BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-II

OSB’li bireylerin yalnızca %10 (yüzde on)’nunda güçlü hafıza, matematiksel ve sanatsal
yetenekler görülmektedir.

De novo bozulmalar, ebeveynlerin spermlerinde veya yumurta hücrelerinde veya
döllenme sırasında kendiliğinden oluşabilen, deoksiribonükleik asitlerdeki (DNA)
değişikliklerdir.

İfade edici dil becerileri açısından incelendiğinde, OSB’li bireylerin yaklaşık yarısı konuşmayı hiç öğrenememektedir. Konuşmayı öğrenen bireylerin önemli bir kısmında ise,
• Bağlam dışı konuşma
• Mekanik ses tonu
• Daha önce radyo ve televizyondan dinlediği sesleri ilgisi ortamlarda tekrar etme (vokal sterotipi)
• Dilin amaçlı (nesne ve hizmet isteme) kullanımında zorluklar
• Sınırlı sayıda sözcük kullanımı
• Dil bilgisi kurallarına uygun konuşamama
• Kendi ilgileri doğrultunda konuşma

OSB’li bireyler yaklaşık %40 (yüzde kırk) yaşamı boyunca konuşma öğrenemeyebilir.

Üstün zekalı OSB’li bireyler savant olarak adlandırılmaktadır.

Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin evrelerinde duydukları sesleri hemen
duyduktan sonra veya başka bir zaman üst üste tekrar etmelerine ekolali adı verilmektedir.

OSB nüfusu farklı tür (konuşma dili, yazılı iletişim, günlük yaşam aktivitelerini yerine
getirme becerisi, tutarlılık ihtiyacı, duyusal duyarlılık, duygusal düzenleme vb.) ve
düzeylerde sınırlılıklar yaşayan bireylerden oluştuğu için heterojen bir gruptur. Bu nedenle her birey kendi içerisinde değerlendirilmelidir.

Otizm spektrum bozukluğuna ilişkin olarak
farklı alanlardan uzmanlar tarafından yapılmış farklı tanımlamalar bulunmaktadır. Bu tanımların en
fazla kabul göreni olan Amerikan Psikiyatri Birliği
tarafından yapılan tanıma göre OSB, erken çocukluk döneminden itibaren sınırlı/yinelenen davranış
örüntüleri, sosyal iletişim ve etkileşim sınırlılıklarıyla kendini gösteren, yaşam boyu süren karmaşık
bir nöro-gelişimsel bozukluktur. OSB belirtileri
erken dönemden (36 ay ve daha öncesi) kendini
göstermeye başlamakta ve bireyle beraber bakımı
üstlenen kişilerin
de günlük yaşamı
önemi ölçüde etkilemektedir. Nörologlara göre ise otizm
spektrum bozukluğu
erken yaşlardan itibaren beyinde bulunan
nöral bağlantılardaki
bozukluklarla kendini gösteren nörolojik bir yetersizliktir.
OSB hastalıklara
benzer özellikler taşımasına karşın, pnömoni veya yüksek
tansiyon gibi bir hastalık değildir.

Hastalık, organizmanın tipik fizyolojik
işlevinin bir veya birkaçının etkilendiği
rahatsızlık veya sayrılık durumu olarak tanımlanmaktadır.

DSM-IV-TR ye göre otizm spektrum bozukluğu olan bireyler beş grupta incelenmektedir. DSMIV-TR’de OSB sendrom odaklı olarak sınıflandırılmıştır. Bu sisteme göre otizm spektrum bozukluğu
kategorilerinden biri asperger sendromudur. Yüksek işlevli otizm
olarak da adlandırılabilen Asperger Sendromunda, otizmden farklı olarak iletişim ve
dil becerilerinde sınırlılıklar görülmemektedir. Ayrıca Asperger Sendromlu bireylerin
önemli bir kısmı, tipik gelişen akranlarıyla
kıyaslandığında ortalamanın üzerinde zeka
düzeyine sahiptirler. Bu bireylerde günlük
yaşam ve özbakım sorunlarının görülmemesine karşın, sosyal etkileşim ve iletişim
sorunları nedeniyle yaşa uygun akran etkileşimi gerçekleştirememe, başkalarının
duygularını anlamada zorluklar yaşama, istenmeyen sosyal dikkati üzerine çekme gibi
sorunlar gözlenmektedir.

OSB’ye genetik etmenler açısından bakıldığında tek bir genin değil birkaç gen birleşiminde
farklı düzeylerde bozulmaların neden olabileceği
düşünülmektedir., Rett Sendromu veya Fragile
X sendromu gibi genetik bozukluklarda görülen
OSB benzeri sorunlar, bu bozuklara neden olan
genetik bozulmalarla ilişkili olabilir. Genetik bozulmalar ise diğer çocuklar için, OSB olma riskini
artırabilir.

Çevresel nedenler, gen işlevinde ve gelişiminde
de rol oynayabilir, ancak net bir çevresel neden henüz tanımlanmamıştır. Araştırmacılar şu anda viral
enfeksiyonlar, gebelik sırasında ilaçlar veya komplikasyonlar gibi faktörlerin veya hava kirleticilerinin otizm spektrum bozukluğunu tetiklemede rol
oynayıp oynamadığını araştırmaktadırlar. Bununla
beraber, ağır metal zehirlenmeleri, glüten ve kasein
proteinlerine geliştirilen alerjiler, folik asit içeren
besinler ya da antibiyotik ve vitaminlerin gereksiz
kullanımı gibi farklı bir çok çevresel etmen OSB
için risk faktörü olarak düşünülmektedir. Ancak
son dönemde yapılan araştırmalar OSB’nin, erken
doğan çocuklarda daha sık görüldüğü ve sanılanın
aksine gecikmiş anne yaşıyla değil, gecikmiş baba
yaşıyla daha yakın bir ilişkisi olduğuna dair güçlü
deliler öne sürmektedir.

İfade edici dil becerileri açısından incelendiğinde, OSB’li bireylerin yaklaşık yarısı konuşmayı hiç
öğrenememektedir. Konuşmayı öğrenen bireylerin
önemli bir kısmında ise,
• Bağlam dışı konuşma
• Mekanik ses tonu
• Daha önce radyo ve televizyondan dinlediği
sesleri ilgisi ortamlarda tekrar etme (vokal
sterotipi)
• Dilin amaçlı (nesne ve hizmet isteme) kullanımında zorluklar
• Sınırlı sayıda sözcük kullanımı
• Dil bilgisi kurallarına uygun konuşamama
• Kendi ilgileri doğrultunda konuşma gibi
sorunlar gözlenmektedir.

OSB’li bireylerde sıkça görülen ve neredeyse
toplum tarafından tanınır olmalarını sayğlayan
özelliklerden bir tanesi de yalnızlığı tercih etmektir. OSB’li bireyler çoğunlukla çevrelerindeki insan
ve durumlara karşı ilgisi görünmektedirler. Adeta
farklı bir evrendeymiş gibi, sizinle bir arada dururken aslında sizden çok uzakta görünebilirler. Pasif
etkileşim olarak da adlandırılabilecek bu davranışlar OSB’li bireylerde erken çocukluk döneminden
itibaren sıklıkla görülmektedir.
OSB’li bireyler, sahip oldukları sosyal etkileşim
sorunları nedeniyle yaşa uygun akran etkileşimi
kuramama, ortak alanlarda akranlarla zaman geçirmekten kaçınma, grup etkinliklerine katılamama,
ortak dikkat olarak da adlandırılan başkalarıyla ilgi,
duygu veya nesne paylaşma isteklerine uygun cevap
verememe veya istekte bulunamama gibi sorunları sıkça karşı karşıya
gelmektedir. Ayrıca
sosyal kuralları anlamak, hatırlamak ve
kuralların gerektirdiği davranışları yerine
getirmek konularında yetersizlikler göstermektedirler

OSB’li bireylerin özelliklerinden birisi de çevresindeki ses, doku, koku gibi duyusal uyaranlara
aşırı duyarlı olması ve normal dışı tepkiler vermesidir. Dışarıdan bakıldığında bu durum sesleri düzenleme sorunu gibi görünmesine karşın OSB’li
bireylerden, “duyusal entegrasyon bozukluğu”
(veya duyusal işleme bozukluğu) adı verilen daha
büyük bir sorunun parçasıdır. Ses duyarlılığının
dışında uuyaranlara duyarlılık dokunmada da
gerçekleşebilmektedir. OSB’li bireylerin bazıları
dokunmaya duyarlıdır ve kendilerine sarılınmasından veya başkaları tarafından dokunulmaktan
çekinimektedirler. Görsel uyaranlar ise OSB’li bireylere öğretim sunmada sıklıkla kullanıyor olmasına karşın, ses ve dokunsal uyaranlar gibi görsel
uyaranlara da (örneğin ağzı açık şekilde yemek
yeme, farklı göz rengine sahip olma gibi) normal
dışı tepkiler verebilmektedirler.

OSB’li bireyler yaklaşık %40 yaşamı boyunca konuşma öğrenemeyebilir.

OSB’li bireyler ince motor beceriler açıcından bakıldığında yazı yazma, çizme ve giyinme becerilerinde motor kontrol sorunları nedeniyle sorunlar yaşayabilmektedirler.

Bakım personeli ve danışmalar tarafından yapılması gerekenler aşağıda sıralanmıştır:
• OSB’li birey geleneksel yollarla iletişim kurmasa bile, basit ve sade cümlelerle bireye sorular sorulmalıdır.
• Bakım personeline, tüm davranışların bir iletişim şekli olduğunu ve tüm insanların iletişim kurduğunu hatırlatılmalıdır.
• Sağlık ve psikolojik destek ekibi, yaygın tıbbi ve psikososyal nedenler de dahil olmak üzere tam ayırıcı tanıları düşünmelidir.
• Psikiyatrik hastalık, saldırganlığın veya problem davranışın olası nedenlerinden yalnızca biridir. Psikiyatri servislerine başvuran pek çok bireyin sıklıkla teşhis edilmemiş veya tedavi edilememiş tıbbi durumları vardır. Bu nedenle birey davranışlarının kökeni iyi incelenmeli, doğrudan farmakolojik müdahale için psikiyatri servislerine yönlendirilmemelidir. Doğru cevap "D" dir.

OSB’li bireylerin, iletişimin, duyusal entegrasyonun ve yürütme işlevlerindeki sorunların sunulan bakım hizmetlerinin niteliğini önemli ölçüde değiştirdiği görülmüştür. Doğru cevap "E" dir.

OSB’li birçok çocuk, kollarını sallamak, yanlamasına salınmak veya dönmek gibi tekrar eden hareketlerle veya alışılmadık davranışları herhangi, bir ortamda uzun süre sergileyebilmektedir. Doğru cevap "C" dir.

Asperger Sendromu: Yüksek işlevli otizm olarak da adlandırılabilen Asperger Sendromunda, otizmden farklı olarak iletişim ve dil becerilerinde sınırlılıklar görülmemektedir. Ayrıca Asperger Sendromlu bireylerin önemli bir kısmı, tipik gelişen akranlarıyla kıyaslandığında ortalamanın üzerinde zeka düzeyine sahiptirler. Bu bireylerde günlük yaşam ve özbakım sorunlarının görülmemesine karşın, sosyal etkileşim ve iletişim sorunları nedeniyle yaşa uygun akran etkileşimi gerçekleştirememe, başkalarının duygularını anlamada zorluklar yaşama, istenmeyen sosyal dikkati üzerine çekme gibi sorunlar gözlenmektedir.