BALKANLAR'DA SİYASET - Deneme Sınavı - 9

Sorunun doğru yanıtı E seçeneğinde verilmiştir

Türkiye’nin Soğuk Savaş sonrası Balkanlar poli­tikasında coğrafya, tarih, insan ve ekonomi olmak üzere, sabit olan dört temel faktörden söz edilebilir. Balkanların Türkiye’yi Avrupa’ya bağlayan bir köp­rü olması, coğrafya faktörü olarak nitelenebilir.

Türkiye 1990lı yıllarda Bosna savaşında Sırpların, Boşnak milletine karşı etnik temizlik hareketini engellemeye çalışmıştır.

Türkiye ile Yunanistan arasında yaşanan en önemli sorunlar arasında "Batı Trakya’da yaşayan Türklerin sorunları, Fener Rum Patrikhanesinin statüsü ve Heybeliada Ruhban Okulunun durumu" azınlık haklarıyla ilgilidir.

1990’lı yılların başlarında Yunanistan ile yaşamış oldukları siyasi so­runlar "Makedonya ve Arnavutluk" ülkelerini Türkiye’ye yaklaştırmıştır.

Günümüze dek Türkiye’nin Balkanlarda en fazla yatırımının bulunduğu ve karşılıklı ticaretinin en yüksek düzeyde olduğu ülke, Romanyadır.

Türkiye’nin Sırbistan ile ilişkileri 1990’lı yıllarda "İki ülke ilişkileri, önce Bosna, ardından da Kosova Sava­şı yüzünden oldukça zayıf durumda kalmıştır" Bu nedenle gelişememiştir.

Türkiye’nin resmî kurumları kendi alanlarına ilişkin faaliyetleri Bal­kanlarda aktif bir şekilde yürütmektedir. Bunların arasında "Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA)", tarihi binaların restorasyonu görevini sürdürmektedir.

Türkiye 2000’li yıllardan sonra Doğu Akdeniz enerji jeopolitiği sebebiyle Yunanistan'la büyük gerginlik yaşamaktadır.

Türkiye’nin Balkanlardaki varlığına en sıcak bakan topluluklar Balkanlarda yaşayan Türkler ve diğer Müs­lümanlardır.

Türkiye’nin günümüzde Balkanlardaki en önemli ticaret ortakları Ro­manya, Bulgaristan ve Yunanistan’dır.

Mekedonya Tito'nun ölümünün hemen ardından Yugoslavya içinde daha büyük özerklik elde etmeyi amaçlayanlardan değildir.

Yugoslavya'nın dağılma sürecinde rol oynamadığı halde ''Büyük Sırbistan''projesi nedeni ile yaşanan süreçte çok zarar gören ve bağımsızlığı 6 Nisan 1992 de tanınan bölge Bosna-Hersektir.

ABD’nin Karadeniz stratejisi bağlamında 2006-2007 yıllarında Romanya Türkiye’nin çıkarlarına aykırı adımlar atmış ancak bu anlaşmazlık çok geçmeden giderilmiştir. 2008 yılında Türkiye Batılı ülkelerle eş güdüm hâlinde Kosova’nın bağımsızlığını tanımıştır. Türkiye’nin GDAÜ dönem başkanlığını yaptığı 2009-2010 yıllarında ise Türkiye’nin Balkanlardaki diplomasisi büyük bir dinamizm sergilemiş, siyasi sorunları çözme ve iş birliğini geliştirme yönünde girişimlerde bulunmuştur. Bunların içinde en önemli girişim, Bosna-Hersek’e daha iyi bir gelecek sunmak maksadıyla düzenlenen Üçlü Balkan Zirvesi toplantıları olmuştur. 2000’li yıllarda Türkiye ile Yunanistan arasında siyasi bir yakınlaşma meydana gelmiş fakat 2010’lu yılların ortalarından itibaren değişen Doğu Akdeniz jeopolitiğinde deniz yetki alanları üzerinde yaşanan ihtilaflar sebebiyle ilişkiler yeniden gerginleşmiştir. 2010’lu yıllarda Türkiye-Bulgaristan arasında yaşanan bazı kısa süreli gerginliklere rağmen ilişkiler genellikle olumlu seyretmiştir.

Türkiye’nin Soğuk Savaş sonrası Balkanlar politikasında coğrafya, tarih, insan ve ekonomi olmak üzere, sabit olan dört temel faktörden söz edilebilir. Balkanların Türkiye’yi Avrupa’ya bağlayan bir köprü olması (coğrafya faktörü), ortak tarihsel miras (tarih faktörü), ayrıca bölgede önemli sayıda Türk ve diğer akraba toplulukların yaşıyor olması (insan faktörü), Türkiye’nin Balkanlara ilgi duymasının doğal sebepleridir. Bunların yanı sıra Türk iş adamlarının da bölgeye yönelik ilgisinin gittikçe artmakta olduğu görülmektedir (ekonomi faktörü).

2000’li yıllardan itibaren Batı Balkanlardaki ülkelerle geliştirilen siyasi ilişkiler, ekonomik ilişkilerin de derinleştirilmesi için fırsatlar meydana getirmiş, Türk yatırımcılar bu ülkelere daha fazla girmeye başlamıştır. Ne var ki Türkiye’nin Balkanlardaki yatırımları henüz bölgeye dengeli bir şekilde dağılmamış ve Romanya, Bulgaristan ve Arnavutluk’ta yoğunlaşmıştır. Öte yandan Balkan ülkeleri içinde sadece Yunanistan’ın Türkiye’de önemli bir yatırımcı olduğunu söylemek mümkündür.

2008 sonrası dönemde Türkiye daha dinamik bir dış politika izlemeye başladıktan sonra, ekonomik başarısı ve Türk dizilerinin de etkisiyle Balkanlarda “yükselen Türkiye” imajı oluşmaya başlamıştır. Ancak Osmanlı Dönemi’nden kalma bazı ön yargıların da etkisiyle Türkiye’nin Balkanlara yönelik gizli bir gündeminin olduğuna inananlar da mevcuttur. Ayrıca AB’de Balkanları kendi etki alanı olarak görenler Türkiye gibi bölge dışı aktörlerin varlığından rahatsız olmaktadır. Ankara ile Moskova arasında geliştirilen iyi ilişkiler, Rusya’yı Balkanlarda görmek istemeyen çevrelerin Türkiye’ye de kuşkuyla bakmasına sebep olmaktadır. Ayrıca AB üyesi olmaya çalışan Batı Balkan ülkelerinin de Brüksel’le ters düşmemek için Ankara ile ilişkilerini belirli bir mesafede tutmaya çalıştığı gözlemlenmektedir. Bu bakımdan Türkiye’nin Batılı ülkelerle yaşadığı gerginliklerin Balkan ülkeleriyle ilişkilerine ve bölgedeki imajına olumsuz etkide bulunduğu söylenebilir.

Uluslararası toplumun Boşnak sivillere yönelik saldırıları suç olarak tanımlamakta isteksiz davranması üzerine Türkiye BM İnsan Hakları Komisyonunu oturuma çağırmış ve bunun sonucunda Sırpların insanlığa karşı bir etnik temizlik suçu işlediği 1 Aralık 1992 tarih ve S-2/1 sayılı Karar’la kabul edilmiştir. Türkiye ayrıca Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve İslam Konferansı Örgütü gibi kuruluşların da harekete geçmesi için yoğun bir diplomasi yürütmüştür.

Türkiye’nin Balkanlar politikasındaki insan faktörü, bölgede yaşayan Türkler ve akraba topluluklar ile ilgilidir. Balkan ülkelerinin resmî verilerine göre günümüzde Balkanlarda 700.000’e yakın Türk yaşamaktadır. Ancak etnik konuların hassas olduğu bu ülkelerde resmî verilerin gerçek sayıları yansıtmadığı ve bölgedeki Türklerin sayısının çok daha fazla olduğu düşünülmektedir. Balkanlarda Türklerin yanı sıra tarihsel, sosyal ve kültürel bakımdan Türklerle birçok ortaklığı bulunan diğer Müslüman topluluklar da yaşamaktadır. Resmî rakamlara göre günümüzde Balkanlardaki toplam Müslüman nüfusun sayısı ise 7 milyonun üzerindedir.

Romanya, Bulgaristan, Slovenya ve Hırvatistan’la imzalanan STA’lar bu ülkelerin AB üyeliğine kabul edildiği tarihler itibariyle feshedilmiş ve ticari ilişkiler Gümrük Birliği kapsamında yürütülmeye başlamıştır.