Balık Yetiştiriciliğinde Hastalıklar ve Koruyucu Önlemler

Su ürünleri yetiştiriciliği dünyada en hızlı gelişen sektörlerden biridir. Artan nüfusun gereksinim duyduğu biyolojik değeri yüksek protein kaynağının yeterli miktarda temin edilmesi gerekmektedir. Bu gereksinimi, avcılık yoluyla karşılayamayacağımızı araştırmalar yıllar önce öngörmüştür. Doğal stokların düzenli ve artan bir av gücü ile sürekli sömürülmesi bugün “denizler kurudu” ifadesi ile sıkça karşılaşılan bir terimi kullanmaya başlamamıza neden olmuştur. 

Bir protein tüketildiğinde bunu tüketen canlı türünün kendi vücut proteinini yapmak için tüketilen proteinin esansiyal aminoasitleri (türe özgü dışarıdan almak zorunda olduğu) içerme oranıdır. Bir başka ifade ile türe özgü bir biçimde sentezlenemeyen nitelikteki aminoasitleri içerme oranıdır.

10 adettir. Bunlar arjinin, histidin, izolösin, lösin, lizin, metiyonin, fenilalanin, treonin, triptofan ve valin olarak listelenmektedir.

En az bir morfolojik (fenotip: biçimsel) özellik bakımından türden ayrılan, türün yayılış alanı içerisinde küçük veya büyük gruplar hâlinde bulunan topluluktur. Hayvan ve bitkilerde aynı türden olduğu hâlde bazı dış özellikler bakımından farklılaşmış canlıları ifade eder. 

Yetiştiricilik, doğayı taklit etme yeteneğimiz ve bu yeteneğimizi geliştirmemiz ile mümkün olmaktadır. Yetiştiricilik koşullarının hazırlanması da doğayı taklide dayanmaktadır. Doğanın fiziksel ve kimyasal parametrelerinin tam olarak anlaşılması, yetiştiriciliği yapılacak türün normal anatomik, fizyolojik ve çevresel ihtiyaçlarının, beslenme istekleri ile birlikte rutin metabolik işleyişinin bilinmesi gerekmektedir. Bir nevi tutsaklık koşulları olarak nitelendirilen yetiştiricilikte sağlıklı verim, balıkların refahının gözetilmesi ile olanaklıdır. Balıkların türe uygun yaşam alanlarında tutulmaları çevresel isteklerinin sağlanması anlamına gelmektedir. Çevresel istekleri sağlanan balıklar da sağlık koşullarını yetiştiricilik süresince muhafaza edebilmektedir. Sağlıklı balıklar ise verimli bir büyüme periyodu sonrası pazar/satış ağırlığına ulaştırılabilmektedir.

Gökkuşağı alabalığı yetiştiriciliğini iç sularda sınırlayan faktörlerin başında su kalitesinin debinin ve sıcaklığın olduğu bilinmelidir. Fingerling (parmak boy) aşamaya ulaşan gökkuşağı alabalıkları deniz suyunu tolere edebildikleri için denizde yetiştiriciliğe de alınabilir.

Besin ile alınan enerji temel olarak üç kaleme harcanır. Bunlar rutin metabolizma, büyüme ve üremedir. Büyümeyi teşvik etmek için üreme engellenebilir. Balıklar üreme için uygun çevresel koşullara sahip olamadıkları dönemde hızlı büyüme performansı gösterebilir. Örneğin alabalıklarda tuzluluk toleransı olduğu ve tuzlu suyun (deniz suyu) çevresel koşullar bakımından üremeyi engellediği bilindiğinden besin ile alınan enerjinin büyümeye yönlendirilmesi için uygun sıcaklıktaki deniz suyunda hızlı büyümeleri sağlanabilir. Karadeniz salmonu bir başka ifade ile Karadeniz somonu adıyla pazarlanan balıklar elde edilebilir. Bu balıklar su ürünleri terminolojisi bakımından çelikbaş alabalıktır. Tatlı suda büyüyen bireylere gökkuşağı alabalığı adı verilirken deniz ortamında büyüyenlere çelikbaş alabalık adı verilmektedir.

Balığın vücudundaki su içeriğinin dengesini sağlamak için vücut sıvılarının osmotik basıncının dış ortama karşı aktif olarak düzenlenmesini ifade eder.

Ticari değeri olan balıklar için uluslararası terimdir.

• Suyun yeniden kullanımına olanak sağlar. • Yetiştiriciliği yapılacak türün istekleri optimum düzeyde karşılanır. • Mevsimsel farklılıklar izlenmez. • Su ürünleri sağlık yönetimi tam anlamıyla uygulanabilir. • Doğaya yapılacak deşarj çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığı bakımından risk oluşturmayacak düzeyde güvenilirdir.

• Balık yetiştiriciliğinde işletme giderlerinin %60’ını yem giderleri oluşturur. • İşletme giderlerinin %40 kadarı da işçilik ve diğer işletme giderlerini içerir. • Yönetim giderleri içinde balık refahı ile sağlığını temin ve sürdürme için yapılacak cüzzi harcamaların miktarı, hastalık şekillenmesi hâlinde kullanılacak sınırlı sayıda ruhsatlı dezenfektan ve ilaç için harcanacak paradan daha düşük olacaktır.

Yetiştiricilik koşullarında ortaya çıkabilecek hastalıklar; çevresel etkenlerden kaynaklanan, kalıtımsal yani genetik etkenlerden kaynaklanan ve canlı bir etkenden bir başka ifade ile hastalık yapıcı organizmalardan kaynaklanan hastalıklar olmak üzere gruplandırılabilir. Bu gruplar iki ana gruba indirgenerek; enfeksiyoz yani hastalık yapıcı canlı etkene bağlı hastalıklar ve enfeksiyoz olmayan (non-enfeksiyoz) hastalıklar olarak da sınıflandırılabilir. Bu tip sınıflandırmada çevresel parametrelere bağlı ve genetik özelliklere bağlı hastalıklar enfeksiyoz olmayan hastalıklarla bir arada değerlendirilirken patojenlerden kaynaklı olanlar ayrı ayrı değerlendirilebilir.

Enfeksiyoz hastalıklar hakkında öz bilgilerin sunulduğu ticari değeri yüksek tatlı su türleri alabalık (Oncorhynchus mykiss), sazan (Cyprinus carpio) ve tilapya (Oreochromis sp.)

Çevresel parametreler ve buna bağlı fiziksel, kimyasal ve biyolojik değişkenlerin balık fizyolojisi üzerine etkilerini inceleyen bilimsel çalışma alanıdır.

Balıkların termal hemostasis yani iç dengeyi düzenleme yetenekleri yoktur. Omurgalı hayvan gruplarından kuşlar ve memeliler dışında kalan balık, kurbağa ve sürüngenlerde ortak özellik vücut sıcaklığının ortam sıcaklığı ile aynı olması durumudur. Bu canlılara poikiloterm yani soğukkanlı canlılar adı verilir.

Hayvansal organizmanın (balık türünün) kendiliğinden sentezleyemediği, dışarıdan besinle alması gereken aminoasiti ifade eder. Aminoasit proteinin yapı taşını oluşum bileşiktir. 

A, D, E, K

Beraber yaşamadır. Farklı canlıların birlikte yaşamalarını ifade eder.

• Patojen organizmalar asalaktır. • Konaklarını sömürürler. • Konaklarını besin kaynağı olarak kullanırlar. • Konaklarını yaşam alanı olarak kullanırlar. • Konaklarını üreme alanı olarak kullanırlar. • Konaklarında fizyolojik ve morfolojik değişikliler yaratabilir. • Normal dışı değişikliklere ve ölüme neden olurlar. • Patojenler konaklarına özgü olabilir. • Konaklarında seçtikleri hedef dokulara özgü olabilirler. • Konak içerisinde bazen hastalık yapmaksızın varlıklarını sürdürebilirler.

Tatlı su balıkları için koruyucu (profilaktik) tedbirlerden biri tuzlu su banyosu yöntemidir. Bu yöntemde tuz olarak Sodyum Klorür ve ya Kalsiyum Klorür (NaCl veya CaCl2 %0,5–3) bir litre suya 0,5-3 gram aralığında ilave edilerek banyo solüsyonu hazırlanabilir.