BANKA VE SİGORTA MUHASEBESİ

01.11.2005 tarih ve 25983 sayılı Resmi Gazetenin Mükerrer sayısında yayımlanan 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 51. maddesinde kredi açma yetkisi konusu, 54. maddesinde ise kredi sınırları konusu düzenlenmiş bulunmaktadır.

Bankalar kullandırdıkları krediler karşılığında krediyi kullanan kişi veya kurumlardan bir bedel alırlar. Bu bedel faizdir.

Bankalar yaptıkları faaliyetler sonucunda müşterilerinden aldıkları faiz ve komisyonlar üzerinden % 5 oranında "Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV)" almakla yükümlüdürler.

Tekdüzen Hesap Planında kredilerin muhasebeleştirilmesinde kullanılan ve esas itibariyle kredilerin vadesi ile tahsil kabiliyetleri göz önüne alınarak belirlenen hesaplar aşağıdaki gibidir. 100-103 arası hesaplar; İskonto ve İştira Senetleri

104-105 nolu hesaplar; Faktoring İşlemlerinden Alacaklar

110-129 arası hesaplar; Kısa Vadeli Krediler

130-149 arası hesaplar; Orta ve Uzun Vadeli Krediler

150-157 arası hesaplar; Yeniden Yapılandırılan ve İtfa Planına Bağlanan Krediler

158 ve 159 nolu hesaplar; Tazmin Edilen Gayri Nakdi Kredi Bedelleri

160 ve 161 nolu hesaplar; Kanun/Kararnamelere Dayanan Ertelenmiş ve Taksitlendirilmiş Krediler

170 ve 171 nolu hesaplar; Tasfiye Olunacak Krediler/Tahsil İmkanı Sınırlı Krediler ve Diğer Alacaklar

172 ve 173 nolu hesaplar; Tasfiye Olunacak Alacaklar/Tahsili Şüpheli Krediler

174 ve 175 nolu hesaplar; Tahsili Şüpheli Ücret, Komisyon ve Diğer Alacaklar

176 ve 177 nolu hesaplar; Zarar Niteliğindeki Krediler ve Diğer Alacaklar

180 ve 181 nolu hesaplar; Özel Karşılıklar

Kredi karşılığı olarak bonolar veya muhatap tarafından "kabul" edilmiş bulunan poliçeler alınır. Genellikle 6 aydan daha kısa vadeli senetler teminat olarak kabul edilmez. Senetlerin esas olarak ticari işlemlerden doğmuş olması istenir. Hatır senetlerinin iskonto edilmesinden veya teminata kabulünden kaçınılır. Kabul edilecek senetlerin şekil şartlarına uygunluğu ve borçlularının güvenilirliği araştırılır.

Senet borçlusunun iskontoyu yapan şubenin bulunduğu yerden başka bir yerde bulunması durumunda senetlerin satın alınması işlemine ise, "iştira" denir.İskonto ve iştira edilen bir senedin borçlusu tarafından ödenmemesi durumunda, banka senedi protesto ettirerek senedi satın aldığı kişiye rücu edecektir. Bu nedenle rücu edilecek kişinin, gerektiğinde senet tutarını ödeyeceğine inanılması gerekir. Bu nedenle, şubede kredisi bulunan gerçek ve tüzel kişilerin sunduğu senetler üzerinde iskonto veya iştira işlemi yapılır.

Emtia karşılığı kredi kullandırıldığında, ilgili kredi kebir hesabı aktif karekterli bir hesap olması nedeniyle borçlandırılır, kredi tahsilatında ise alacaklandırılır. Kullandırılan kredi karşılığında alınan faizler ise ilgili gelir hesabında izlenir.

Teminat olarak alınacak emtianın, bozulmadan saklanabilmesi ve paraya çevrilmesinin kolay olması gerekmektedir.

Emtia karşılığı kredi açılması kararından sonra, banka ile kredi müşterisi arasında aşağıdaki noktalar üzerinde anlaşma sağlanarak bir sözleşme yapılır.

Kredi limiti ve faiz oranı,

Teminat olarak alınacak emtiaya uygulanacak marj oranı,

Teminat olarak gösterilen emtianın, banka depolarına konulacağı ya da müşterinin deposunun banka tarafından kiralanacağı,

Teminat olarak verilecek emtianın değerindeki düşme nedeniyle kullandırılan kredi tutarının karşılığın altına inmesi halinde farkın nakden ödeme ya da yeniden emtia rehin edilmesi yoluyla giderileceği,

Hesabın müşteri tarafından süresinde kapatılmaması halinde teminat olarak alınan emtianın paraya çevrilerek tasfiye edileceği vb. hususlar.

Gayri nakdi kredilerin muhasebeleştirmeye etki eden özellikleri şöyle özetlenebilir:

Bu kredilerin açılmasında nakdi bir ödeme söz konusu değildir. Bankaca ödeme ancak kredi müşterisinin üçüncü kişilere karşı olan bir vecibesini (yükümlülüğünü) yerine getirmemesi halinde ortaya çıkar. Dolayısıyla gayri nakdi krediler nedeniyle yapılan ödemeler nakdi kredi olarak doğrudan "idari takipteki" kredi şeklinde doğar.

Gayri nakdi krediler bilanço dışı yükümlülükler olarak Nazım Hesaplar'da izlenir.

Gayri nakdi kredilerin açılması kararı da nakdi kredilerde olduğu gibi alınır. Kredi bir limit

dahilinde kullandırılır ve müşterinin risk miktarına % 50 oranında eklenir.

Gayri nakdi krediler de açık kredi olarak veya maddi teminat karşılığında açılır. Müşterinin özel durumlarda nakit karşılığı gayri nakdi kullanmak istemesi de mümkündür.

Gayri nakdi kredilerde nakit ödeme olmadığına göre faiz alınmasının da söz konusu olmadığı açıktır. Gayri nakdi kredilerde müşteriden komisyon alınır. Faiz, ancak gayri nakdi kredi karşılığında ödeme yapılması durumunda ödeme tarihi ile bu tutarın müşteriden tahsil edildiği tarih arasındaki günler için söz konusu olur.

Gayri nakdi kredi karşılığında yapılmak zorunda kalınan ödeme, müşterinin şube nezdindeki mevduat hesabından karşılanır. Mevduat hesabından alınmayan tutar nakdi krediye dönüşür ve "158-159 TAZMİN EDİLEN GAYRİ NAKDİ KREDİ BEDELLERİ" hesabına alınarak tahsili bu hesapta izlenir. Bu hesaba alınan tutar 90 gün içinde tahsil edilmezse "170 TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR/TAHSİL İMKANI SINIRLI KREDİLER VE DİĞER ALACAKLAR" hesabına aktarılarak bu hesapta izlenir.

Tazmin dolayısıyla nakdi krediye dönüşen gayri nakdi kredilerden alınan faizler ise "548-549 TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR ile ZARAR NİTELİĞİNDEKİ KREDİLER VE DİĞER ALACAKLARDAN ALINAN FAİZLER" hesabına kaydedilir.

Teminat mektubu kredisi, harici garanti kredisi, ithalat akreditif kredisi ve kabul kredisi gayri nakdi kredi örneklerindendir.

Teminat mektubunda üç taraf mevcuttur. Bunlar: Banka, Muhatap ve Lehdar'dır.

Bankaların müşterilerine kullandırdıkları krediler, niteliklerine göre; nakdi ve gayri nakdi, vadelerine göre; kısa, orta ve uzun vadeli, veriliş amaçlarına göre; işletme, donatım ve yatırım, konularına göre; ticari, sınai, ihracat, ithalat ve ihtisas, teminatlarına göre; teminatsız ve teminatlı, kullananların kişiliklerine göre; bireysel ve kurumsal, kullandırılan sektörlere göre; özel ve kamu sektörü, kullandırma yetkisine göre; şube yetkili, bölge yetkili ve genel müdürlük yetkili, tekdüzen hesap planına göre; standart nitelikli, yeniden yapılandırılan ve yeni bir itfa planına bağlanan, tazmin edilen gayri nakdi, kanun veya kararnameye dayanan ertelenmiş ve taksitlendirilmiş, tahsil imkanı sınırlı, tahsili şüpheli ile zarar niteliğindeki krediler olarak sınıflandırılabilirler.

Bankalar yaptıkları faaliyetler sonucunda müşterilerinden aldıkları faiz ve komisyonlar üzerinden % 5 oranında “Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV)” almakla yükümlüdürler. Müşterilerden alınan BSMV, izleyen ayın 15.günü akşamına kadar beyan edilir ve ödenir. Bankalar ayrıca aldıkları faiz üzerinden “Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Kesintisi (KKDF)” de yapacaklardır. Bu kesinti tüketici kredilerinde % 15, diğer Türk Parası üzerinden kullandırılan kredilerde % 3’tür.

Bu kayıt; müşterinin (X Ltd. Şti.) borçlu cari hesaptan kredi kullanmasına aittir.

Bu kayıt; müşteri senetlerinin rehin alınmasına aittir.

Bu kayıt; kredinin bir kısmının geri dönmesine aittir.

Bu kayıt; yüz seksen gün geçmesine rağmen tahsil edilemeyen alacağın ilgili hesaba aktarılmasına aittir.

Bu kayıt; karşılığın iptaline aittir.

Teminat mektupları; Limitleri açısından; limit içi ve limit dışı, şekilleri açısından; geçici, kesin, avans ve serbest konulu, vadeleri açısından; vadeli ve vadesiz, alınan teminatlar açısından; nakit karşılığı verilen, mevduat karşılığı verilen, menkul kıymet rehni karşılığı verilen, alacağın temliki karşılığı verilen, ipotek karşılığı verilen, kefalet karşılığı verilen teminat mektupları olarak sınıflandırılabilirler.

Bu kayıt; teminat mektubunun müşteriye teslim edilmesine aittir.

Bu kayıt; teminat mektubunun geri alınmasına aittir.