BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Entansif: Çevresel koşulların tam kontrollü olarak düzenlenebildiği ve sadece yapay yemlerle beslemeye dayalı yoğun yetiştiriciliktir.

Ekstansif: Doğal çevresel koşullara ve doğal besinlere dayalı, balık stok oranı düşük tutulan yetiştiriciliktir.

Yarı entansif: Doğal koşullarda doğal besinlere takviye yapay yem verilmesine dayalı yarı yoğun yetiştiriciliktir.

Polikültür: Aynı ortamda birbirlerine zarar vermeyecek ve rekabet yaratmadan beslenebilecek farklı canlıların beraberce yetiştirilmesidir.

Zooplankton: Suda yaşayan çok küçük boyutlardaki hayvansal organizmalardır.

Detritus: Bitkisel ve hayvansal organizmaların bütünlüğü bozulmuş, parçalanmış kalıntılarıdır.

Dünyada su ürünleri üretimi balıkların yanı
sıra kabuklu, yumuşakça ve su bitkilerinin yetiştiriciliğini de kapsamaktadır. Milattan önceki yıllara
kadar uzanan yetiştiricilik uygulamalarında ilk kullanılan balığın Sazan olduğu bilinmektedir. Sazan
dünya genelinde en fazla üretimi yapılan tatlı su
balıklardan biri olmasına rağmen ülkemizde doğal
kaynakların balıklandırılması amacı ile daha çok
ilgili devlet kuruluşları tarafından üretilmektedir.
Sazana olan talebin sınırlı olması ve pazar fiyatının
düşük olması nedeni ile ülkemizde özel sektör tarafından yetiştiriciliği tercih edilmemektedir.

Gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss, Walbaum, 1792) ismini derisi üzerindeki gökkuşağına
benzeyen renklerden almaktadır. Doğal olarak
Amerika’nın Pasifik kıyılarında bulunan bu tür 19.
Yüzyıl sonlarında Avrupa’ya daha sonra da ülkemize
getirilmiş, 1970’li yıllardan itibaren yetiştiriciliğine
başlanmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde yetiştiriciliği yapılan bu tür, yetiştiricilik koşullarına kolay
uyum sağlaması, nispeten yüksek su sıcaklıklarına
dayanıklı olması, sağım, döl alımı ve yavruların
yapay yeme alışmasının kolay olması, gelişim hızı
ve yem değerlendirmesinin daha iyi ve hastalıklara
karşı daha dirençli olması nedeniyle yetiştiricilikte tercih edilmektedir. Ülkemizde ve Avrupa’da iç sularda yetiştiriciliği en fazla yapılan balık türüdür.
Türkiye’de 2016 yılında 101.297 tonu iç sularda,
5.716 tonu denizde olmak üzere 107.013 ton Gökkuşağı Alabalığı üretilmiştir.

İşletme yerinin
seçiminde aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
• Arazinin büyüklüğünün kurulması planlanan işletmeye uygun olması
• Arazinin topografik yapısının suyun doğal
cazibe ile getirilmesi için hafif eğimli olması
• Arazi içinde veya yakınında yetiştiriciliğe
alınacak türün isteklerine uygun bir su kaynağı bulunması
• Toprak havuz yapılacaksa uygun toprak yapısına sahip (kil yapısı yüksek) olması
• Sel baskınları ve heyelandan korunmuş bir
alan olması
• Yoğun tarım ve ilaçlamanın yapıldığı tarım
alanları ile sanayi tesisi ve büyük yerleşim
yerlerinin etkisinden uzak olması
• Elektrik, su gibi altyapı ve karayolu ulaşımının kolay olması

Su Koşulları
Gökkuşağı Alabalığı yetiştiriciliğinde yararlanılan su kaynaklarının başlıcaları şunlardır
• Kaynak suları
• Dere veya ırmak suları
• Göl veya gölet suları
• Yeraltı suları
• Deniz suları
Alabalıkların her dönemine göre farklı su sıcaklık
istekleri vardır. Alabalık yetiştiriciliğinde kullanılacak
su alabalığın değişik evrelerindeki isteklerine cevap
verecek nitelikleresahip olmalıdır. Eğer arazidefarklı
su kaynakları bulunuyorsa farklı dönemlerde ayrı su
kaynaklarından yararlanmak da mümkündür.
Genel olarak kışın 5 °C’nin altına düşmeyen,
yazın da 20 °C’nin üzerine çıkmayan sularda yaşamlarını sürdüren alabalıklar için yetiştiricilik
koşullarında kuluçka döneminde ve larva 8-12 °C,
yavru döneminde 12-15 °C, besi döneminde 15-18
°C’lik sular uygundur. Eğer kademeli olarak artan
bir sıcaklık ve yeterli oksijen varsa 20°C’ye kadar da
yaşamlarını sorunsuz olarak sürdürebilirler. Balıklar poikiloterm (soğukkanlı) canlılar oldukları için
su sıcaklığı ile balık metabolizması arasındaki ilişki
çok önemlidir. Su sıcaklıkları yükseldikçe balığın
metabolizma hızı yükselir ve dolayısıyla yem alımı
artarak daha iyi büyür. Bu nedenle optimum (en
iyi) sıcaklık sınırları içindeki yüksek su sıcaklıkları
yetiştiricilikte tercih edilir.
Alabalıklar diğer soğuk su balıkları gibi bol oksijenli suları tercih ederler. Bu nedenle yetiştiricilikte en önemli kriter suyun oksijen içeriğidir ve
kullanılacak olan suyun oksijen düzeyi hiçbir zaman 6-7 mg/L’nin altına düşmemelidir. Diğer taraftan sudaki oksijen miktarı kullanılan su kaynağına göre büyük değişiklik gösterir. Kaynak suları
kaynaktan hemen işletmeye geliyorsa veya yeraltı
suları kullanılıyorsa bu sular oksijence fakir olabilirler. Suların oksijen içeriğini artırmak veya zararlı
gazların uçmasını sağlamak için en basit ve kolay
uygulanır yöntem suyun havuzlara yüksek ve geniş
bir yüzeyden akmasını sağlamaktır.

Alabalık İşletme Tesisi ve Unsurları
Bir alabalık yetiştirme işletmesinde bulunan
birimler genel olarak üretim binası (kuluçkahane),
balık havuzları ve işletme binasıdır. Kuluçkahane
ve havuzlar üretilecek balık miktarına göre planlanır. İşletme binası içerisinde genel hatları ile ofisler, yatakhane, yemekhane, laboratuvar ve depolar
bulunur.
Kuluçkahane binası içerisinde;
• Damızlık balıkların tutulacağı tanklar
• Yumurta alımı (sağım) için gerekli alet
ekipman
• Sağım masası
• Kuluçkalıklar
• Larva (ön yavru büyütme) havuzları
bulunur.
Yumurtadan pazar boyuna (satış büyüklüğü) kadar yetiştiricilik yapan bir alabalık tesisinde havuzlar;
• Yavru havuzları
• Büyütme (semirtme) havuzları
• Damızlık havuzları
• Stok (satış) havuzları
olmak üzere 4 ayrı şekilde yapılır.

Doğru yanıt A'dır. Halen ülkemizde tatlı sularda en fazla yetiştiriciliği yapılan tür Gökkuşağı alabalığıdır.

Doğru yanıt D'dir. Sel baskınları ve heyelandan korunmuş bir alan olması

Alabalık Damızlıklarının (Anaç)
Seçimi ve Bakımı
Damızlık seçimi, yetiştiriciliğin ilk aşamasıdır ve
dikkatle yapılması gerekir. Gereksinim duyulan damızlık balık sayısı, elde edilmesi düşünülen yumurta ve yavru sayısına göre değişiklik gösterir. Damızlık miktarı hesaplanırken önce gereksinim duyulan
dişi miktarı belirlenir daha sonra 3 dişi için 1 erkek
balık olacak şekilde damızlık stok oluşturulur. Gökkuşağı Alabalık dişileri 3 yaşında, erkekleri 2 yaşında üreme olgunluğuna gelirler. Olgun ve sağlıklı bir
dişi alabalık anacı kg başına yaklaşık 1500-2000
adet yumurta verir. Alabalık yumurtasının çapı 3.5-
5 mm büyüklüğündedir. 500.000 adet yumurta
elde edebilmek için 250-350 kg dişi anaca ve 1/3’ü
kadar erkek anaca gereksinim vardır. Damızlık balıklar işletmede ön yavru büyütme döneminden
başlayarak seçilmeye başlanır, ilk kez damızlık stok
oluşturulacaksa veya eksiklikler varsa başka işletmelerden temin edilir. Damızlık seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar şöyle sıralanabilir;
• Seçilen damızlıklar türe özgü özellikleri tam
olarak göstermeli
• Pullarında dökülme ve vücudunda yaralar
olmamalı
• Omurga, yüzgeç, çene ve solungaç kusuru
olmamalı
• Hastalık belirtisi taşımamalı
• Normal çağlarda cinsi olgunluğa ulaşmalı
• Hızlı büyüyen ve yem değerlendirme düzeyleri yüksek olanlardan seçilmelidir

Doğru yanıt D'dir. Alabalıklar diğer soğuk su balıkları gibi bol oksijenli suları tercih ederler. Bu nedenle yetiştiricilikte en önemli kriter suyun oksijen içeriğidir ve kullanılacak olan suyun oksijen düzeyi hiçbir zaman 6-7 mg/L’nin altına düşmemelidir.

Doğru yanıt E'dir. Normal çağlarda cinsi olgunluğa ulaşmalı

Alabalıklardan Yumurta Alımı ve Yumurtaların Açtırılması
Gökkuşağı alabalıkları işletme koşullarında doğal olarak yumurta bırakmazlar. Bu nedenle olgun dişi ve
erkeklerden yumurta ve spermler sağılarak alınır.
Anaçlar farklı havuzlara dişi ve erkek olarak ayrıldıktan sonra, en az haftada bir kez cinsi olgunlukları
kontrol edilerek tam olgunluk aşamasına gelenler sağıma alınmalıdır. Tam olgunluk karın hafif sıvazlandığında cinsiyet deliğinden kolayca yumurta veya beyaz ve kıvamlı süt (sperm) çıkışından anlaşılır.
Sağım için kullanılacak dişiler kuluçkahane içerisinde ayrı bir tanka taşınır. Dişi balığın yumurtaları
kuru ve temiz bir kap içerisine karın bölgesi yukarıdan cinsiyet deliğine doğru sıvazlanarak sağılır. Sonra
aynı şekilde erkek balığın spermleri üzerine sağılır. Yumurta ve spermler yavaşça karıştırılır. Bu metoda
kuru sağım metodu adı verilir. Sağımın ardından döllenmenin gerçekleşmesi için yumurtaların üzerini örtecek kadar
temiz su yavaşça ilave edilerek bir süre daha karıştırmaya
devam edilir. Daha sonra yumurtalar 25-30 dakika sakin
bir kenarda dinlenmeye bırakılır. Su alıp şişerek büyüyen
döllenmiş yumurtalar temiz bir su ile kalıntıların uzaklaşması için nazik bir şekilde yıkanır ve açılmanın gerçekleşeceği kuluçkalıklara (inkübatör) taşınırlar.

Doğru yanıt B'dir. Döllenmiş yumurtalardan larva çıkışının tamamlanmasına kadar geçen süreye kuluçka (İnkübasyon)
dönemi adı verilir.

Döllenmiş yumurtalardan larva çıkışının tamamlanmasına kadar geçen süreye kuluçka (İnkübasyon)
dönemi adı verilir. Yumurtaların açtırılmasında kuluçkalık
olarak daha çok kuluçka yalakları ya da kuluçka dolapları kullanılır. Bu dönemde su sıcaklıkları 8-12 °C arasında
olmalıdır. Döllenmiş yumurtalar kuluçka yalaklarında
yumurta tablalarına veya dolaplarda yumurta tepsilerine
yerleştirilirler.

Bu dönemde 10 °C’lik bir sudan kuluçka yalaklarındaki
1000 yumurta için dakikada 0.5 litre su girişi gerekmektedir. Yumurta içinde gelişen embriyonun gözlerinin dışarıdan belli olmaya başladığı döneme göz lekeli dönem adı
verilir. Yumurtalar bu döneme 10°C su sıcaklığında 20-22
günde ulaşır. Göz lekeli dönemde yumurtaların dışarıdan
müdahalelere karşı dayanıklılıkları artar. Fakat döllenmeden yaklaşık 8 saat sonrasından başlayarak göz lekesi
oluşana kadarki dönemde yumurtalar işlemlere karşı çok
hassastırlar. Döllenmiş yumurtalar sudaki mantar hastalıklarına karşı da hassastır. Bu dönemdeki yumurta ölümlerinin en büyük nedeni mantar enfeksiyonlarıdır. Bu nedenle
yumurtaların metilen mavisi, formaldehit ve malahit yeşili
gibi maddelerle dezenfekte edilmesi gerekir. Ölen yumurtalar beyaz ve mat olurlar. Mantar enfeksiyonunun diğer yumurtalara bulaşmaması için bu ölü yumurtaların bir pens,
plastik pipet gibi gereçlerle ayıklanması gerekir. Bu işlemler
göz lekeli dönemden sonra ve diğ

Doğru yanıt C'dir.

Doğru yanıt B'dir. Polikültür: Aynı ortamda birbirlerine zarar vermeyecek ve rekabet yaratmadan beslenebilecek farklı canlıların beraberce yetiştirilmesidir.

Larvaların % 10’unun serbest yüzmeye ve yem
aramaya başladıkları görüldükten sonra azar azar
yem vermeye başlanarak yeme alıştırılmaları gerekir.
Bu dönem larvalar için kritik bir dönemdir ve aşağıdaki konuların göz önünde bulundurulması gerekir;
• Ön büyütme havuzlarına verilen suyun sıcaklığının 8-12°C aralığında olması
• Suyun temiz ve kaliteli olması
• Larvaların bir noktaya toplanmalarının
engellenmesi
• Yemlemenin sık sık günde en az 8-10 kez ve
azar azar yapılması
• Larvaların direk güneş ışığından korunması
• Havuzlardaki yem kalıntıları ve atık maddelerin düzenli olarak temizlenmesi
• Yüksek kaliteli ve uygun başlangıç yemleri
kullanılması

Doğru yanıt A'dır. Dişi sazan balığı üreme sezonunda bir kilogram balık ağırlığı başına 150-300 bin adet yumurta yapma
özelliğine sahiptir. Bu anlamda yaklaşık 4 kg canlı ağırlığa sahip bir dişi yaklaşık 1 milyon adet yumurta verebilir.

Doğru yanıt E'dir. Hipofiz bezi Beynin alt bölümünde bulunan ve yumurtlamayı da kontrol eden cinsiyet  hormonlarının salgılanmasını düzenleyen bir bezdir. Yetiştiricilik koşullarında balıklardan yumurta alımını kolaylaştırmak için
çok uzun yıllardır doğal hormon olarak kullanılmaktadır.