BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-I

Odyoloji, kısaca işitme bilimi şeklinde tanımlanabilir. Odyolojinin temel işlevi, çocuğun hangi sesleri işitebildiği ve işitebilmesi için sesin ne kadar yükseltilmesi gerektiğinin belirlenmesidir. Seslerin tanımlanmasında frekans ve şiddet terimleri kullanılmaktadır. Sesin şiddeti, sesin kulak tarafından duyulan yüksekliği anlamına gelmektedir. Sesin frekansı ise ses kaynağının bir saniyedeki titreşim sayısıdır. Sesin şiddetini ölçme birimi desibel (dB) ve sesin frekansını ölçme birimi ise hertz (Hz) şeklinde adlandırılmaktadır.

İşitme kaybının derecesi odyolojik değerlendirme sonucunda elde edilen desibel (dB) sonucuna göre yapılan tıbbi sınıflandırmadır. Bu sınıflandırmaya göre orta düzeyde işitme kaybı olan bireyler (45-65 dB) konuşma esnasında konuşmaların neredeyse tamamını anlamakta güçlük çekmektedirler ve bu bireyler mutlaka işitmeye yardımcı teknolojilere gereksinim duymaktadırlar.

İşitme kaybının derecesi ile birlikte kaybın meydana geldiği yere göre yapılan sınıflamanın da daha çok tıp alanında kullanılan bir sınıflama türü olduğu söylenebilir. Bu sınıflamaya göre duyusal-sinirsel işitme kaybı, iç kulakta bulunan salyangoz ya da iç kulaktan beyne giden işitme sinirlerindeki zedelenme sonucunda meydana gelmektedir. Bu tip işitme kaybının tıbbi tedavisi oldukça zordur. Duyusal-sinirsel işitme kaybının tanılanmasının hemen ardından en kısa sürede bireyin işitmeye yardımcı teknolojilerden yararlandırılması gerekir aksi halde bireyin dil becerilerini edinmesi oldukça güç olmaktadır.

Sesin şiddetini ölçme birimi desibel, frekansını ölçme birimi hertzdir. Bir sesin duyulabilirlik eşiğine işitmenin mutlak eşiği denir. Konuşma seslerinin 30-60 dB ve 500-4000 hertz aralığındadır. Ses; katı, sıvı ve gaz maddelerinin titreşiminden oluşan bir enerji türüdür. Doğru yanıt D’dir.

İşitme sürecinde; havayı titreştiren ses dalgaları önce kulak kepçesine sonra kulak yolundan geçerek kulak zarını titreştirirler. Ses dalgaları kulak zarından orta kulakta bulunan çekiç, örs ve üzengi kemiklerinden geçerek iç kulağa ulaşırlar. İç kulakta bulunan salyangoz titreşimleri elektrik enerjisine dönüştürerek işitme sinirleriyle beyindeki işitme merkezine gönderir. Doğru yanıt C’dir.

ABD’de yürürlükte olan IDEA-4’te işitme kaybı olan bireyler sağır ve ağır düzeyde işitme kaybı olan birey olarak iki gruba ayrılmıştır. Buna göre sağır birey, işitme cihazı yardımıyla ya da cihaz olmaksızın dile ilişkin bilgileri işitme yetisini kullanarak elde etmesi mümkün olmayan kişi şeklinde tanımlanmıştır. Ağır derecede işitme kaybı olan birey ise, işitme kalıntısına sahip, işitme cihazı yardımıyla dile ilişkin bilgileri edinebilen birey şeklinde tanımlanmıştır. Doğru yanıt B’dir.

İşitme cihazı yardımıyla ya da cihaz olmaksızın dile ilişkin bilgileri işitme yetisini kullanarak elde etmesi mümkün olmayan birey sağır olarak tanımlanmaktadır. Dil öncesi dönem, işitme kaybının gerçekleştiği yaş göz önünde bulundurularak ifade edilmektedir. İşitme kaybının derecesine göre sınıflama odyolojik değerlendirme sonucunda yapılan bir sınıflamadır. Bu sınıflamaya göre; çok hafif, hafif, orta, ileri ve çok ileri derecede işitme kayıpları olarak adlandırılmaktadır. İşitme kaybının oluş yerine göre yapılan sınıflamada ise iletimsel, duyusal-sinirsel, karışık tip, merkezi ve işlevsel işitme kayıpları yer almaktadır. Doğru yanıt D’dir.

Erken doğum, genetik faktörler, annenin geçirdiği enfeksiyon hastalıkları ve Rh uyuşmazlığı işitme kaybına neden olabilecek doğum öncesi faktörler arasında yer almaktadır. Bireyin maruz kaldığı travmalar ise işitme kaybına neden olabilecek doğum sonrası faktörlerdendir.

İşitme kaybı doğum öncesi, doğum anı ve doğum sonrası nedenlerle oluşmaktadır. Doğum öncesinde genlere ve annenin geçirdiği enfeksiyon hastalıklarına bağlı olarak bebekte işitme kaybı ortaya çıkabilmektedir. Ya da annenin şeker hastası olması, Rh uyuşmazlığı, madde bağımlılığı da doğum öncesi nedenler arasında görülmektedir. Doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması, kafa travmaları ise doğum anı nedenler olabilmektedir. Doğum sonrası nedenler ise bireyin geçirdiği enfeksiyon hastalıkları başta menenjit, orta kulak iltihabı, kızamıkçık, grip gibi hastalıklar işitme kaybı yapabilmektedir. Yaşlanmaya bağlı kemikçiklerin kireçlenmesi, kulak zarının deformasyonu da işitme kaybına yol açmaktadır. Doğru yanıt A’dır.

İşitme kayıplı çocuklar işiten akranları gibi dili aynı basamaklardan geçerek edinmektedirler. İşitme kayıplı çocukların dili edinirken işiten akranlarından çok fazla geride kalmamaları için erken tanılama ve müdahale, erken ve işitme kalıntısından maksimum düzeyde yarar sağlayacak işitme cihazları ve yardımcı teknolojiler kullanması sağlanarak erken işitsel-sözel eğitime başlanmalıdır. Aynı anda anne-baba bilgilendirilerek çocuk için ideal yaşantı ve eğitim sağlanmalıdır. İşitme kayıplı çocukların zeka düzeylerinde işitme kaybından kaynaklanan bir sorun bulunmamaktadır. Tüm çocuklarda olduğu gibi işitme kayıplı çocuklarda da bireysel farklılıklar görülmektedir. Doğru yanıt C’dir.

İşitme yetersizliği olan bireyler ve normal işiten bireylerin dil gelişimi açısından benzer evrelerden geçtikleri bilinmektedir. Ancak işitme yetersizliği olan bireyler, yaşadıkları işitme sorunları nedeniyle akranlarına oranla dil gelişiminde geri kalırlar ya da süreçte daha yavaş ilerleme olasılıkları yüksektir. Çocukların erken tanı, müdahale ve işitmeye yardımcı teknolojilerden yararlanmalarının sağlanması ile birlikte sunulacak yaşantı zenginliği ile işitme kaybının dil gelişimi üzerindeki olumsuz etkilerinin en aza indirgenebilir. İşitme yetersizliği olan bireylere dil ve iletişim becerilerinin kazandırılmasında işitme kaybının oluştuğu yaş ve derecesi oldukça önemlidir. Dil becerilerini kazanmadan yani doğuştan işitme yetersizliği olan bireylerde dil ve iletişim becerilerinin gelişimi, kazanılmış işitme yetersizliğine sahip bireylerdeki dil ve iletişim becerine oranla oldukça sınırlılık göstermektedir.

İşitme kayıplı çocuklara dil ve iletişim becerilerinin kazandırılmasında işitme kaybının oluştuğu yaş ve derecesi oldukça önemlidir. İşitme kayıplı çocukların, işitme kayıpları onların alıcı dil becerilenin gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Alıcı dilde yaşanan sorunlar ifade edici dili de olumsuz olarak etkilemektedir. Alıcı ve ifade edici dilde yaşanan sorunlar işitme kayıplı çocukların sosyal açıdan da olumsuz yönde etkilenmelerine neden olmaktadır. Genellikle basit yapıda cümleler kurarlar ve kimi zaman cümle diziliminde hata yapabilirler. İşitme yetersizliği olan bireylerin akranlarına oranla sözcük dağarcığı daha sınırlıdır. Doğru yanıt E’dir.

İşitsel sözel yaklaşımın işitme kayıplı çocuklara dinlemeyi, anlamayı ve konuşmayı öğretmede başarılı olmasının ön koşulu işitme kayıplı çocuklarda azda olsa işitme kalıntısının olmasıdır. İşitme kalıntısı olmayan çocuklar işitme cihazından yararlanamazlar. Dolayısıyla sesleri dinleyip işitme yoluyla anlama becerileri gelişmez. Doğru yanıt B’dir.

FM sistemi işitme kayıplı çocukların eğitim süreçlerinde kullanılan ve ses yükseltici sistemlerden daha iyi yarar sağlayan işitmeye yardımcı teknolojilerdir. FM sisteminde mikrofon, verici ve bireysel cihazlara yerleştirilmiş alıcılar bulunmaktadır. Mikrofonu ders süresince öğretmen yakasına takar. Çocukta kendi cihazındaki alıcıları açarak öğretmeninin konuşmalarını her durumda aynı kalitede işitir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta FM sistem vericisi ile bireysel cihazın alıcısı uyumlu olmalıdır. Doğru yanıt C’dir.

Kişisel bakım, bireyin hayatını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesini sağlayan temizlik kuralları bütünüdür. İşitme kayıplı bireylerde kişisel bakım sürecinde kulak temizliği, kulak kirinin çıkarılması ve kulağa su kaçırılmaması önemlidir. Ayrıca banyo yapma, tırnak kesme, elbise giyme ve çıkarma, el, yüz, ayak temizliği, saç tarama, tuvalet ihtiyacını karşılama, vb. bireylerin kişisel bakımı içinde yer alır. Ortam aydınlatmasının iyi yapılması işitme kayıplı bireylerin dudak okumasını ve vücut dilinden ipucu almasını kolaylaştırır. Abartılı dudak hareketleri yapma ise işitme kayıplı bireylerle etkili iletişim kurmayı engelleyen konuşmanın akıcılığını bozan bir uygulamadır. Doğru yanıt C’dir.

İşitme yetersizliği olan bireylerle ilgili olarak bilinmesi gereken ilk husus bu bireylerin işitme kaybı haricinde başka bir kayıplarının olmaması durumunda normal bir zeka düzeyine sahip olduklarıdır. İşitme yetersizliği olan bireylerde işiten akranları gibi bilişsel gelişim olarak aynı basamaklardan geçerler. Tarihsel olarak ilk yapılan çalışmalarda işitme yetersizliği olan bireylerin işiten akranlarına oranla zihinsel olarak daha düşük zeka performanslı oldukları iddia edilmiş olmasına karşın günümüzde yapılan araştırmalar, bu çocukların zeka performansının akranlarının performansından farklılık göstermediğini ortaya koymaktadır.

İşaret dili, duygu ve düşüncelerin, görsel olarak beden ve el hareketlerine dönüştürülmesi anlamına gelmektedir. İşaret dili tam görsel dil olarak ifade edilip jest ve mimiklerin, vücut el ve parmak işaret ve hareketlerinin bir bütün olarak kullanılmasını gerektirir. İşaret dilinin, konuşma dilinden çok farklı gramer yapıları ve cümle düzenleri vardır. İşaret dilleri, sözel diller gibi milli dillerdir; ancak bu dili kullananların sayısının az olması ve yazılı olarak paylaşılamaması nedeniyle aynı ülke içerisinde dahi farklılıklar gösterebilir. İşaret dillerinin zenginliği tıpkı konuşma dilleri gibi eğitim ve teknolojideki ilerlemelere paralel olarak artar ve daha kapsayıcı hale gelir. İşaret dili, her dil gibi yeni gereksinimlere uyum sağlayarak gelişir ya da daralır bazen unutulur kimi zamanda tamamen yok olurlar.

Kişesel bakım becerileri denildiğinde; banyo yapma, tuvalet ihtiyacını karşılama, tırnak kesme, elbise giyme ve çıkarma, çamaşır yıkama, oda-yatak temizleme, istenmeyen tüyleri temizleme, sakal traşı yapma, el-yüz-ayak temizleme, yeme-içme, diş temizleme, saç tarama bulunmaktadır. Alışveriş yapma toplumsal yaşam becerileri arasında yer aldığından doğru cevap E şıkkıdır.

Verilen tüm maddeler psiko-sosyal destek hizmetleri arasında bulunduğu için doğru cevap tüm hepsinin bir arada bulunduğu E şıkkıdır.