BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-II

Aşağıdaki davranışlar erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ilk belirtiler olarak sayılmaktadır.
• Dil gelişiminde problemler, konuşmada bozukluk,
• Zaman kavramlarını anlamada sınırlılıklar,
• Kavram gelişiminde problemler,
• Öz bakım becerilerini istenilen şekilde yerine getirememe,
• Akılda tutma, hafıza gelişiminde gerilikler
• Yerinde duramama ve sürekli hareket halinde olma
• El göz uyumunda olumsuzluklar,
• Görsel hafızayı kullanmada yetersizliklerdir

Öğrenme güçlüğü okuldaki eğitim sürecinde ortaya çıkan bir özel eğitim kategorisidir. Bu yetersizlik türünde temel gerekçe öğrencinin akademik başarısı ile zekâ kapasitesi arasında oluşan farktır. Bu bireyleri okula başlamadan, akademik performansta başarısızlık göstermeden tanılamak hayli güçtür. Okulöncesi süreçler çocukların akademik öğretim aşamasında olmaması ve bu yüzden başarısızlıklarının ortaya konulması imkânsızdır. Ancak bu sürede yine kendisini belli eden ve risk grubuna giren çocuklar olabilmektedir. Bu tür çocukların ortaya konulması ve risk faktörünün azaltılması bu çocuklara sağlanacak okula hazırlık becerileri üzerine erken müdahale programları ile sağlanabilir. Ancak bu tarz erken müdahaleler beraberinde bazı olumsuzlukları getirebilmektedir. Çocukların erken dönemlerde gelişim seyirleri birbirinden farklı olabilmektedir. Belirli bir süre sonra risk grubunda düşünülen çocuk akranlarının seviyesine ulaşabilir. Bir diğer önemli nokta ise, erken tanı almış öğrencilere karşı öğretmenleri beklentilerinde oluşan olumsuz yargılardır. Bu yargılar neticesinde öğretmenler öğrencilerinden beklentileri düşürebilir ve ona karşı farklı davranışlar gösterebilir.

Klinik yaklaşıma göre öğrenme güçlüğünün temel nedeni bireyin kişilik, biyofiziksel, psikolojik ve nörolojik özelliklerine bağlıdır. Bu özellikler beyinde oluşabilen hasarlar ve zedelenmeler, merkezi sinir sisteminde görülen sıkıntılar ve olumsuzluklara bağlı olarak oluş zamanı, derecesi ve yoğunluğuna göre öğrenme güçlüğüne neden olduğu görüşü savunulmaktadır. Yetersizliğin nedeninde odak nokta birey ve özellikleri olduğu için bu yaklaşım oluşan güçlüklerin giderilmesinde yine birey odaklı öneriler sunmaktadır. Bireysel ya da grup terapileri ile bireyin kişilik özelliklerine, aile ve okul ortamlarında etki eden unsurlara, nörolojik ve psikolojik süreçlere doğrudan eğitim sunmayı hedefleyen bu yaklaşım uzmanların, ailelerin ve öğretmenlerin yükünü azaltmaktadır.

Ekolojik yaklaşım; insan davranışlarının birey ile çevre arasında kurulan iletişim ve etkileşimlerin bir işlevi olarak meydana geldiğidir. Bu gerekçe ile birey ile çevre arasında davranışsal, bilişsel ve çevresel etkileşimin kaliteli bir şekilde oluşturulması üzerinde durulmaktadır. Bu yaklaşım öğrenme güçlüğünün a)çevresel etkiler sonucu meydana gelebileceğini; b) bireyin içsel özellikleri ile çevresel uyaranlara bağlı olarak ve c) bireyin içsel yetersizliklerine çevresel yetersizliklerin istenilen düzeyde destek vermemesi sonucu ortaya çıkabileceğini savunmaktadır. Bu yüzden çevresel düzenlemeler, öğrenci-akran etkileşimleri, öğretmen-öğrenci etkileşimleri, ev ve okul gözlemlerine bağlı olarak öğrencinin öğrenme örüntüleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu unsurlar temel alınarak hazırlanacak olan programların bireylerin öğrenme güçlüklerinin önlenmesi noktasında işe yarar faydaları olacağı düşüncesi bu yaklaşımın temelinde yer almaktadır.

Güdülenme ile inanç arasında bir bağlantı vardır. Yaşadıkları akademik başarısızlıklardan dolayı öğrenme güçlüğü olan öğrenciler kendilerinin başarabileceklerine dair inançlarını kaybetmektedirler. Başarısızlıklarının üstesinden gelmede kendi çabaları yerine akranları, öğretmenleri ve ailelerinin desteklerine ihtiyaç duyarlar. Bu durum öğrenme güçlüğü olan bireylerin dış faktör yönlendirimli olarak kendilerini değerlendirmelerine neden olmaktadır. Bu onları başarı için çaba harcamaktan uzak olmaya itmektedir. Sınıf içerisinde genelde pasif, soru sormayan, etkin katılımdan uzak ve yardım istemeyen şekilde davranışlar göstermektedirler. Bakımdan sorumlu bakım elemanı ve öğretmenler onların güdülenmesini yükseltmek için aktif katılımlarını desteklemeli, olumlu geri dönüşler yapmalı, olumlu pekiştirmeler uygulayarak teşvik edici eğitim düzenlemeler yapmalıdırlar.

Çocukta beyin yaralanması doğumdan öncesinde anne karnındayken de gerçekleşebilmektedir. Doğum öncesinde annenin süreğen hastalığının olması ya da bulaşıcı hastalık geçirmesi, alkol, sigara ve uyuşturucu gibi madde bağımlılığının olması, ilaç kullanımı çocukta zihinsel yetersizlik, öğrenme güçlüğü ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite gibi durumların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Ülkemiz ve ABD arasında yaygınlıklar arasında büyük farklar bulunmaktadır. Bu farkların oluşmasının belli başlı nedenleri bulunmaktadır. En temel nokta ABD istatistik veriler toplamada ülkemize göre daha ileride olmasıdır. Ayrıca ülkemizde öğrenme güçlüğünün eğitimciler ve aileler tarafından tam olarak bilinememekte ve bu durum kabul edilmemiştir. Öğrenme güçlüğü olan çocuklara bakış açısı tembel öğrenci oldukları yönündedir. Eğitimcilerin öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin tembel olma nedenlerini ilgisiz ebeveyn tutumlarına bağlıyor olmaları ya da öğrencinin kendisinin çalışmak istememesidir.

Okutulan bir metni anlamada, istenilen ölçülerde bir yazı yazmada, diğer bireylere duygu ve düşünceleri aktarmada ve onlarla istendik düzeyde iletişim kurmada yaşanılan olumsuzluklar tüm bireyler için var olabilirken öğrenme güçlüğü gösteren bireylerde bu olumsuzlukların bir kaçı süreklilik göstermektedir. Bu sorunların ortaya çıkmasında en belirgin nokta dil problemleri olarak gözlemlenmektedir.

Öğrenme güçlüğü terimi tarihsel süreç içerisinde ilk kez 1960’ların başlarında Samuel A. Kirk tarafından eğitim hayatlarından öğrenme ile ilgili sorunlar yaşayan ancak zeka işlevleri açısından normal görünen ve bunun yanında başka engelleri olmayan öğrenciler için kullanılmıştır.

“Özel öğrenme güçlüğü olan birey; dili yazılı ya da sözlü anlamak ve kullanabilmek için gerekli olan bilgi alma süreçlerinin birinde veya birkaçında sorunlar yaşamaktadır. Ortaya çıkan bu sorunlara bağlı olarak dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, dikkat yoğunlaştırma ya da matematiksel işlemleri yapma güçlüğü nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey” şeklinde tanımlanmaktadır.

Smith (1998) tarafından öğrenme güçlüğünün tanımında bulunan en temel elemanlar şu şekilde sıralanmaktadır;

Akademik performanslar beklenilenden aşağı seviyededir.

Öğrenme güçlüğü zihinsel yetersizlik, görme, işitme, otizm ya da duygusal ve davranışsal bozukluklardan kaynaklanmamaktadır.

En belirgin gerilik dil ve onunla ilgili yani iletişim beceriler, okuma-yazma gibi alanlarda görülmektedir.

Merkezi sinir sistemi üzerinde oluşmuş bozukluklarla doğrudan ilgilidir. Bilgi işleme ve bilgiyi öğrenme süreçleri bu bozukluklardan etkilenmiştir.

Öğrencide birkaç beceri alanında gözükebilir matematiği iyi iken okuma-yazmada sorunlar yaşanabilir.

Aşağıdaki davranışlar erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ilk belirtiler olarak sayılmaktadır.
Dil gelişiminde problemler, konuşmada bozukluk,
Zaman kavramlarını anlamada sınırlılıklar,
Kavram gelişiminde problemler,
Öz bakım becerilerini istenilen şekilde yerine getirememe,
Akılda tutma, hafıza gelişiminde gerilikler

Yerinde duramama ve sürekli hareket halinde olma

El göz uyumunda olumsuzluklar,
Görsel hafızayı kullanmada yetersizliklerdir

Özel gereksinimleri olan çocuklar hakkında düzenli veri toplayan ve öğrenme güçlüğü teriminin ilk defa kullanıldığı Amerika Birleşik Devletleri (ABD) bu açıdan yaygınlıklara
ilişkin en net sayıları sağlayan ülke olmaktadır.

Yazma Güçlüğü (Disgrafi): Bu öğrencilerin sınıflarında bulunan akranlarına göre
yazmada zorluklar yaşamaktadırlar. Yazma işlemi içerisinde; harf, hece, noktalama ve
gramer yanlışları yaparlar. Ayrıca yazarken bazı kelimeleri birkaç parçaya bölerek yazarlar ve boşluk bırakmadan yazma işlemini sürdürürler.

Genel olarak bakıldığında öğrenme güçlüğüne neden olan dört farklı etmen olduğu görülmektedir:

Çevresel Faktörler,

Biyokimyasal Dengesizlik

Kalıtım

Beyin Hasarı ve İşlev Bozuklukluğu

Aşağıda öğrenme güçlüğüyle çalışan öğretmenlere yönelik öneriler yer almaktadır:

Öğretmenin çocuğun akademik başarısını arttırması için öncelikle öğrenme güçlüğü
olan çocuğa yönelik bireyselleştirilmiş bir eğitim planı hazırlamalıdır.

Ders içeriklerini öğrencinin daha kolay anlayabileceği ve adapte olabileceği şekilde
düzenlemelidir.

Derslerle ilgili materyal hazırlarken öğrenme güçlüğü olan öğrencinin de özelliklerini
dikkate alarak materyaller hazırlaması bireyin daha aktif bir şekilde katılımını sağlayabilir.

Sık sık yoklamalar yapılarak öğrencilerin eski bilgilerini unutup unutmadığı kontrol
edilmelidir.

Öğrencinin derse katılması sağlanmalı, teşvik edilmeli ve ödüllendirilmelidir.

Öğrenme güçlüğü olan çocuklara bakım ve rehabilitasyon hizmeti sağlayan bakım personeli çocuğun aldığı bakımdan daha iyi yararlanmasını sağlamak amacıyla bazı noktalara dikkat etmesi gerekmektedir.

Öğrenme güçlüğü olan çocuğun birey merkezli bakım planında yer alan tüm bilgiler bireye ait olacaktır. Dolayısıyla çocukla ilgili herhangi bir olumsuzluk durumunda bu durumla başa çıkmak daha kolay ve etkili olacaktır.

Öğrenme güçlüğü olan çocuğu dinlemek ona fırsatlar vermek önemlidir.

Kurumda ya da dışarıda meydana gelecek tehlikeli durumları sıklıkla hatırlatmak bu
tehlikeli durumlardan kaçınmasına yardımcı olacaktır.

Çocuğun bakım hizmeti aldığı ortamın düzenlemesi yapılmalıdır.

Birey merkezli bakım planında öğrenme güçlüğü olan çocuğa yönelik günlük rutinler  hazırlanarak bireylerin karmaşık durumlar yaşaması önlenebilir.

Dil becerilerini geliştirmek amacıyla dil ve konuşma terapistlerinden destek alınabilir.