BALKANLAR'DA SİYASET - Deneme Sınavı - 13

Yugoslavya

Hırvatistan, Kosova, Sırbistan ve Slovenya dağılma öncesinde Yugoslavya içinde yer almaktaydılar. Bu nedenle doğru yanıt A seçeneğinde verilen Estonya'dır.

Yugoslavya’nın 1974 tarihli anayasası, ülkeyi oluşturan altı cumhuriyetin yanı sıra Sırbistan’a bağlı Kosova ve Voyvodina özerk bölgelerine de geniş yetkiler tanımıştı.

Yugoslavya krizi başladığında AT üyesi ülkelerin
meseleye bakış açıları arasında bazı farklılıklar
bulunmaktaydı. Almanya kendisiyle tarihi, dinî
ve kültürel bağları olan Slovenya ve Hırvatistan’ın
bağımsızlığının tanınması yönünde ısrar ederken
Almanya’nın Doğu Avrupa üzerindeki nüfuzunun
artmasından endişelenen İngiltere ve Fransa
Milošević’in bazı görüşlerini desteklemiştir.
1990’da birliğini yeniden sağlamasının ardından
daha aktif ve daha özerk bir dış politika yürütmeyi
hedefleyen Almanya, Badinter Komisyonu’nun
belirlediği koşullara uymadan 15 Ocak 1992’de
Slovenya ve Hırvatistan’ı bağımsız birer devlet olarak
tanımıştır. Bundan kısa bir süre sonra diğer AT
üyeleri ve ABD de aynı yolu izlemiştir.
Netice itibarıyla, Yugoslavya’nın dağılmasıyla
birlikte Bosna-Hersek, Hırvatistan, Makedonya ve
Slovenya bağımsız devletler olarak dünya sahnesine
çıkmıştır. Belgrad ise 27 Nisan 1992 tarihinde
Sırbistan ve Karadağ’ın yeni ortak devleti olarak
Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’ni (YFC) ilan etmiştir.
Sadece kâğıt üzerinde kalan özerklikleriyle
Kosova ve Voyvodina da Sırbistan’ın yönetiminde
YFC’nin içinde yer almıştır. Her ne kadar Belgrad
YFC’yi dağılan Yugoslavya Sosyalist Federal
Cumhuriyeti’nin yasal mirasçısı olarak göstermeye
çalışmışsa da YFC için böyle bir statü Birleşmiş
Milletler tarafından tanınmamıştır.

Boşnaklar ve Hırvatlar arasında barışın sağlanması
Avrupalı devletlerin ve ABD’nin ara
buluculuğuyla mümkün olmuştur. Fransa ve
Almanya’nın girişimleriyle İzetbegović ve Tuđman
9 Ocak 1994’te Bonn’da bir araya gelmiş ve ateşkes
şartlarını görüşmüşlerdir. Nihayet ABD’li yetkililerin
iki tarafla yürüttüğü diplomasinin sonucunda
Boşnak ve Hırvat temsilciler arasında 1 Mart
1994’te Washington Antlaşması imzalanmıştır.
Bu Antlaşma’yla Boşnaklar ile Hırvatlar arasındaki
çatışmalar bitirilmiş ve Bosna-Hersek’te iki
halkın çoğunlukta olduğu bölgelerde Bosna ve
Hersek Federasyonunun (FBiH) oluşturulmasına
karar verilmiştir.

Kosova’daki savaş, 9 Haziran 1999 tarihinde
Makedonya’nın Kumanova kentinde NATO, YFC
Ordusu ve Sırbistan İçişleri Bakanlığı temsilcileri
arasında imzalanan bir antlaşmayla fiilen bitirilmiştir.

Eylül 2020’ye değin Kosova’nın bağımsızlığını BM’ye mensup 196 ülke içinden 119’u tanımış fakat bu ülkelerden 13’ü siyasi sebeplerle tanıma kararını geri çekmiştir. Sırbistan’ın yanı sıra BM Güvenlik Konseyi üyesi iki ülke (Rusya ve Çin), AB üyesi beş ülke (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, İspanya, Romanya, Slovakya, Yunanistan), Bosna-Hersek, Brezilya, Hindistan ve İran Kosova’yı tanımayan ülkeler arasında yer almaktadır. Kosova, dünya ülkelerinin çoğunluğu
tarafından tanınmış olsa da Rusya ve Çin’in vetosu yüzünden henüz BM üyeliğine kabul edilmiş değildir.

Bir zamanlar Balkanların lider ülkelerinden olan Yugoslavya, Milošević’in iktidarı sırasında dağılmış ve savaştan savaşa sürüklenmiştir. Sırbistan ve Karadağ’ın oluşturduğu YFC’de 24 Eylül 2000 tarihinde düzenlenen genel seçim ise Sırbistan’da Milošević yönetiminin sonunu getirmiş ve ülkede yeni bir dönemin
başlamasına yol açmıştır. Seçimde Vojislav Koštunica liderliğindeki muhalefet ittifakı oyların %50’sinden fazlasını alırken Milošević’in liderliğindeki Sırbistan Sosyalist Partisi (SPS) aldığı %37 civarında oyla ikinci sırayı almıştır.
Milošević’in iktidarı kaybetmesi Sırbistan halkı için uzun süreden beri mahkûm edildiği izolasyon, yoksulluk ve belirsizlikten kurtulmak, Sırbistan’ın politikalarından olumsuz etkilenen komşu ülkeler içinse rahat bir soluk almak anlamına geliyordu. Seçim sonuçlarını tanımayan Milošević hile yoluyla koltuğunu korumaya kalkışınca ülkede sivil itaatsizlik eylemleri başlamış, halk iradesinin korunması için Sırbistan’ın değişik kentlerinden gelen halk kitleleri Belgrad sokaklarına dökülmüştür. Sadece demokratik değişim isteyenler değil, 1990’lardaki savaşları kazanamadığı için Milošević’e kızanlar da protestocular arasındaydı. Milošević rejimini Balkanlardaki en büyük istikrarsızlık kaynağı olarak gören ABD ve Avrupa ülkeleri Sırbistan muhalefetine destek verirken Rusya da artık Milošević’i desteklemeyi bırakmıştı. Protestoların hızla
büyümesi üzerine Milošević polisin ve ordunun desteğini yitirmiş, “Kırmızı Bereliler” olarak bilinen özel harekât birimi ve istihbarat teşkilatı da rejime desteğini çekince Milošević 5 Ekim 2000 tarihinde seçimi kaybettiğini kabul ederek görevinden istifa etmiştir.

2006 yılında Sırbistan’dan ayrılarak siyasi bağımsızlığını
ilan etmesine rağmen Karadağ’ın bu ülkeyle
toplumsal ve ekonomik bağları güçlü bir şekilde devam
etmektedir. Karadağ vatandaşlarının %75’inin
Sırbistan’da yakın akrabaları bulunmakta, her yıl
Karadağ’dan birkaç bin öğrenci Sırbistan üniversitelerinde
öğrenim görmekte, Karadağ vatandaşları
kendi ülkelerinde bulamadıkları sağlık hizmetleri için
Sırbistan’a gitmek zorunda kalmaktadır. Karadağ ekonomisi
ve şirketleri de Sırbistan’dan ithal edilen ürünlere
ve Sırbistan pazarına oldukça bağımlı durumdadır

1997’de iç savaşın eşiğine gelen Arnavutluk’ta  reformlar yavaş ilerlemiş ve ülke ancak 2020 yılında AB ile üyelik müzakerelerine başlayabilmiştir.

Balkanlardaki diğer ülkelerin aksine Yunanistan
Soğuk Savaş sonrasında bir siyasi veya iktisadi dönüşüm
geçirmemiştir. 1990’ların başlarında Yunanistan,
bir AT ve NATO ülkesi olarak Balkanlarda
lider ülke rolünü oynamaya çalışmış fakat bölgedeki
ülkelerin çoğuyla sorunlar yaşamıştır.

Eylül 1986’da Sırp Bilim ve Sanat Akademisi tarafından yayımlanan ve Sırp milliyetçi bakış açısıyla Yugoslavya’nın eleştirisini yapan muhtıra (Memorandum SANU) ise deprem etkisi yaratmış ve Yugoslavya’nın dağılma sürecinde önemli bir etken olmuştur.

1990’ların sonlarına doğru Yugoslavya’nın dağılması üzerine biri Sloven-Hırvat, diğeri ise Sırp- Karadağlı olmak üzere iki temel yaklaşım geliştirilmiştir. Slovenler ve Hırvatlar, Yugoslavya’nın cumhuriyet sınırlarına göre dağılmasını savunurken Sırp ve Karadağlılar ise ülke parçalanacaksa bunun etnik sınırlara göre olmasını istiyor ve Yugoslavya topraklarında yaşayan bütün Sırpları ayrı bir devlet çatısı altında toplamayı hedefliyordu. Tasarlanan “Büyük Sırbistan” projesinin batı sınırları Hırvatistan’ın iç kesimlerine kadar uzanmaktaydı.

Belgrad ise 27 Nisan 1992 tarihinde Sırbistan ve Karadağ’ın yeni ortak devleti olarak Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’ni (YFC) ilan etmiştir. Sadece kâğıt üzerinde kalan özerklikleriyle Kosova ve Voyvodina da Sırbistan’ın yönetiminde YFC’nin içinde yer almıştır.

Ders kitabımızda şu cümle yer alıyor: "Türkiye’nin Soğuk Savaş sonrası Balkanlar politikasında coğrafya, tarih, insan ve ekonomi olmak üzere, sabit olan dört temel faktörden söz edilebilir." Buna göre A seçeneğinde yer alan "strateji" kavramı söz konusu sabit faktörlerden değildir.

Yunanistan

Bulgaristan

Boşnaklar ve Hırvatlar arasında barışın sağlanması Avrupalı devletlerin ve ABD’nin ara buluculuğuyla mümkün olmuştur. Fransa ve Almanya’nın girişimleriyle İzetbegović ve Tuđman 9 Ocak 1994’te Bonn’da bir araya gelmiş ve ateşkes şartlarını görüşmüşlerdir. Nihayet ABD’li yetkililerin iki tarafla yürüttüğü diplomasinin sonucunda Boşnak ve Hırvat temsilciler arasında 1 Mart 1994’te Washington Antlaşması imzalanmıştır. Bu Antlaşma’yla Boşnaklar ile Hırvatlar arasındaki çatışmalar bitirilmiş ve Bosna-Hersek’te iki halkın çoğunlukta olduğu bölgelerde Bosna ve Hersek Federasyonunun (FBiH) oluşturulmasına karar verilmiştir.

16.

Kosova