BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-I

Doğum öncesi nedenler embriyonun anne rahmine yerleşmesinden doğum anına kadar zaman aralığını kapsamaktadır. Bu zaman aralığında özellikle gebeliğin ilk üç ayında annenin geçirdiği hastalıklar, annenin alkol ve uyuşturucu kullanımı, ilaç kullanımı, dengesiz ve yetersiz beslenmesi, gebeliği uygun olmayan şekilde sonlandırma girişimleri, röntgen ışınına maruz kalması, anne-baba arası akrabalık bağının bulunması gibi nedenler, bebeğin beyin gelişiminde gerilemelere ve hatta hasarlara neden olmaktadır.

Sinir sistemine bağlı (nöromotor) yetersizlikler; serebral palsi, spina bifida, nöbet bozuklukları, travmatik beyin yaralanmaları olarak sınıflandırılabilir. Omurga kas atrofisi ise bir kas hastalığıdır.

HIV/AIDS ve TORCH enfeksiyonları (Toksoplazma, rubella, herpes simpleks (Uçuk) enfeksiyonları ve Sitomegalovirüs enfeksiyonu gibi doğumsal
enfeksiyonlar) doğumsal bozukluklar arasında olup Hepatit B, menenjit ve ensefalit gibi hastalıklar edinilmiş hastalıklardır.

Sinir sistemine bağlı (nöromotor) yetersizlikler; serebral palsi, spina bifida, nöbet bozuklukları ve travmatik beyin yaralanmaları şeklinde sınıflandırılabilir. Diğer cevaplar ortopedik ve kas iskelet sistemi bozukluklarına ait örneklerdir.

Monopleji-tek bir kol veya bacakta yetersizlik görülmesi, dipleji-bacaklarda daha fazla, kollarda daha az olacak şekilde yetersizlik görülmesi, tripleji-her iki bacakta ve tek bir kolda yetersizlik görülmesi, kuadripleji- fiziksel yetersizliğin her iki kol ve her iki bacakta görülmesi, hemipleji- fiziksel yetersizliğin vücudun sağ veya sol yanında (örn; sağ kol-bacak, sol kol-bacak) görülmesidir.

Dipleji-bacaklarda daha fazla, kollarda daha az olacak şekilde yetersizlik görülmesi, kuadripleji- fiziksel yetersizliğin her iki kol ve her iki bacakta görülmesi, hemipleji- fiziksel yetersizliğin vücudun sağ veya sol yanında (örn; sağ kol-bacak, sol kol-bacak) görülmesi, çift hemipleji- serebral palsiye ilişkin bir terim olmakla beraber yetersizliğin kollarda daha fazla bacaklarda daha az görülmesi, parapleji- sadece bacaklarda hareket ve duyu yetersizliği görülmesi durumudur.

Beynin normal çalışma şeklinin anormal bir elektrik boşlaması nöbet geçirme; anne karnında bebeğin omuriliğini oluşturan omurların tam kapanmaması nedeniyle ortaya çıkan fiziksel yetersizlik türü spina bifida; kafatasının sert ve ani şekilde bir nesneye çarpması ya da bir cismin kafatasını delmesi sonucu beyin dokusunda hasar oluşturmasına travmatik beyin yaralanması; doğumsal bir neden, cerrahi bir işlem(Ampütasyon) yada kaza sonucu, kol ya da bacaklardan bir yada daha fazlasının kısmen veya tamamen vücuttan ayrılması ve bu nedenle vücut dengesinin bozulmasına uzuv kaybı; beyinde doğum öncesi, doğum anı veya doğum sonrası dönemde meydana gelen hasarlara bağlı olarak ortaya çıkan bir fiziksel yetersizlik türüne ise serebral palsi denir.

Serebral palsi, beyinde doğum öncesi, doğum anı veya doğum sonrası dönemde meydana gelen hasarlara bağlı olarak ortaya çıkan bir fiziksel yetersizlik türüdür. Nöbet geçirme, beynin normal çalışma şeklinin anormal bir elektrik boşlaması olarak tanımlanmaktadır. Uzuv kaybı, doğumsal bir neden, cerrahi bir işlem (ampütasyon) ya da kaza sonucu, kol ya da bacaklardan bir yada daha fazlasının kısmen veya tamamen vücuttan ayrılması ve bu nedenle vücut dengesinin bozulmasıdır. Travmatik beyin yaralanmaları, kafatasının sert ve ani şekilde bir nesneye çarpması ya da bir cismin kafatasını delmesi sonucu beyin dokusunda hasar oluşturması sonucu ortaya çıkmaktadır. Spina bifida ise, anne karnında bebeğin omuriliğini oluşturan omurların tam kapanmaması nedeniyle ortaya çıkan bir fiziksel yetersizlik türüdür.

Fiziksel yetersizliği olan bireylerle çalışan/çalışacak olan personele şu önerilerde bulunulabilir:
• Kişisel bakım ve günlük yaşam gereksinimlerini kolaylaştırmada bireyle ve bireyin yakınlarıyla işbirliği içerisinde olun.
• Bireyin özel yaşam alanını (evini, eşyalarını, giysilerini ve diğer kişisel eşyalarını) korumak ve desteklemek için onlara yardımcı olun.
• Bireyi merkeze alacak şekilde, etkin bir dinleyici olun.
• Etkili iletişim becerileriniz geliştirin.
• Farklı fiziksel yetersizlikleri olsa bile birey olduğunu unutmayın ve özel ihtiyaç ve ilgilerine karşı anlayışlı bir iletişim kurun.
• Öncelikle bireyin kendi evinde ve sosyal ortamında mümkün olduğu kadar bağımsız hareket etmesine öncelik verin.
• Bireylerin ilaç kullanımına özen gösterin.
• Bireyin yetersizliğinden geriye kalan performansını dikkatle gözleyin ve bu performansı olabildiğince etkili kullanın.
• Korumacı değil yardımcı olun.

Distrofi, iskelet kas yapısında ilerleyici hasarlarla kendini gösteren, kas güçsüzlüğü ve erimesine neden olan bir hastalıktır. Spina bifida, anne karnında bebeğin omuriliğini oluşturan omurların tam kapanmaması nedeniyle ortaya çıkan bir fiziksel yetersizlik türüdür. Serebral palsi ya da diğer bir deyişle serebral paralizi, beyinde doğum öncesi, doğum anı veya doğum sonrası dönemde meydana gelen hasarlara bağlı olarak ortaya çıkan bir fiziksel yetersizlik türüdür. Hemipleji, fiziksel yetersizliğin vücudun sağ veya sol yanında (örn; sağ kol-bacak, sol kol-bacak) görülmesidir. Genellikle 16 yaşından önce veya yaştan önce başlayan ve eklemlerde şişme, sertlik, yanma, ağrı ve hassasiyet oluşturan bozukluk ise çocukluk romatizması olarak adlandırılır.

Beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan fiziksel yetersizlik durumlarına, zihinsel yetersizlik, görme ve işitme yetersizliği, solunum ve beslenme sorunları da eşlik edebilmektedir.

Birçok farklı tanımı bulunan fiziksel(ortopedik) yetersizlik, çeşitli hastalıklar, kazalar ya da kalıtımsal sorunların beyinde hasar oluşturması veya uzuv kaybı gibi nedenlerle bireylerin vücutlarının hareket elemanlarını kontrol etmede sınırlılıklar yaşamasıdır. Beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan fiziksel yetersizlik durumlarına, zihinsel yetersizlik, görme ve işitme yetersizliği, solunum ve beslenme sorunları da eşlik edebilmektedir.

Doğum Anı (Perinatal) Nedenler

Bebeğin anne bedenini terk edişi esnasında oksijensiz kalması (perinatal asfiksi), doğumda anormal geliş pozisyonu sergilemesi, zor ve uzun doğum, doğum anı travmaları, hastane enfeksiyonları gibi durumlar doğum anı nedenler arasında yer almaktadır.

Süreğen hastalıklar: 

Önemli sağlık sorunları • Çocukluk diyabeti • Astım • Kalp hastalıkları • Kan hastalıkları • Kanser • Kistik fibroz • Diğer hastalıklar

Doğumsal bozukluklar • HIV/AIDS • TORCH enfeksiyonları (Toksoplazma, rubella, herpes simpleks(Uçuk) enfeksiyonları ve Sitomegalovirüs enfeksiyonu gibi doğumsal enfeksiyonlar)

Edinilmiş hastalıklar • Hepatit B • Menenjit • Ensefalit • Diğer hastalıklar

Serebral palsili bireylerin sınıflandırılmasında en sık kullanılan sınıflandırma yaklaşımı, vücudun etkilenen bölgesine göre yapılan topografik sınıflandırmadır. Bu sınıflandırma yaklaşımına göre Serebral Palsili bireyler;

• Monopleji-tek bir kol veya bacakta yetersizlik görülmesi,

• Dipleji-bacaklarda daha fazla, kollarda daha az olacak şekilde yetersizlik görülmesi,

• Tripleji-her iki bacakta ve tek bir kolda yetersizlik görülmesi,

• Kuadripleji- fiziksel yetersizliğin her iki kol ve her iki bacakta görülmesi.

Doğumsal anomalilerin en sık rastlanılanı olan spina bifida, anne karnında bebeğin omuriliğini oluşturan omurların tam kapanmaması nedeniyle ortaya çıkan bir fiziksel yetersizlik türüdür. Omuriliğin kapanmaması nedeniyle omurilik ve omurilik sıvısı bebeğin sırt ya da bel bölgesinde dışarı doğru bir kese oluşturmakta ve sonuçta bebeğin kol ve bacaklarında hareket sınırlılıkları oluşmasına neden olmaktadır. Bunlarla beraber spina bifidali bireylerde deri üzerinde renk değişimi, kıllanma ve bacaklarda farklı türden bozulmalar görülebilmektedir. Spina bifida ülkemizde 1000 yeni doğandan 3’ünde görülmektedir. Spina bifida teşhisi gebeliğin 8-10. haftasında yapılan kan ve ultrason incelemesinde konulabilmektedir

Travmatik beyin yaralanmaları her yaşta görülebilirken, çocukluk ve ergenlikte daha sıkça karşılaşılmaktadır. Yaralanma sorucu bireylerde zihinsel yetersizlikler, dil ve konuşma güçlükleri, dikkat sorunları, hafız kaybı, motor becerilerde ve duyularda önemli yetersizlikler görülebilmektedir. Bu yetersizlikler kısa süreli ve geçici olabilirken uzun süreli ve kalıcı etkiler bırakabilirler

Sıklıkla görlen bir diğer kas hastalığı olan, omurga kas atrofisi (Spinal musküler atrofi-SMA), sinir sisteminin istemli kas hareketini kontrol eden kısmını etkileyen genetik bir hastalıktır. Kasları kontrol eden sinir hücrelerinin çoğu, hastalığın adı oluşturan omurilikte bulunur. SMA, kasların omurilikten gelen sinir hücrelerinden sinyal alamaması ve bunun sonuncunda kas hacminin küçülmesi olarak tanımlanabilmektedir. SMA, omurilikten motor nöronlar olarak adlandırılan sinir hücrelerinin kaybını içermesi nedeniyle motor nöron hastalığı olarak sınıflandırılır. SMA belirtileri, hafif ila şiddetli arasında değişen geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Vücudun merkezine yakın kaslar (proksimal kaslar) genellikle merkezden uzaktaki kaslardan (distal kaslar) daha fazla etkilenmektedirler. Vücudun merkezine yakın kaslar (proksimal kaslar) genellikle merkezden uzaktaki kaslardan (distal kaslar) daha fazla etkilenirler.