BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ - Deneme Sınavı - 34

Bazı canlılar ışıksız yaşayamamakta ve belirli sürelerde belirli miktarlarda ışığa gereksinim duymaktadır. Ayrıca, güneş enerjisi, sucul sistemlerde besin zincirinin ilk halkası olan fitoplanktonlar ve diğer bitkilerinin fotosentez yoluyla gelişebilmelerine sebep olmakta ve yüksek yapılı su canlılarına besinler sağlamaktadır. Bu da ışığın sucul sistemdeki canlılar arasındaki dolaylı etkisini oluşturur.

Nitrit su ürünleri yetiştiriciliğinde havuzlardaki yem ve bitkisel materyaller gibi organik maddelerin aerobik (oksijenli) parçalanması sonucu veya havuz tabanındaki organik maddelerin anaerobik (oksijensiz) parçalanması sonucu meydana gelmektedir. Havuz tabanındaki organik maddelerin oksijensiz ortamda parçalanması daha çok ılık su balıkları yetiştiriciliğinde görülür.

Göl yüzeyinde meydana gelen, yeşil ince alg kütlesi, alg patlaması olarak isimlendirilir. Zamanla bu alglerin ölmesisonucunda, göl tabanı bu ölü ve çürümüş organik madde ile dolarak bataklık haline dönüşebilir. Bu durum ‘ötrofikasyon’ olarak tanımlanır. Bu tip göllerde dibe çöken organik madde (ölü alg top luluğu, balıklar vb.) çok fazla olduğundan, parçalan-maları için gerekli olan oksijen ortamda tükendiğinde, meydana gelen anaerobik ayrışma neticesince, metan (CH4) ve hidrojen sülfür (H2S) gibi oldukça kötü kokulu ve sucul sistemlerde istenmeyen yan ürünlerin oluşmasına neden olur. Bu durum önemli derecede su kalitesinin düşmesine neden olmaktadır.

Balık yaşamında çok önemli bir tampon görevi gören bu metabolik yapı, balıkların çevresel değişimlere ve toksikantlara karşı toleranslarının, sıcakkanlılardan fazla olmasını sağlamaktadır. Balıkların toksik metallere karşı en hassas oldukları dönem, yumurtadan yeni çıktığı dönemdir. Genel olarak balık büyüdükçe toksikant toleransı da artış göstermektedir.

Suların toplam sertliği (1 litrede mg olarak CaCO₃ olarak ifade edilir) kalsiyum ve magnezyum tuzlarının miktarı seklinde tanımlanır. Demir, bakır, alüminyum ve mangan gibi diğer metaller de toplam sertliğe katkı yapar.

Biyosferde, yalnız bir oksijen (O) ve iki hidrojen (H) atomundan oluşan su molekülünden (H₂O) daha basit yapıya sahip bir bileşik daha neredeyse yok gibidir. Bunun yanında biyosferde; • Sıvı hâlinin katı hâlinden daha yoğun olduğu, • En yüksek yoğunluğuna donma noktasında değil, +4°C’de ulaşan, • İyonik bileşikler için mükemmel bir çözücü özelliğinde olan, • Geçmişten günümüze kadar, medeniyetlerin gelişim seviyelerini belirleyen, • Toplumların yaşam kaliteleri üzerindeki en büyük etkiye sahip olan, • Kısaca canlılığın yeryüzünde devam edebilmesi için, sudan daha özel ve daha önemli bir bileşik daha yoktur.

Üzerinde yaşamımızı sürdürdüğümüz dünyanın, yaklaşık dörtte üçü sularla kaplı olmasına rağmen, bu suyun yaklaşık % 98’i okyanuslarda ve denizlerde tuzlu su formundadır. Dolayısıyla antropojenik faaliyetlerde kullanılabilirliği oldukça sınırlıdır. Geriye kalan yaklaşık %2’lik tatlı su rezervinin de büyük kısmı buzullarda (%84), bir kısmı yeraltı suyu olarak (%15), küçük bir kısmı göllerde (%1), çok küçük bir kısmı ise atmosferde (%0,05) ve akarsularda (%0,01) bulunmaktadır.

Işık, sıcaklık, tuzluluk, elektriksel iletkenlik, bulanıklık suyun fiziksel özelliklerini oluşturur.

Çözünmüş oksijen seviyesinin 5 mg/L’nin altına düşmesi su canlılarında strese neden olmakla birlikte birkaç saat için 1-2 mg/L’nin altına düşmesi sularda çok sayıda balığın ölmesine neden olmaktadır.

Balıkların toksik metallere karsı en hassas oldukları dönem, yumurtadan yeni çıktığı dönemdir ve genel olarak balık büyüdükçe toksikant toleransı da artış göstermektedir.

Organizmalar tuzluluğa olan toleranslarına göre eurihalin ve stenohalin canlılar olmak üzere iki grupta ­ncelenir. Eurihalin canlılar geniş tuzluluk aralıklarında yaşayabilir, stenohalin canlılar ise belli tuzluluk derecelerinde yaşayabilmektedir.

İki su molekülü ise oldukça zayıf olan ve suya yaşam ve canlılık açısından bambaşka özellikler kazandı- ran hidrojen bağları ile bir arada tutulur. Her su molekülü en fazla 4 komşu molekül ile hidrojen bağları vasıtasıyla bağlanabilir

Bir maddenin sıcaklığını 1°C artırmak –azalt- mak için alınacak– verilecek ısı enerjisine verilen isim, özgül ısıdır. Molekül hareketinden kaynaklanan kinetik enerjinin toplamına ısı denir ve birimi kalori (Cal), kilokalori (KCal ) ya da jül (J) olarak ifade edilir. 4 J yaklaşık 1 Cal eder ve 1000 Cal de 1 KCal’ye eşittir.

Genel bir kural olarak sıcaklık değişimi günlük 5°C’yi geçmemelidir. Çünkü doğal ortamda balığın ka- labileceği maksimum sıcaklık değişikliği yaklaşık 5°C’dir. Balıklar için, kabul edilebilir sıcaklıklar aklimasyonda günlük 3°C’yi geçmemelidir.

Tatlı sular, içerdikleri tuz konsantrasyonları 0,5 gr/ L’den az olan sulardır. Tuzlu sular için ise tuzluluk kavramı, 1 litre deniz suyunda bulunan çözünmüş katı cisimlerin tümünün gr cinsinden değeridir. Litrede 35 gr çözünmüş madde bulunduran sular, deniz suyu olarak adlandırılır.

Sulardaki ışık geçirgenliği seki-diski ile ölçü- lebilir (Şekil 2.8). Disk 20 cm çapında, siyah ve beyaz boyalıdır. Ortasından derecelendirilmiş bir ip geçirilmiştir. Görüş derinliği, disk, suya daldı- rılarak, gözden kaybolduğu ve tekrar göründüğü derinliğin ortalaması alınarak cm cinsinden tespit edilir. Diskin suda kaybolduğu derinlik yüzeydeki ışık şiddetinin %5’i kadardır. Çok kirli sularda ber- raklık 1 m’nin altındadır.

Yetiştiricilik uygulamalarında balık sağlığının ve fizyolojik şartlarının iyi bir şekilde muhafaza edilebilmesi amacıyla ılık su balıkları 20-30 mg/ L’nin üzerinde çözünmüş karbondioksite maruz bırakılmamalıdır.

Doğal suların pH değerleri 4<pH<9 arasın- da değişir. Genellikle balık yetiştiriciliği için pH değerlerinin 7-8 arasında olması istenir. Sucul sistemde hidrojen iyonu konsantrasyonlarındaki artış balıklarda vücut tuzlarının kaybına ve çözünmüş oksijen alınımının zorlaşmasına neden olur.

Amonyak suya girdiğinde, ortamdaki mevcut hidrojen iyonları amonyakla reaksiyona girerek toksik olmayan amonyum iyonlarına dönüşür. Sularda amonyak genelde organik atıklarla ilgili olarak bulunur. Atık suların ve hayvan gübresinin suya karışması özellikle amonyak oluşumuna sebep olmaktadır. Amonyak iyonize form (NH4+) ve iyo- nize olmamış form (NH3) olmak üzere iki şekilde bulunur. Sularda bu iki form arası denge pH (asi- dite ve alkalinite) ve sıcaklığa bağlıdır. pH’ın 7,0 den 7,3 e çıkması iyonize olmamış amonyak oranı- nı iki kat artırır. Benzer şekilde sıcaklığın 10°C’den 20°C’ye çıkması aynı etkiyi gösterir, yani iyonize olmamış amonyak oranı iki kat artar. Bu olay çok önemlidir. Çünkü iyonize olmamış form balıklar için toksiktir.

Sulardaki canlı sağlığı açısından BOİ seviyesinin 1-2 mg/L olması iyi bir durumdur, BOİ seviyesinin 3-5 mg/L olması su- yun kısmen temiz olduğunun göstergesidir ve BOİ değerinin 6-9 mg/L olması ise suyun kirlendiğinin bir göstergesidir.