
• Faiz tahakkukları,
• Evalüasyon işlemleri (kur farklarının belirlenmesi ve kayda alınması),
• Gelir ve gider reeskontlarının belirlenerek kayda alınması,
• Amortismanların kaydı,
• Karşılıkların kaydı,
• Gelir ve gider hesaplarının kâr ve zarar hesabına devredilerek kapatılması
ile ilgili muhasebe içi envanter işlemleri yapılır

Tekdüzen Hesap Planına göre kredi hesapları aşağıdaki gibidir;
100-103 arası- İskonto ve İştira Senetleri
104-105- Faktöring İşlemlerinden Alacaklar
110-129 arası- Kısa Vadeli Krediler
130-149 arası- Orta ve Uzun Vadeli Krediler
150-157 arası- Yeniden Yapılandırılan ve İtfa Planına Bağlanan Krediler
158-159- Tazmin Edilen Gayrinakdi Kredi Bedelleri
160-161- Kanun/Kararnamelere Dayanan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Krediler
170-171- Tasfiye Olunacak Krediler/Tahsil İmkanı Sınırlı Krediler ve Diğer Alacaklar
172-173- Tasfiye Olunacak Alacaklar/Tahsili Şüpheli Krediler
174-175- Tahsili Şüpheli Ücret, Komisyon ve Diğer Alacaklar
176-177- Zarar Niteliğindeki Krediler ve Diğer Alacaklar
180-181- Özel Karşılıklar

Faiz tahakkukları ile ilgili olarak bilinmesi gereken bir diğer konu da kredi faiz gelirlerinin reeskontlar yoluyla kayda alınması gerektiğidir. Şöyle ki, bankalarda avans veya borçlu cari hesap kredilerinde bilanço günü ve daha önceki dönemlerle ilgili olan, ancak henüz kayıtlara alınmamış olan faizler reeskont yoluyla gelir yazılır.

Evalüasyon işlemleriyle ifade edilmek istenen, yabancı para içeren işlemler yani kambiyo işlemleridir. Kambiyo işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde, halen geçerli olan sisteme göre;
• İşlemler yabancı para birimi üzerinden tek numaralı hesaplara kaydedilir.
• İşlem (efektif vaziyeti ve döviz vaziyeti hesapları dışındaki), iki yabancı paralı hesabı ilgilendiriyorsa sadece bu yabancı paralı hesaplar arasında kaydedilir.
• İşlem, bankanın yabancı para durumunda azaltma yaratıyorsa efektif vaziyeti hesabı, yabancı paralı diğer hesaplara karşılık borçlandırılır. Tersi durumda alacaklandırılır.
• Efektif Vaziyeti Hesabı borçlandığı zaman, işlemin yabancı para tutarının karşılığı üzerinden Efektif Alım Satım Hesabı alacaklandırılır.
• Yabancı para alım satımının yarattığı kâr veya zarar Efektif Alım Satım Hesabı üzerinden hesaplanır.

Bankalar ile T.C. Merkez Bankası (TCMB) arasındaki reeskont işlemleri şu aşamalardan oluşur:
• Reeskont kredi limiti tanınan banka şubesi, nakit ihtiyacını karşılamak için daha önce iskonto ve iştira ettirdiği senetleri T.C. Merkez Bankasına sunar.
• T.C. Merkez Bankası kendisine sunulan senetleri ve borçlarını, risk ve kredi açısından inceler. Reeskonta kabul edilenleri elinde tutup diğerlerini bankaya geri gönderir.
• T.C. Merkez Bankası reeskonta kabul ettiği senetlerin net tutarını bankanın hesabına alacak kaydeder.
• Reeskonta tabi olan senetler, vadelerinden kısa bir süre önce, banka tarafından tutarları ödenerek geri alınır.

“Bankalarca Karşılık Ayrılacak Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik” düzenlenmiştir. Bu yönetmeliğe göre bankalar, kredi ve diğer alacaklarını tahsili ile borçluların kredi değerliliğine göre aşağıda belirtilen gruplara göre sınıflandırılırlar.
• Standart nitelikli krediler
• Yakın izlemedeki krediler; anapara ve faiz ödemeleri öngörülen tarihten itibaren 90 günü geçmeyen şekilde geciken krediler.
• Tahsil imkanı sınırlı krediler; anapara ve faiz ödemeleri öngörülen tarihten itibaren 90 günden fazla geciken ancak 180 günü geçmeyen şekilde geciken krediler. (Karşılık oranı: %20)
• Tahsili şüpheli krediler; anapara ve faiz ödemeleri öngörülen tarihten itibaren 180 günden fazla geciken ancak 1 yılı geçmeyen şekilde geciken krediler. (Karşılık oranı: %50)
• Zarar niteliğinde krediler; anapara ve faiz ödemeleri öngörülen tarihten itibaren 1 yıldan fazla geciken krediler. (Karşılık oranı: %100)

Finansal tablolar bu amaca ulaşmak için işletmeyle ilgili aşağıdaki
bilgileri sunarlar:
a. Varlıklar,
b. Yabancı kaynaklar (veya borçlar)
c. Özkaynaklar,
d. Gelir ve giderler, kârlar ve zararlar,
e. Özkaynaklardaki diğer değişmeler ve
f. Nakit akışları

Finansal tabloların nitelikleri, finansal tabloları kullanıcıları için faydalı hale getiren yönleridir. Anlaşılabilirlik, ihtiyaca uygunluk, güvenilirlik ve karşılaştırılabilirlik finansal tabloların başlıca niteliklerini oluşturur.
Anlaşılabilirlik, finansal tablolarda sunulan bilgilerin kullanıcılar tarafından kolayca anlaşılabilmesini ifade eder. Ticari ve ekonomik faaliyetler ve muhasebe konusunda makul düzeyde bilgi sahibi olup, sunulan bilgileri makul bir dikkatle değerlendirmeye istekli kişiler tarafından anlaşılabilecek düzeydeki finansal tabloların anlaşılabilirlik özelliğini taşıdığı kabul edilir.
İhtiyaca uygunluk, finansal tablolarda sunulan bilgilerin faydalı olabilmesi için, bu bilgilerin kullanıcıların ekonomik karar alma ihtiyaçlarına uygun olmasını ifade eder. Geçmiş, şimdiki ve gelecek olayların değerlendirilmesini veya önceki değerlendirmelerin gözden geçirilmesini sağlamak suretiyle, finansal tablo kullanıcılarının ekonomik kararlarını etkileyen bilgi, ihtiyaca uygunluk özelliğini taşıyor kabul edilir.
Güvenilirlik, bilginin faydalı olabilmesi için, güvenilir olması gerektiğini ifade eder. Önemli hataları içermeyen, yanlı olmayan ve temsil etmesi beklenen veya temsil ettiği iddia edilen işlem ve olayları, kullanıcılara dayanak olabilen bir bilginin güvenilir olma özelliğini taşıdığı kabul edilir.
Karşılaştırılabilirlik, finansal durum ve performans eğilimlerinin tespitine imkan verecek şekilde, bir şirketin finansal tablolarının önceki dönemlerle karşılaştırılabilir nitelikte olmasını ifade eder

Bu tanımdan hareketle bilançonun özellikleri ana başlıklar olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir.
• Bilanço, işletme için düzenlenir,
• Bilanço, belirli bir tarih (belirli bir an) için düzenlenir,
• Bilanço, varlıkları ve bu varlıkların kaynağını gösterir,
• Bilanço, işletmenin bir hesap dönemindeki sonucunu (kâr veya zararını) gösterir.
• Bilanço muhasebe ilkelerine ve kurallarına uygun olarak düzenlenir.

Gelir tablosu, kâr ve zarar hesabını temel alarak bir kurumun bir hesap dönemindeki işletme kâr-zararı oluşumu ile kurum kâr zararı oluşumunu ve dağıtım şeklini sistemli bir düzen içinde gösteren çizelgedir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi; gelir tablosu, kâr ve zarar hesabının işletme yönetimi için daha anlamlı bir şekilde biçimlendirilmesi ve bunun sonucu olarak gider ile geliri kapsamlarıyla sınıflandırma, yeni bir biçime kavuşturma gereğinden doğmuştur. Bu şekilde gelir tablosu, kurum ve işletmenin net sonucunu oluşturan olgulara ilişkin verileri, karar vermede kullanılabilecek biçimde kümelendirip sunmuş olur.
Düzenlenen gelir tablosu kurum ve işletmenin belli bir dönem sonundaki faaliyet sonuçlarını özetler. Bu nedenle birkaç döneme ilişkin gelir tablosu rakamları yan yana konularak işletme faaliyetlerinin kârlılığı, -satışların maliyeti ile gider türleri hakkında aydınlatıcı bilgiler elde edilebilir.

Muhasebe uygulamalarında envanter işlemleri aşağıdaki sıraya göre yapılır:

Kasa hesabında kayıtlı duruma göre, sayım sonucunda fazlalık çıkmışsa, bu fazlalık için yapılacak muhasebe kaydında 392 ALACAKLI GEÇİCİ HESAPLAR alacaklandırılır.

Bu kayıt; ilgili kişiye tahakkuk eden faizin vade sonuna kadar yapılacak aylık muhasebe kaydına aittir.

Senet karşılığı verilen krediye faiz tahakkuk ettirilmesi durumunda yapılacak muhasebe kaydında; 514 KISA VAD. DİĞ. KRED. ALINAN FAİZLER alacaklandırılır.

Bu kayıt; bir bankanın herhangi bir tarihte nakit ödeme karşılığında yabancı para almasına aittir.

Bu kayıt; tahakkuk ettirilen yabancı para cinsinden faiz tutarının ₺ karşılığının ilgili hesaplara kaydedilmesine aittir.

Amortisman ayrılmasında şu ilkelere uyulur;

“Bankalarca Karşılık Ayrılacak Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik” e göre bankalar, kredi ve diğer alacaklarını tahsili ile borçluların kredi değerliliğine göre aşağıda belirtilen gruplara göre sınıflandırılırlar.

Bu kayıt; takibe alınan kredinin kaydına aittir.

Bilançonun özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.

Kâr dağıtımını; Kâr dağıtım tablosu gösterir.