Su Ürünleri Üretimimiz ve Avcılığına İlişkin Hukuki Düzenlemeler

Ülkemizin üç tarafını çeviren denizlerimiz ortalama sıcaklık ve tuzluluk açısından farklı özellikler göstermektedir. Kuzeyde sıcaklığı ve tuzluluğu düşük Karadeniz, güneyde ve batıda sıcaklık ve tuzluluğu yüksek Akdeniz ve Ege Denizi ile bu denizleri birleştiren, bir karışım bölgesi olan Marmara Denizi bulunmaktadır.

Bir bölgede yaşayan aynı türden bireyler topluluğu

Belli bir dönemde, bir popülasyonun zarar verilmeden avlanabilecek miktarı

Denizlerimizden avlanılan en önemli türümüz hamsi olup bu türün av miktarındaki azalış ve artışlar, su ürünleri üretim miktarımızda önemli değişikliklere neden olmaktadır.

Hamsi ve çaçadan sonra en fazla avlanılan balık türlerimiz sardalya ve istavrittir.

Doğal olarak yaşadıkları ekosistemden başka bir ekosisteme giren ve burada aşırı çoğalıp tüm ekosistemi etkisi altına alan tür

Ticari amaçlı su ürünleri avcılığında kullanılmak üzere ruhsat tezkeresi düzenlenmiş her boydaki gemi

Su ürünleri yetiştiriciliği tüm dünyada gelişen bir sektördür. Yetiştiriciliğin ülkemizde de gelişmesi sonrası, balık tüketiminin yok denecek düzeyde olduğu pek çok bölgemizde balık üretilmesinin yanı sıra, bu bölgelerimizdeki halkın balıkla tanışmasına, tüketim alışkanlığı edinmesine imkân sağlamıştır. Ülkemizdeki yetiştiricilik üretim miktarının tamamına yakın denebilecek kısmını levrek, çipura ve alabalık oluşturmaktadır. Alabalık bir tatlı su balığı olmakla birlikte, düşük yoğunlukta tuzluluğa adapte olabildiğinden, Karadeniz’de ağ kafeslere belli büyüklükte konarak yetiştiriciliği gerçekleştirilmektedir. Çipura balıklarının da toplam üretim içindeki payları küçük olmakla birlikte, özellikle Muğla bölgemizde toprak havuzlarda yetiştiriciliği yapılmaktadır. Su ürünleri yetiştiriciliği iç sularda baraj gölleri, doğal göller, akarsular ve diğer su kaynaklarında ve denizlerde gerçekleştirilmektedir. İç sularda gerçekleştirilen yetiştiricilik üretim miktarı, başlangıç yıllarından itibaren, denizlerdekinden fazla olmuşsa da son yıllarda denizlerdeki üretim miktarı iç sulardan gerçekleşen üretim miktarını geçmiştir. Tablo 8.5’te son beş yıldaki yetiştiricilik üretimimize ilişkin bilgiler yer almaktadır.

Dünya su ürünleri üretiminin yapısı, ülkemizdekine benzer özellikler göstermektedir. Avcılık yoluyla gerçekleştirilen üretimin miktarı ve toplam üretim içindeki payı azalırken yetiştiriciliğin payı artmaktadır.2014 yılında dünya su ürünleri üretimi 167 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Bu üretimin % 56’sı avcılık, % 44’ü yetiştiricilik yoluyla gerçekleşmiştir. Avcılık yoluyla yapılan üretimin ise % 13’ü iç sulardan, % 87’si denizlerden yapılmıştır. Yetiştiricilik yoluyla yapılan üretimde iç suların payı, denizde yapılan üretimden fazla olmuştur.

Su ürünleri üretiminin en fazla yapıldığı ülke Çin’dir. 2014 yılında 62 milyon ton su ürünleri üretimi gerçekleştirmiş olan Çin’in, avcılık yoluyla gerçekleştirilen üretimdeki payı % 18, yetiştiricilik yoluyla gerçekleştirilen üretimdeki payı % 62, toplam üretimdeki payı ise % 37’dir

Nüfusun artması, su ürünlerine olan talebin artmasına, talebin karşılanması için de daha fazla avlanılmasına, daha fazla avlanılması ise su ürünleri stoklarına zarar verilmesine yol açmıştır. Bu zararı ortadan kaldırmak ya da en aza indirmek, avcılığın sürdürülebilirliğini sağlamak için avcılığa kurallar getirilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. 

Dayanağını kanun, yönetmelik gibi mevzuatlardan alan, belirli bir süre geçerli olmak üzere çıkarılan hukuki bir düzenleme çeşidi. İktisat ve Ticaret Bakanlığı tarafından, 5639 sayılı Kanun sonrası su ürünleri avcılığına ilişkin düzenlemelerin sirküler şeklinde ilan edilmeye başlandığı görülmektedir.

Arapça “onda bir” anlamına gelen “öşür” sözcüğünden türetilmiş, Osmanlı döneminde köylülerden ürettikleri tarım ürünleri için %10 oranında alınan vergi. Cumhuriyetin ilanı sonrası tarımsal ürünlerden alınan aşar vergisi kaldırılmıştır. Ancak tarımsal bir faaliyet olan su ürünlerinden vergi alınmasına, 1 Nisan 1950 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “5639 sayılı Av Vergisinin Kaldırılmasına Dair Kanun” ile son verilmiştir. 

Su ürünleri tebliğleri hazırlanırken BSGM tarafından öncelikle konuyla ilgili kamu kurumları, bilimsel kuruluşlar, balıkçı örgütleri ve sivil toplum örgütlerinden ticari ve amatör amaçlı su ürünleri tebliğleri için görüşler alınmaktadır. Alınan görüşler değerlendirilerek tebliğ taslakları hazırlanmaktadır. Hazırlanan taslaklar Su Ürünleri İstişare Kurulu olarak adlandırılan, içinde bilim adamları, balıkçılar ve kamu yönetimi temsilcilerinin yer aldığı kurul tarafından ele alınarak taslaklara son şekli verilmektedir. Son şekli verilen tebliğ taslağı Tarım ve Orman Bakanının onayı sonrası Resmî Gazete’de yayımlanmaktadır. Tebliğler, avcılık sezonunun başlama tarihi olarak kabul edilen 1 Eylül tarihinde yürürlüğe girmektedir. 

Su Ürünleri Ruhsat Tezkeresi bulunmayan kişilerin ve gemilerin, ticari amaçla su ürünleri avcılığı yapması yasaktır.

• Avlanmanın yasak olduğu yerler • Avlanma araçları ve yöntemleri • Türler • İç sular • Genel düzenlemeler

Trol, dip trolü ve orta su trollerinin içinde yer aldığı avlanma aracıdır.

Deniz mili, denizcilikte kullanılan,1852 metreye denk gelen uzunluktur.

Ağ göz açıklığı, ağ ıslakken, ağ ipinin ve düğümünün kalınlığına bakılmaksızın gergin hâlde bir ağ gözünün karşılıklı iki düğümü arasındaki mesafedir. 

Metrik sisteme geçmeden önce denizcilikte kullanılan, hâlen de kullanılmaya devam eden 1,82 metre uzunluğundaki ölçü birimi