BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Su ürünleri alanı ile ilgili düzenlemelerinin geçmişine bakıldığında, ilk düzenlemelerin Osmanlı döneminde yapıldığı görülmektedir. Osmanlı döneminde bu alanda yapılan en önemli ve kapsamlı düzenleme, 1882 yılında yürürlüğe giren Zabıtai Saydiye Nizamnamesi’dir. Avcılık Kontrolü Kanunu olarak isimlendirebileceğimiz bu düzenleme, Osmanlı döneminde yapılan birçok düzenleme
gibi, Cumhuriyet Dönemi’nde de yürürlükte kalmaya devam etmiştir. Zabıtai Saydiye Nizamnamesi 1971 yılında çıkan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ile yürürlükten kalkmıştır.

Ticari amaçlı su ürünleri avcılığında bulunacak kişiler ve avcılıkta kullanılacak gemiler için ruhsat tezkeresi adı verilen izin belgesinin alınması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu belgesi bulunmayan kişiler ve gemilerin ticari amaçlı su ürünleri avcılığında bulunması yasaktır. Ruhsat tezkereleri Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı İl Müdürlükleri tarafından verilmektedir.Su ürünleri ruhsat tezkereleri, iki yıllık süre içinde, getirilen düzenlemelere aykırılık hâlinde ilkinde 1 ay, ikincisinde 3 ay geri alınmakta, tekrarı hâlinde ise iptal edilmektedir.

Ticari Amaçlı Tebliğ’in Kapsamı
• Avlanmanın yasak olduğu yerler
• Avlanma araçları ve yöntemleri
• Türler
• İç sular
• Genel düzenlemeler

Petrol yükleme tesisleri, doğal gaz terminalleri gibi stratejik tesislerin özel güvenlik bölgeleri,
deniz askerî yasak bölgeleri gibi yerler ise işlevleri ve konumlarından dolayı su ürünleri avcılığının yasaklandığı yerlere örnek olarak gösterilebilir.

Türlere yönelik düzenlemeler
• Avcılığı tamamen yasak olanlar
• Boy ve ağırlık sınırlaması olanlar
• Avlanmasının yasak olduğu dönem olanlar
• Avlanma saati yasağı olanlar
• İzin verilen avlanma aracı ve yöntemi olanlar
• Kullanılması yasak avlanma aracı ve yöntemi olanlar
• Avlanılacağı bölge belirtilmiş olanlar
• Avcılığı için izin belgesi alınması gerekenler
• Miktar sınırlaması (kota) olanlar

Palamutun 1 Nisan-31 Ağustos, kalkan balığının 15 Nisan-15 Haziran, dil ve pisi balıklarının 15
Aralık-31 Ocak tarihlerinde avlanmaları yasaktır.

Bir amatör avcı en fazla 4 olta takımı kullanabilmekte, olta takımındaki iğne sayısı, çapari hariç 6 adedi geçememektedir.

Yetiştiriciliğin ülkemizde de gelişmesi sonrası, balık tüketiminin yok denecek düzeyde olduğu pek çok bölgemizde balık üretilmesinin yanı sıra, bu bölgelerimizdeki halkın balıkla tanışmasına, tüketim alışkanlığı edinmesine imkân sağlamıştır. Ülkemizdeki yetiştiricilik üretim miktarının tamamına yakın denebilecek kısmını levrek, çipura ve alabalık oluşturmaktadır.

Alabalık bir tatlı su balığı olmakla birlikte, düşük yoğunlukta tuzluluğa adapte olabildiğinden, Karadeniz’de ağ kafeslere belli büyüklükte konarak yetiştiriciliği gerçekleştirilmektedir.

Su ürünleri üretiminin en fazla yapıldığı ülke Çin’dir. 2014 yılında 62 milyon ton su ürünleri üretimi gerçekleştirmiş olan Çin’in, avcılık yoluyla gerçekleştirilen üretimdeki payı % 18, yetiştiricilik yoluyla gerçekleştirilen üretimdeki payı % 62, toplam üretimdeki payı ise % 37’dir.

Orta su trolü, dibe temas etmeksizin suyun ortasından veya yüzeyine yakın kısmından çekilen trol ağlarıdır.

2015 yılı TUİK istatistiki verilerine göre toplam su ürünleri üretimimiz 672.241 ton olmuştur. Bu
üretimin % 64’ü avcılık, % 36’sı yetiştiricilik yoluyla elde edilmiştir. Avcılığın % 8’i iç sulardan, % 92’i denizlerden gerçekleştirilmiştir. Denizlerden gerçekleştirilen avcılıkta Karadeniz en önemli paya sahiptir. Son beş yılda denizlerden avcılık yoluyla gerçekleştirilen üretimde Karadeniz
% 70-80’lik paylara sahip olmuştur. Marmara Denizi, Ege Denizi ve Akdeniz’den daha küçük alana
sahip olmasına karşın, üretim miktarı daha fazla olmaktadır.

Denizlerimizden avlanılan en önemli türümüz hamsi olup bu türün av miktarındaki azalış ve artışlar, su ürünleri üretim miktarımızda önemli değişikliklere neden olmaktadır. Son beş yıldaki avcılık verileri incelendiğinde, hamsi av miktarında azalış olduğunu söylemek mümkündür. Hamsiden sonra en fazla avlanılan tür, insan tüketiminde kullanılmayan, balık unu ve yağı fabrikalarının ham maddesi olan çaçadır. Karadeniz’den avcılığı gerçekleştirilen bu türün av miktarında 2012-2013 yıllarında bir azalış olmuş olmakla birlikte, üretim miktarı 70-80 bin ton civarındadır. Hamsi ve çaçadan sonra en fazla avlanılan balık türlerimiz sardalya ve istavrittir. Bu türler, denizlerden avlanılan su ürünleri içinde % 6-7 civarında bir paya sahiptir. Tablo 8.2’de denizlerden avlanılan önemli türlere ilişkin veriler yer almaktadır.

İç sulardan avcılık yoluyla gerçekleştirilen su ürünleri üretiminde önemli dalgalanmalar olmamaktadır. İç sularda avlanılan en önemli tür, Van Gölü’nden avlanılan inci kefalidir. İnci kefali, iç sulardan gerçekleştirilen üretimimiz içinde yaklaşık %25’lik bir paya sahiptir. Sazan av miktarı da inci kefaline yakın düzeylerdedir.

2015 yılı verilerine göre, su ürünleri yetiştiriciliği içinde alabalığın payı, % 2’si denizlerde olmak üzere, % 45’tir. Sadece denizlerde yetiştirilen levrek ise % 31’lik bir paya sahiptir. Çipura üretiminin yetiştiricilik içindeki toplam payı ise % 22 olmuştur. Alabalık yetiştiriciliğinde yavru ihtiyacı, tesislerin kendi anaçlarından elde ettiği yumurtalar veya yurt dışından getirilen yumurtalar ile kuluçkahanelerden temin edilen yavru ve yumurtalardan sağlanmaktadır.
Yavru üretiminin daha zor olduğu levrek ve çipura üretimindeki ihtiyaç, bu türlerin yavrularının üretilmesi için özel olarak kurulmuş kuluçkahanelerden karşılanmaktadır.

Su ürünleri üretiminin en fazla yapıldığı ülke Çin’dir. 2014 yılında 62 milyon ton su ürünleri üretimi
gerçekleştirmiş olan Çin’in, avcılık yoluyla gerçekleştirilen üretimdeki payı % 18, yetiştiricilik yoluyla gerçekleştirilen üretimdeki payı % 62, toplam üretimdeki payı ise % 37’dir.

Su ürünleri alanı ile ilgili düzenlemelerinin geçmişine bakıldığında, ilk düzenlemelerin Osmanlı
döneminde yapıldığı görülmektedir. Osmanlı döneminde bu alanda yapılan en önemli ve kapsamlı
düzenleme, 1882 yılında yürürlüğe giren Zabıtai Saydiye Nizamnamesi’dir. Avcılık Kontrolü Kanunu
olarak isimlendirebileceğimiz bu düzenleme, Osmanlı döneminde yapılan birçok düzenleme
gibi, Cumhuriyet Dönemi’nde de yürürlükte kalmaya devam etmiştir. Zabıtai Saydiye Nizamnamesi
1971 yılında çıkan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ile yürürlükten kalkmıştır.

İktisat ve Ticaret Bakanlığı tarafından, 5639 sayılı Kanun sonrası su ürünleri avcılığına ilişkin
düzenlemelerin sirküler şeklinde ilan edilmeye başlandığı görülmektedir. Sirküler adı ile ilk
yayımlanan düzenleme, 13 Nisan 1957 tarihli Resmî Gazete’de yer almıştır. Bu tarihten önce
sirküler adını taşımamakla birlikte, aynı Bakanlık tarafından 13 Nisan 1956 tarihli Resmî Gazete’de
yayımlanmış, “1956 Senesi İçin Balık Avlama Yasakları” başlığını taşıyan bir düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenlemeden önce ise 22 Eylül 1943 tarihli Resmî Gazete’de balık av yasaklarıyla ilgili yayımlanmış bir Bakanlar Kurulu Kararı bulunmaktadır.

Ticari amaçlı su ürünleri avcılığına ilişkin tebliğin amacı; ticari amaçlı
su ürünleri avcılığında uygulanmak üzere bilimsel, çevresel, ekonomik ve
sosyal hususlar göz önüne alınarak su ürünleri kaynaklarının korunması bu
kaynakların sürdürülebilir işletilmesinin sağlanması için su ürünleri avcılığına
ilişkin yükümlülük, sınırlama ve yasakları düzenlemektir.
Ticari amaçlı su ürünleri avcılığında bulunacak kişiler ve avcılıkta kullanılacak
gemiler için ruhsat tezkeresi adı verilen izin belgesinin alınması zorunluluğu
bulunmaktadır. Bu belgesi bulunmayan kişiler ve gemilerin ticari amaçlı
su ürünleri avcılığında bulunması yasaktır. Ruhsat tezkereleri Tarım ve Orman
Bakanlığına bağlı İl Müdürlükleri tarafından verilmektedir.
Su ürünleri ruhsat tezkereleri, iki yıllık süre içinde, getirilen düzenlemelere aykırılık hâlinde ilkinde 1 ay, ikincisinde 3 ay geri alınmakta, tekrarı hâlinde ise iptal edilmektedir.

Ticari tebliğlerde yer alan avlanmanın yasaklandığı yerler, avcılığın tamamen veya kısmen yasaklandığı alanları içermektedir. Kimi alanlar her türlü avcılığa tamamen kapalı iken kimi kapalı alanlarda da bazı avlanma araçlarının kullanımına istisna tanınmaktadır. Her türlü avcılığa kapalı yerler, su ürünleri açısından önemli yerler olabildiği gibi, işlevleri ve konumlarından dolayı avcılığın yasaklandığı alanlar da olabilmektedir. Örneğin Gökova Körfezi’nde bazı alanlar, su ürünleri açısından önemli olduğu için avcılığa kapatılmıştır. Petrol yükleme tesisleri, doğal gaz terminalleri gibi stratejik tesislerin özel güvenlik bölgeleri, deniz askerî yasak bölgeleri gibi yerler ise işlevleri ve konumlarından dolayı su ürünleri avcılığının yasaklandığı yerlere örnek olarak gösterilebilir.