BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ - Deneme Sınavı - 45

Balık Biyolojisi balıkların bilimsel olarak incelenmesidir. Ancak Balık Biyolojisi gerçekte ayrı bir bilim dalı olmayıp biyolojinin daha geniş anlamda sucul ortama uygulanan şeklidir. Balık Biyolojisi, biyolojinin neredeyse tüm disiplinleri ile ilişkilidir: anatomi, fizyoloji, morfoloji, ekoloji, genetik, davranış vb. Bununla birlikte Balık Biyolojisi, İhtiyoloji ile de oldukça yakın ilişkilidir. İhtiyoloji, zoolojinin balıkları inceleyen bilim dalıdır. Yunanca ichthys (ichthyos) (=balık) ve logos (=bilim) kelimelerinden türevlenmiştir.

Tür taksonomideki en önemli kategoridir. Sadece taksonomistler için değil, canlı materyal ile çalışan herkes için önemlidir. Zira tür, taksonomik kategoriler içinde elle tutulabilen ve doğada görülebilen tek kategoridir. Benzer türlerin oluşturduğu gruba genus (cins), benzer genusların oluşturduğu gruba familya (aile) denir. Benzer familyalar ordo (takım)’yu, benzer ordolar klasis (sınıf)’i, benzer klasisler filum (şube)’u, benzer filumlar da regnum (alem)’u meydana getirmektedir.

Balıklarda renkler birinci derecede pigmentlerce oluşturulur. Fakat zemin rengi ve genel görünüş alttaki dokulara hatta vücut sıvılarına bağlı olarak değişir. Deride bulunan pigment hücreleri balıkların çeşitli renklerde olmalarını, böylece ortama uyumlarını sağlar.

Pullar, deri, solungaç açıklıkları ve yüzgeçler balıkların genel morfolojik ve anatomik özelliklerindendir. Amphibia (iki yaşamlılar) genel morfolojik ve anatomik özelliklerinden değil türlerindendir.

Balıkların sindirim borusu 4 alt bölümde incelenebilir: 1) Baş bağırsak (Buca faringial), 2) Ön bağırsak (Özafagus+Mide), 3) Orta bağırsak (İnce bağırsak) ve 4) Son bağırsak (Rektum). Herbivor besin, besin çeşitleri ve beslenme alışkanlıklarıyla ilgili bitkisel besinlerle beslenen balıklara verilen genel addır.

Balıklarda çözünmüş oksijenin sudan alınması ve karbondioksitin dışarı atılması, yani gaz değişimi (solunum) başlıca solungaçlarda olur. Ancak birçok türde deri de solunumda rol oynar. Karaciğer ve pankreas sindirim sistemiyle, Stenefog ve Monofog balıkların belli tip besinlerle beslenme alışkanlıklarıdır.

Balık davranışları omurgasızlara oranla oldukça gelişmiştir. Balıkların hemen hemen her hayat evrelerinde karmaşık davranışlar baskındır. Balıklar davranışı ışık ve akıntılar gibi fiziksel faktörlere uyum sağlamak için kullanır. B çeldiricisi zaten Ozmoregülasyonu açıklamaktadır. C çeldiricisi solunum sistemiyle, D çeldiricisi sindirim ve enerji alımıyla, E çeldiricisi ise balıkların besin alış biçimleriyle ilgilidir.

Ovipar balıklarda yumurtaların döllenme olayı dış ortamda olur. Yani dişiler yumurtalarını suya bırakır. Erkek bireyler bu yumurtaların yumurtlandığı ortama aynı anda spermlerini bırakırlar. Ovovivipar ve vivipar balıkların ortak özellikleri iç döllenme olması ve embriyonun dişi vücudunda gelişerek yumurtadan çıkması ve dış ortama yavru olarak bırakılmasıdır. Gonokorostik ayrı eşeylilik yani üreme sistemiyle ilgili. Fekondite doğurganlık ve verimlilikle ilgilidir.

Balığın en klasik tanımlarından biri şu olabilir; “birincil olarak suda yaşamaya uyarlanmış, solungaçları ile solunum yapan, uzantıları (eğer var ise) yüzgeç biçiminde olan, derileri çoğunlukla pullar ile örtülü, soğukkanlı (poikiloterm) ve en ilkel omurgalılardır".

Balıkların çoğunda deri pullarla örtülüdür. Bazı balıklarda pulların yerini kemik plaklar ya da dikenler gibi oluşumlar almıştır. Bunun yanında hiç pulu olmayan balıklar da mevcuttur. Örn. kemikli balıklardan mığrı’da pul bulunmaz. Günümüzde yaşayan balıklarda 4 tip pul bulunur: Plakoit, Kosmoit, Ganoit ve Elasmoit.

Balıklar besin olarak ortamda bulunan çeşitli kaynaklardan faydalanır. Tükettikleri besinler açısından balıklar 3 ana grupta toplanır. Yalnız hayvansal besinlerle beslenenlere karnivor (etçil), yalnız bitkisel besinlerle beslenenlere herbivor (otçul), hem hayvansal hem de bitkisel besin tüketenlere de omnivor adı verilir.

Genellikle kumlu ve çamurlu diplerde yaşayan türlerde, besinlerini emerek alma davranışına rastlanır. Emici balıkların bir bölümü, örneğin mırmır balığı (Sparidae), besinleri içinde bulundukları çamurla birlikte yutar, kimileriyse besinlerini yutmadan önce yabancı maddelerden ayırır. Gıdalarını emerek beslenen balıklara örnek olarak mersin balıkları (Acipenseridae) ve sazan balıkları (Cyprinidae) verilebilir.

Scomber (Uskumru) ve aktif köpek balıkları gibi hızlı yüzen balıklarda ağız ve operkulumlar devamlı açık tutularak suyun balığın yüzme hızıyla solungaçlardan geçmesi sağlanır. Bu sürece “Ram solunumu” denmektedir. Bu şekildeki balıklar serbest yüzmelerinin kısıtlandığı bir akvaryuma konduklarında, hatta su oksijen ile zenginleştirilse bile, oksijensiz kalıp boğulmaktadır.

Mevsimsel göç yapan türler de balıkçılık için önemlidir. Karadeniz hamsisi kuzey-güney yönünde kışlama, beslenme ve üreme göçü yapar. Hamsi Tuna Nehri’nin ağzında üremekte ve orada beslenip büyümektedir. Ancak kışın sular soğuyunca daha sıcak olan güneye yani bizim sularımıza sürüler halinde göç etmekte ve batıdan doğuya doğru av vere vere göçünü sürdürmekte, oradan da kuzeye yönelerek tekrar Tuna Nehri ağzına dönmektedir.

Eşeysel olgunluk balıkların yaşamında kritik ve önemli bir süreçtir. Eşeysel olgunluk yaşı, boyu ve ağırlığı stokların yönetimi ve korunması bakımından çok önemlidir. Minimum av büyüklüğü ve av miktarı konusunda yapılacak sınırlamalar eşeysel olgunluk bilgilerine dayandırılır. Balıklar ilk üreme yaşı açısından geniş bir varyasyona sahip olup yaş, büyüklük, eşey ve türler hatta aynı türe ait popülasyonlar arasında önemli bir değişim göstermektedir.

Balıkların büyük bir kısmında büyüme, gittikçe azalmakla beraber tüm yaşam boyunca sürer, yani sınırlı değildir. Başka bir deyişle balıkların çoğu, kuşların ve memelilerin tersine, eşeysel olgunluğa eriştikten sonra da büyümeyi sürdürür.

Pul ile yapılan yaş tayini güvenilir, pratik ve yaygın olandır. Ancak pulsuz balıklarda diğer yön-temlere de başvurulmaktadır. Balıklarda 4 tip pul bulunmaktadır. Bu pul tiplerinden, plakoit, ganoit ve kozmoit tip pulların üzeri, dişin mine tabakasına benzer bir tabakayla kaplı olduğundan, bunlarla yaş tayini yapılamamaktadır. Yaş tayini daha çok kemikli balıkların elasmoit pullarından yapılmaktadır.

Balığın en klasik tanımlarından biri şu olabilir; “birincil olarak suda yasamaya uyarlanmış, solungaçları ile solunum yapan, uzantıları(eğer var ise) yüzgeç biçiminde olan, derileri çoğunlukla pullar ile örtülü, soğukkanlı (poikiloterm) ve en ilkel omurgalılardır”. Poikiloterm, vücut sıcaklıkları ortam sıcaklığına göre değişen canlılardır.

Bir balık türünü sistematik açıdan tanıtabilmek için yedi ana taksonomik kategori kullanılmaktadır. Bu kategorileşmenin mantığı oldukça basittir ve sistematikte kullanılan en küçük kategori tür (spesiyes)’dür. Tür taksonomideki en önemli kategoridir. Sadece taksonomistler için değil, canlı material ile çalışan herkes için önemlidir. Zira tür, taksonomik kategoriler içinde elle tutulabilen ve doğada görülebilen tek kategoridir. Bugün kabul edilen tanımlamayla tür; birbirleriyle doğal koşullar altında verimli döl alışverişi yapabilen, yani üreyebilen, yapısal ve işlevsel özellikleri bakımından birbirine benzeyen, diğer populasyon gruplarından üreme bakımından ayrılmış bireyler topluluğudur. Benzer türlerin oluşturduğu gruba genus (cins), benzer genusların oluşturduğu gruba familya (aile) denir. Benzer familyalar ordo (takım)’yu, benzer ordolar klasis (sınıf)’i, benzer klasisler filum (şube)’u, benzer filumlar da regnum (alem)’u meydana getirmektedir.

Balıklarda yüzmeyi en iyi sağlayan, ideal vücut sekli fuziform (füze veya torpil seklinde olan)’dur. Bu sekle sahip olan balıklara örnek olarak kemikli balıklardan sardalya, uskumru ve ton-orkinos; kıkırdaklı balıklardan birçok köpek balığı türü verilebilir.