BALKANLAR'DA SİYASET

1988'de Voyvodina ve Kosova'da gerçekleşen Sırp protestoları "Yoğurt Devrimi" olarak da adlandırılır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Avrupa Topluluğunun ara buluculuğuyla 7 Temmuz 1991’de imzalanan Brioni Antlaşması’yla Yugoslavya Halk Ordusu Slovenya topraklarından çekilmiştir. Doğru cevap C) şıkkıdır.

Hırvatistan’da şiddetli çatışmalar yaşanırken Makedonya 21 Kasım 1991’de Yugoslavya’dan bağımsızlığını ilan etmiştir. Doğru cevap C) şıkkıdır.

Mostar Köprüsü Mimar Hayreddin tarafından 16. yüzyılın ortalarında inşa edilmiştir. Doğru cevap A) şıkkıdır.

ABD’li yetkililerin iki tarafla yürüttüğü diplomasinin sonucunda Boşnak ve Hırvat temsilciler arasında 1 Mart 1994’te Washington Antlaşması imzalanmıştır. Bu Antlaşma’yla Boşnaklar ile Hırvatlar arasındaki çatışmalar bitirilmiş ve Bosna-Hersek’te iki halkın çoğunlukta olduğu bölgelerde Bosna ve Hersek Federasyonunun (FBiH) oluşturulmasına karar verilmiştir. Doğru cevap D) şıkkıdır.

Kosova’daki savaş, 9 Haziran 1999 tarihinde Makedonya’nın Kumanova kentinde NATO, YFC Ordusu ve Sırbistan İçişleri Bakanlığı temsilcileri arasında imzalanan bir antlaşmayla fiilen bitirilmiştir. Antlaşmanın ardından Sırp silahlı kuvvetleri Kosova’dan geri çekilmiş ve yerine NATO’ya bağlı Kosova Barış Gücü (KFOR) geçmiştir. Burada doğru cevap olarak C) şıkkı işaretlenmelidir.

Çoğunluğunu Bulgaristanlı Türklerin oluşturduğu Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH; Bulgarca DPS), iki ana güç arasında hangi tarafın ağır basacağını belirleyen bir kilit parti olmuştur. Burada doğru cevap B) şıkkıdır.

Altı ay kadar süren çatışmaların ardından 13 Ağustos 2001 tarihinde imzalanan Ohri Çerçeve Anlaşması ile Arnavutlar, Makedonya’daki haklarının genişletilmesi karşılığında silah bırakmayı kabul etmiştir. Burada doğru cevap D) şıkkıdır.

Kasım 1996’da düzenlenen genel seçimi merkez sağ partilerinin oluşturduğu Romanya Demokratik Konvansiyonu (CDR) kazanmış, ayrıca bu koalisyonun adayı Emil Constantinescu yeni cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Böylece Romanya’da iktidar ilk kez eski komünistlerin dışındaki bir kadronun eline geçmiştir.

Yunanistan'ın Soğuk Savaş sonrası yaşadığı krizler: a)Makedonya ile yaşanan isim krizi, b) Güney Arnavutluk'ta yaşayan Yunan azınlık üzerinden gelişen Arnavutluk krizi, c) Helen Çözümü ve Altın şafak gibi aşırı sağ partilerin politikaları ve e) 2010 yılından itibaren yaşanan ekonomik kriz v.b. dir. Türkiye ile Batı Trakya'da sınır sorunları söz konusu değildir. Burada doğru cevap D) şıkkıdır.

Eylül 1986’da Sırp Bilim ve Sanat Akademisi tarafından yayımlanan ve Sırp milliyetçi bakış açısıyla Yugoslavya’nın
eleştirisini yapan muhtıra (Memorandum SANU) Yugoslavya’nın dağılma sürecinde önemli bir etken olmuştur. Muhtırada, diğerleri arasında, Sırbistan’ın başta Hırvatistan ve Slovenya olmak üzere Yugoslavya’nın diğer federal birimleri tarafından siyasi, ekonomik, kültürel ve bilimsel alanlarda kenara itildiği, Sırbistan’a yeterince yatırım yapılmadığı, Sırpların eşit haklara sahip olmadığı ve asimilasyon tehlikesi altında olduğu, Kosova’daki Sırpların sürgün edildiği ve Yugoslavya içinde Sırbistan sınırlarının gözden geçirilmesi gerektiği vurgulanmaktaydı. Muhtırada Yugoslavya Halk Ordusu'nun Sırp ordusuna dönüştürülmesi yoktu ancak 1991 yılının ikinci yarısında itibaren adım adım gerçekleştirilecektir. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Yugoslavya’nın 1974 tarihli anayasası, ülkeyi oluşturan altı cumhuriyetin yanı sıra Sırbistan’a bağlı Kosova ve Voyvodina özerk bölgelerine de geniş yetkiler tanımıştı. Yugoslavya Komünistler Birliği ve federal kurumların bünyesinde Kosova ve Voyvodina’nın da eşit birer oy hakkı bulunmaktaydı. Kosova ve Voyvodina’nın kendi öz yönetimleri olduğu için, Milošević onları kontrol edemiyordu. Bu sebeple Milošević 1988’de Voyvodina ve Kosova’da “Yoğurt Devrimi” olarak bilinen Sırp protestolarını organize etmiş ve ardından bu iki özerk bölgenin yönetimlerine el koymuştur. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Bosna-Hersek ve Makedonya’da genellikle partiler etnik temelde kurulmuş ve her vatandaş etnik bakımdan kendine yakın bulduğu siyasi partilere oy vermiştir.  Kasım-Aralık 1990’da Bosna-Hersek’te düzenlenen genel seçimlerde Boşnaklar çoğunlukla Demokratik Eylem Partisine (SDA), Sırplar çoğunlukla Sırp Demokratik Partisine (SDS), Hırvatlar ise çoğunlukla Bosna-Hersek Hırvat Demokratik Birliğine (HDZ BiH) oy vermeyi tercih etmiştir. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

ABD, Yugoslavya krizi karşısında tamamen kayıtsız kalmamıştır. Savaşlar başlamadan önce ABD’nin öncelikli hedefi Yugoslavya’nın bütünlüğünü koruyarak bu ülkeye Batı tipi demokrasiyi ve piyasa ekonomisini kabul ettirmekti. Bu amaçla ABD ilk başlarda Belgrad’daki federal yönetimi muhatap almış, bağımsız olmaya çalışan Slovenya ve Hırvatistan ise bundan son derece rahatsız olmuştur. Federal yapının demokratik bir şekilde korunması fikriyle ABD Dışişleri Bakanı James Baker Haziran 1991’de Belgrad’ı ziyaret etmiştir. Ancak Yugoslavya’daki çatlaklar derinleşince, ABD bu sefer konfederal bir Yugoslavya’nın inşası fikrini ortaya atmış ancak bu da Sırbistan tarafından kabul edilmemiştir. Ambargo uygulayan AT'dir.  Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Bosnalı Sırplar Bosna-Hersek’in bağımsızlığını ilan etme ihtimaline karşı 9 Ocak 1992’de kendi anayasalarını kabul ederek Bosna- Hersek toprakları içinde “Sırp Cumhuriyeti”ni ilan etmişlerdi. Ardından Bosna’nın doğusundaki şehirlere saldıran Bosnalı Sırplar, bu kentleri birer birer kontrol altına almış ve sivillere yönelik katliamlar gerçekleştirmiştir. Bosna Savaşı yıllarında Sırbistan’daki Milošević yönetimi sadece Bosna-Hersek’e saldırı düzenlemekle kalmamış, aynı zamanda Bosna-Hersek topraklarını aralarında paylaşmak üzere Hırvatistan’la gizlice görüşmüştür. Bu konuda Milošević ve dönemin Hırvatistan Cumhurbaşkanı Tuđman’ın ilk temaslarını daha 26 Mart 1991’de gerçekleştirdikleri bilinmektedir. Sırbistan ile Hırvatistan arasında en yoğun çatışmaların yaşandığı sıralarda bile, Bosna-Hersek’in bölüşülmesi meselesi komisyonlar düzeyinde Belgrad ile Zagreb arasında müzakere edilmiştir. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Hırvatistan kendi topraklarında Sırpların “Krayina Sırp Cumhuriyeti” adı altında işgal ettikleri bölgeyi geri almak üzere Fırtına Harekâtı’nı başlatmıştır. Fırtına Harekâtı’na kadar Krayinalı Sırplar Belgrad’dan aldıkları destekle Hırvatlara karşı başarılı bir şekilde direnebilmişti. Ancak 4-7 Ağustos 1995 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu harekâtla Hırvatistan topraklarını işgalden kurtarmayı başarmıştır. Hırvat ordularının Knin şehrine girdiği 5 Ağustos tarihi Hırvatistan’da Zafer Bayramı olarak kutlanmıştır. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Eylül 2020’ye değin Kosova’nın bağımsızlığını BM’ye mensup 196 ülke içinden 119’u tanımış fakat bu ülkelerden 13’ü siyasi sebeplerle tanıma kararını geri çekmiştir. Sırbistan’ın yanı sıra BM Güvenlik Konseyi üyesi iki ülke (Rusya ve Çin), AB üyesi beş ülke (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, İspanya, Romanya, Slovakya, Yunanistan), Bosna-Hersek, Brezilya, Hindistan ve İran Kosova’yı tanımayan ülkeler arasında yer almaktadır. İtalya 21 Şubat 2008'de tanımıştır. Doğru yanıt A seçeneğinde verimiştir.

2001 yılında Makedonya’da Arnavutlar büyük bir ayaklanma başlatmışlardır. Makedonya’nın 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinden itibaren burada yaşayan Makedonlar ve Arnavutlar arasındaki ilişkilerde çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Arnavutlar başından beri Makedonya’nın siyasi hayatına katılmaktalarsa da sürekli olarak ayrımcılığa maruz kaldıkları düşüncesinde olmuşlardır. İki toplum arasındaki gerilimler en sonunda 2001 yılının başlarında silahlı çatışmaya dönüşmüştür. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Soğuk Savaş’ta komünizmle yönetilmemiş tek Balkan ülkesi olan Yunanistan’da diğer ülkelerdeki siyasi ve ekonomik dönüşümler de yaşanmamış, Yunanistan bu durumun avantajıyla bölgede lider ülke olmak için girişimlerde bulunmuştur. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Arnavutluk’ta 1990’lı yıllarda bankalardan daha yüksek getiri sağlayan, piramit sistemiyle çalışan şirketler ortaya çıkmıştır. Gelir düzeyinin düşük ve çalışma şartlarının zor olduğu ülkede bu şirketleri hızlı zengin olmak için bir fırsat olarak gören vatandaşlar ellerindekileri satarak bu şirketlere Arnavutluk’un toplam GSYİH’sının yarısı kadar para yatırmıştır. Ancak bu şirketlerin bazıları Ocak 1997’de iflas etmiş ve bu durum kısa zamanda ülke çapında isyanların başlamasına sebep olmuştur. Mart 1997’de Cumhurbaşkanı Berisha ülkede olağanüstü hâl ilan etmiş ancak özellikle Arnavutluk’un güney kesimlerindeki isyancılar ve çeteler kontrol altına alınamamıştır. Yaklaşık 2.000 kişinin hayatını kaybettiği olaylar, BM Güvenlik Konseyinin 28 Mart 1997 tarihli kararıyla Arnavutluk’a Alba Operasyonu adı altında bir barış gücünün gönderilmesinin ardından yatışmıştır. Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.