BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-II

Ekolali: Yunanca ‘yankı’ ve ‘tekrarlama’ anlamına gelir. En temelde başkaları tarafından üretilen ko­nuşmaların tekrarıdır.

Otizmli bireylerde dilin semantik ve pragmatik alanları diğer alanlara göre daha çok etkilenmektedir. Pragmatik dil becerilerinin otizmli bireylerde zihin kuramı ile ilişkili olarak etkilendiği ifade edilmektedir. Karşısındaki kişinin ne düşündüğünü anlama ve kendini başkasının yerine koymada yaşanan güçlükler otizmli bireylerin şakaları anlayamamalarına ve iletişim niyetlerini anlamada zorluklar yaşamalarına neden olmaktadır. Otizmli bireylerde; sohbeti başlatma ve sürdürmede güçlük, iletişim işlevlerinde sınırlılık, bağlamın içeriği ile dilin biçimini eşlemede zorluk, yinelemeler ve uygun olmayan konu başlatmalar, jest ve mimikleri kullanmama ya da daha az kullanma, anında ve gecikmiş ekolali ve sürekli tekrarlayan sözceler, sık tekrar, aşırı soru sorma, yaygın olarak asosyal monologlar, gözlerini dikerek uzun uzun bakma ve yüz yüze iletişimde göz kontağı kurmama şeklinde davranışlar görülebilmektedir. Sonuç olarak otizmli bireylerin kendilerine özgü dil özellikleri olmakla birlikte ge­nellikle normal gelişim gösteren çocuklarla aynı sırayı gecikmeli olarak izlemektedirler. Doğru yanıt B’dir.

Konuşma Sesi Bozukluğu, konuşma esnasında ortaya çıkan söyleyiş farklılıklarıdır. Ağız, lehçe gibi kültüre dayalı farklılıkların dışında kalan bu farklılıklar dudak damak yarıklığı, işitme kaybı, zihin engeli, ortodontik bozukluklar, nörojenik bozukluklar (Parkinson vb.) ve ağız-yüz anomalileri gibi yapısal nedenlerden kay­naklanabileceği gibi hiçbir neden olmaksızın da ortaya çıkabilmektedir. Konuşma sesi bozukluğu (KSB) çocukların konuşma anlaşılırlığını etkileyen, fonolojik ya da artikülasyon güçlükleri ile karakterize olan gelişimsel bir bozukluk olarak adlandırılır. Artikülasyon zorlukları sesin üretim yeri, zamanı, hızı ve biçimi ve basıncına ilişkin hatalarla ortaya çıkarken fonolojik zorluklar anadile ait ses sistemi, bu seslerin dizilişi ve bir araya geliş kurallarının edinimiyle ilişkili olarak ortaya çıkar. Artikülasyon ve fonolojik bozukluklar birbirinden ayrı problemler gibi düşünülse de bu iki problem birbiri ile ilişki içerisindedir. Yapısal bir problem sonucu (dudak-damak yarıklığı, dil büyüklüğü, diş-çene problemleri vb.) sesleri üretemeyen bir çocuğun diğer taraftan fonolojik sisteminin bu durum­dan etkilenmediğini iddia etmek olası değildir. Bu iki bozukluğun birbiri ile olan etkileşimi nedeniyle artikülasyon ve fonolojik bozukluklar konuşma sesi bozuklukları (KSB) başlığının altında toplanmıştır. Evrensel olarak KSB sınıflandırmasında kabul gören sınıflandırma Dodd’un sınıflandırmasıdır. Konuşma alt tiplerini ve dilbilimsel profili temel alan KSB sınıflandırmasında çocukluk çağı konuşma apraksisi de dahil edilerek beş sınıfa ayrılmıştır. Bunlar:

 Doğru yanıt B’dir.

Dizartri: Ses, solunum ve konuşmayla ilgili kasların ve/ veya sinirlerin hız, güç ve koordinasyon işlevlerinde yaşanan bozukluklar/zayıflık sonucu konuşmanın rezonans, sesletim, solunum, sesleme ve prozodik özelliklerinin etkilendiği ve anlaşılırlığı sınırlayan bir motor konuşma bozukluğudur.

Dizartriyi dil bozukluk­larından ve konuşma apraksisinden ayırmak üzere iki başlık öne çıkar. Dizartriyi dil bozuklukların­dan ayırmada dizartrilerin sadece konuşmaya dair motor bozukluklar olmaları ve dil bozukluklarında dile ilişkin konuşma dışındaki işlevlerde de bozul­malar yaşanması, örneğin; okumada, yazmada vs. bozukluklara rastlanmasıdır. İkinci ayırıcı tanıda ise motor bozukluğun iki farklı ayrımı söz konusu­dur. Dizartrilerde konuşma çabası etkilenen yapı­nın özellikleri beraberinde aynı şekilde sürdürülür­ken, konuşma apraksisinde öncesinde yapılabilen bir heceleme kısa bir süre sonra yanlış söylenmeye başlanır ve bozulur. Doğru yanıt D’dir.

Bireyin konuşma esnasında, gerekli durumlarda istemli olarak yapması gereken hareketleri yapma­sını engelleyen motor konuşma bozukluğudur. Bu sorunu olan bireyler istemsiz olarak yapabildikleri hareketleri istemli olarak yapmakta zorlanmak­tadırlar. Konuşma apraksisi, beyinle ilgili olaylar sonucu heceleme becerilerinde bozulma görülen bireylerin çoğunda akla gelmesi gereken bir du­rumdur. Apraksinin anlaşılmasında şüphelenilen bireye bir sözcüğü sürekli olarak tekrar etmesi istendiğinde birkaç tekrarın sonrasında sözcü­ğün hece ve ses yapısında kaymalar oluyorsa bo­zukluk büyük bir olasılıkla konuşma apraksisidir. Doğru yanıt E’dir.

Gecikmiş Dil Erken çocukluk döneminde bilinen herhangi bir neden olmaksızın dil becerilerinde akranlarından beklenen düzeyden geri olması durumudur.

Anında Ekolali: Bir sözcük ya da cümlenin duyulduğu anda tekrar edilmesidir.

Nörojenik edinilmiş dil bozuklukları yaygın olarak afazi ve travmatik beyin hasarı olarak iki grupta incelenmektedir.

Tutarlı Sapmalı Fonolojik Bozukluk normal fonolojik gelişimde yer almayan fonolojik işlemlerin tutarlı bir şekilde görülmesidir.

İletişim sözel ve sözel olmayan yolla iki farklı biçimde gerçekleşebilir. Sözel iletişimde sözcükler sembollerdir ve dil sistemleri sözcükleri düzenler. Sözel iletişim konuşma dili, yazı, resim ve jestlerdir. İşaret dili de sözcük içermesi nedeniyle sözel bir dildir. Sözcükler ağız yoluyla değil jestler ile üretilir. Sözel olmayan iletişim genellikle sözel iletişime doğal olarak eşlik etmektedir. Herhangi bir cümle/ifadenin anlamını değiştirebilirler. Bunlar yüz ifadeleri, göz kontağı, el hareketleri, duruş, sesin tonu ve konuşmanın ezgisi olabilir. Doğru cevap C'dir.

Dilin Özellikleri

-Dil, Ortak Kodlardan Oluşan Bir Sistemdir 

-Dil Bir Uzlaşmadır

-Dil, Bir Dizgedir 

-Dil, Evren Hakkındaki Düşünceleri Simgeler

-Dil, İletişim İçin Kullanılır 

Doğru cevap E'dir.

Sesbilgisi(Fonoloji), konuşma seslerinin yapısını, anlam aktarma işlevlerini, dağılımını, sıralanış kurallarını ve hece biçimlerini inceler. Dağılım kuralları, hangi seslerin kelimelerdeki çeşitli pozisyonlarda kullanılabileceğini tanımlamaktadır. Fonolojik kurallar olmaksızın, fonemlerin dizilimi ve dağılımı rastgele olacaktır. Doğru cevap B'dir.

Anlambilim (Semantik)
Semantik, sözcüklerin ve sözcük birleşimlerinin içeriğini veya anlamını yöneten kurallar sistemidir. Doğru cevap D'dir.

Gecikmiş Dil
Erken çocukluk döneminde bilinen herhangi bir neden olmaksızın dil becerilerinde akranlarından beklenen düzeyden geri olması durumudur.Bu gruba daha çok 24-36 ay arasındaki dönemde olan çocukların dahil edildiği söylenebilir. Doğru cevap A'dır.

Otizmin erken dönemdeki belirtileri dikkate alındığında, bu belirtilerin tümünün iletişimle ilgili olduğu göze çarpmaktadır:
• 6 ayı geçtiği halde başkalarına gülümsememek
• 12 ayı geçtiği halde agulamamak, parmakla bir şeyi işaret etmemek ya da ‘bay bay’ gibi jestleri yapmamak
• 16 ayı geçtiği halde tek bir sözcük bile söylememek
• 24 ayı geçtiği halde iki sözcüklük basit cümlecikler kurmamaktır.

Doğru cevap E'dir.

Afazi işitme, zeka ve kişilik kaybı değildir! Doğru cevap A'dır.

Konuşma Sesi Bozukluğu
Konuşma esnasında ortaya çıkan söyleyiş farklılıklarıdır. Doğru cevap B'dir.

Kekemelik, dil gelişiminin hızlı olduğu 2 ile 5 yaşları arasında başlamakta ve %75’i yedi yaşından önce kendiliğinden iyileşmektedir. Doğru cevap C'dir.

Apraksi
Bireyin konuşma esnasında, gerekli durumlarda istemli olarak yapması gereken hareketleri yapmasını engelleyen motor konuşma bozukluğudur. Bu sorunu olan bireyler istemsiz olarak yapabildikleri hareketleri istemli olarak yapmakta zorlanmaktadırlar. Doğru cevap A'dır.