Görme Yetersizliği Olan Bireyler

Görme yetersizliği gözün yapısını oluşturan bileşenlerden biri ya da bir kaçında oluşabilecek herhangi bir zedelenme sonucu görme işlevini yerine getirememesi durumudur.

Görme keskinliği bireyin belirli bir mesafeden gördüğü cisme ilişkin ayrıntıları ayırt edebilmesidir.

Görme alanı bireyin başını ve gözlerini hareket ettirmeden görebildiği tüm alan olarak tanımlanmaktadır.

Gerekli tüm düzeltmeler yapıldıktan sonra normal görme gücünün 1/10 ‘lik görme keskinliğine sahip olan ya da görme alanı (normal görme alanı 160 derece) 20 derece olan bireylere denir.

Yasal tanıma göre az gören ise bütün düzeltmeler yapıldıktan sonra, görme keskinliğinin 20/70 ile 20/200 oranları arasında olan bireyler için kullanılmaktadır. Diğer bir ifadeyle normal görme gücündeki bir kişinin 200 ayak mesafesinden gördüğü bir cismi. görme yetersizliği olan bireyin 70 ile 20 ayak arasındaki mesafeden görebilmesi olarak açıklanabilir.

Eğitsel tanıma göre kör (fonksiyonel kör) görme yetisini öğrenme etkinliklerinde kullanamayan ya da görsel öğrenmeye olanak veren araç gereçlerden faydalanamayan kişidir.

Eğitsel tanıma göre az gören ise görsel araç gereçleri kullanarak normal ve büyük puntolu yazıları okuyabilen kişidir. Az gören bireyler bu tanıma göre büyüteç kullanarak yazıları, şekilleri ve renkleri görebilmektedirler.

Ülkemizde 2006 yılında yayınlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde kör ya da az gören şeklinde farklı tanımlar yerine görme yetersizliği olan birey terimi kullanılmış ve görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey şeklinde tanımlanmıştır.

Görme bozukluğunu tanımlayan ve görme bozukluklarına ilişkin önlemler alan kişi, göz doktorudur.

Göz hastalıkları uzmanıdır.

Gözlemler, parmak test ya da snellen kartı kullanarak çocuğun görme sorunu olup olmadığı hakkında fikir edinebilir.

Işık bireyin arkasından gelecek şekilde ve arada üç metre mesafe olacak şekilde karşılıklı oturulur. Herhangi bir elin üç parmağı kaldırılarak karşıdaki bireyden de
kaldırılan parmak sayısı kadar parmak kaldırması istenir. Bireyde üç parmağını kaldırırsa görme yetersizliği yoktur. Kaldırmazsa önceki basamaklar bu kez önce iki parmakla sonra dört parmakla tekrar edilir. Birey tekrarların tümünde doğru tepkiyi vermezse görme yetersizliğinden şüphelenerek bir uzmana yönlendirme yapılabilir.

Snellen Kartı ise ilköğretim çağı ve üzerindeki bireylerin görme keskinliğini ölçmek amacıyla kullanılmaktadır. Bakım personeli ya da eğitimci bu kartı kendisi kullanabilir ya da bir uzmandan destek isteyebilir. Her sırada her biri farklı yöne bakan ‘E’ den oluşan snellen kartı 20 ayak mesafesinden (yaklaşık 6.04 m) bireyin ‘E’ lerin hangi yöne baktığını söylemesi istenerek kullanılır. ‘E’ lerin büyüklükleri aşağıya doğru 10, 20, 30, 40, 70, 100 ve 200 ayak mesafesi şeklinde küçülmektedir. Normal görme keskinliğine sahip bir birey 20 ayak mesafeden ‘E’ lerin baktığı yönleri ayırt edebilir.

Görme yetersizliği diğer yetersizlik türleri arasında görülme sıklığı az olan bir yetersizliktir. Görme yetersizliği eğitsel ve yasal tanımlara göre ve yaşlara göre farklılaşmaktadır. Kabul edilen yasal tanıma göre görme yetersizliği olan bireyler toplumun binde 35’ini oluşturmaktadır. Ancak eğitsel tanım dikkate alındığında bu oran daha da azalır. Bunun iki nedeni vardır: Bunlardan ilki eğitsel tanımın çocuklara yönelik olmasıdır. Bu durumda yetişkin yaştaki körler dikkate alınamamaktadır. Diğer neden ise yasal olarak kör şeklinde tanımlanan bireylerin bir kısmının yazıları okuyabilmeleri nedeniyle eğitsel tanıma girmemeleridir.

Louis Braille tarafından 1821 yılında görme yetersizliği olan bireylerin okuyup yazabilmeleri için kullanılan bir alfabedir. Altı kabartılmış noktadan oluşmaktadır.

Kafatası üzerinde, burnun iki tarafındaki çukurlara konumlanmış olan ve bilim adamlarının çoğunu şaşırtacak derecede karmaşık bir yapısı olan göz üç temel tabakadan oluşur. Bunlar dış, orta ve iç tabakadır. Dış tabaka diğer bir adıyla sert tabaka arkadan öne doğru gözü en dıştan saran ve sclera (göz akı) ve korneadan (saydam tabaka) oluşan tabakadır. Orta tabaka diğer adıyla damar tabaka ise adından anlaşılacağı gibi gözün damarlardan oluşan ve gözü besleyen kısmıdır. Bu bölümde göze rengini veren iris de yer alır. İç tabaka (ağ tabaka) diğer adıyla retina ise gözdeki görme sinirlerinin yer aldığı en önemli kısmıdır. Bu bölümde renkleri ayırt etmemizi sağlayan konik hücreler ve açıklığı koyuluğu ayırt etmemizi sağlayan çubuk hücreler bulunur. Diğer bir ifadeyle gözün gördüğünün anlamlandırıldığı bölümdür.

Gözün en dışında yer alan dışı şeffaf bir zarla kaplı tabakadır.

Göz akının önünde yer alan ve gözü tehlikelerden koruyan tabakadır. Saydam olması nedeniyle ışığı geçirir ve göze gelen ışınları kırar.

Göze rengini veren, gözün renkli kısmıdır.

Gözün ortasında yer alan ve sanılanın aksine renkli olmayan boşluktur. Boşluk olduğu için siyah görünür. Göze gelen ışık miktarını ayarlamak için büyüyüp küçülür.

Işığı kırarak görüntüyü sarı beneğe gönderir.

Göz merceğinin gönderdiği ışınları ters görüntüye çevirir.

Sarı benekten gelen görüntüyü beyne iletir. Görme sinirleri buradan başlar.

Koni ve çubuk hücrelerden aldığı mesajı beyne iletir.

Gözde yer alan tabakaların görevi ışık ışınlarını kırmak, miktarını ayarlamak ve bir görüntü elde edilmesini sağlamaktır. Işık ışınları sırasıyla gözün saydam tabakasından (kornea), göz sıvısından, göz bebeği ve göz merceğinden geçer. Gelen ışının yoğunluğuna göre göz bebeği büyüyüp küçülür. Işınlar iç tabakada bulunan koni ve çubuk hücreleri uyarır ve ışınlar burada elektrik tepkilerine dönüşür. Görme retinada başlar ve optik sinirler aracılığıyla beyinde yer alan görme merkezine gönderilir. Tüm bu aşamalar sırasında bir problem yoksa beyin kendisine iletilen bilgileri anlamlandırarak bir görmenin tamamlanmasını sağlar.

Gözün yapısını oluşturan bileşenlerden biri/birkaçında oluşabilecek herhangi bir bozukluk görme yetersizliği ile sonuçlanabilmektedir.

Görme yetersizliği kalıtımsal olabileceği gibi doğum öncesi, sırası ve sonrasında çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Bulaşıcı hastalıklar, doğum sonrası zedelenmeler ve kuvözde fazla oksijene maruz kalma, tümör gibi etkenler de görme yetersizliğine neden olabilir.

Göze gelen ışınların retina önünde odaklaşması ve buna bağlı olarak bireyin yakınında bulunan cisimleri kolaylıkla gördüğü halde uzaktaki cisimler net görememesidir. Miyop bireyin kalın kenarlı mercek kullanması ile düzeltilmektedir.

Göze gelen ışınların retinanın arkasında odaklaşması ve buna bağlı olarak bireyin uzaktaki nesneleri kolaylıkla gördüğü halde yakındaki nesneleri net görememesidir. Hipermetrop bireyin ince kenarlı mercek kullanması ile düzeltilebilir.

Göze gelen ışınların kornea ve göz merceğindeki düzensizlikler nedeniyle eşit olarak kırılamaması nedeniyle oluşan ve bireyin cisimleri bulanık ve net olmayan biçimde görmesi oluşur. Astigmat silindirik mercek kullanılarak düzeltilebilir.

Gözdeki saydam tabakanın (kornea) eğiminin bozularak bombeleşmesi ve incelmesi, görme keskinliğinin azalmasıdır. Kalıtımsal nedenleri vardır. Ergenlik döneminde başlasa da hastalar 20'li yaşlarda hastalığı öğrenirler. Gözde sürekli alerji, kaşıntı, ışığa hassasiyet gibi nedenlerle kendini gösterir. Keratokonüs hastaları okuma, yazma, bilgisayar kullanma gibi faaliyetleri gerçekleştirmede zorlanırlar. Her iki gözü de etkiler ve tedavi edilmediğinde ilerler. Erken tanıda lens kullanımıyla düzeltilebilir; ancak ilerlediğinde kornea nakli gerektirebilir.

Bakteri, virüs, mantar, romatizma, A vitamini eksikliği gibi nedenlerle korneada iltihaplanma olmasıdır. Kornea bulanıklaşabilir, incelenerek delinebilir. Keratit kornea dokusunun iltihaplanması anlamına gelir.

Vücudun farklı yerlerinde bulunan ve göze, saça ve deriye rengini veren melanin adlı maddenin yokluğuyla karakterize olan ve kalıtımsal bir hastalıktır. Albinizim hastaları görme keskinliğinde problem yaşar, ışığa aşırı duyarlıdırlar. Göz kürelerinde düzensizlikler görülür. Albinizim doğrudan görme ile ilgili bir hastalık olmasa da albinizm hastaları gözlerinde renk olmaması nedeniyle görüş bozukluğu yaşarlar.

Göz kaslarında güç azlığı ya da fazlalığı nedeniyle göz bebeklerinin paralel hareket edememesi durumudur. Gözlerden biri düz bakarken diğer gözün aşağı, yukarı, iç ya da dışa doğru kayabilir. Bazen her iki gözde de sorun olabilir.

Katarakt göz merceğini saydamlığını yitirmesi nedeniyle matlaşması ve bireyin bulanık görmesidir. Çoğunlukla yaşlılık dönemindeki bireylerde görülse de yeni doğanlarda, şeker hastalığı olanlarda, göze bir darbe alındığında, uzun süreli kortizon alımlarında da görülmektedir.

Doğumdan itibaren göz merceğinin tek ya da çift taraflı olarak matlaşması olarak tanımlanır. Gebelikte annenin enfeksiyon kapması, ilaç kullanması gibi nedenlerden meydana geldiği gibi hiçbir sebebi de olmayabilir. Gözlerde kayma ya da göz bebeklerinin beyaz olması gibi belirtiler gösterir ve belirtiler görülür görülme hemen uzmana başvurulmalıdır. Ameliyatla tedavi edilebilir.

Herhangi bir yapısal bozukluk olmamasına karşın gözlerden birinin diğerine göre daha az görme yeteneği göstermesi, ya da her iki gözün normal bir görme kapasitesinden düşük çalışmasıdır. Kırma kusurları, şaşılık ve diğer göz hastalıkları (katarakt, göz kapağı düşüklüğü gibi.) göz tembelliğine neden olabilmektedir. Normal performans gösteren gözün kapanarak tembellik olan gözün daha fazla çalışması sağlanarak tedavi uygulanabilir. Tedaviye erken dönemde başlanması önemlidir.

Gözdeki basıncın yükselmesi ve bu nedenle görme sinirlerinin zarar görmesi durumudur. Bunun sonucunda bireyin görme alanı daralır. Kalıtım, ciddi göz yaralanmaları ve iltihaplanmalar, miyop, uzun süreli kortizon kullanımı, şeker hastalığı ve hipotiroide bağlı nedenleri olabilmektedir. Diğer görme bozukluklarına göre göz tansiyonu kendisini çok geç belli eden bir bozukluktur. Bu nedenle göz basıncı normalden yüksek seyreden kişilerin sık sık göz kontrolü yaptırmaları önemlidir.

Tavuk karası olarak da bilinen gece körlüğü A vitamini eksikliğinden kaynaklanır. Kalıtsal temelleri de olan bu hastalık beyne giden sinirlerin görev yapamamasından kaynaklanır. Gece körlüğü olan hastalar yoğun ışığın olduğu ya da loş ortamlarda, karanlıkta ve alacakaranlıkta bulanık görürler ya da cisimleri seçemezler.

Beyine elektrik sinyallerini taşımakla sorumlu olan optik sinirlerin zarar görmesi
ve azalmasıyla oluşan ve görme keskinliğine neden olabilen bir bozukluktur. Doğuştan ya da sonradan olabilen optik atrofi yavaş seyreder.

Makülanın zarar görmesiyle ciddi görme kaybına neden olan bir hastalıktır.

Erken doğan bebeklerde (37 haftadan önce / 2500 gramdan az) en çok rastlanan görme sorunlarından birisidir. Erken doğan bebeklerde gözdeki damarlar tam olarak gelişimini tamamlamadığından bu süreçte bebeği yatmak için verilen küvözlerde verilen oksijen miktarının fazlalığı gözdeki damarlara zarar verebilir. Hemen fark edilip erken tedavi edilmediğinde körlüğe sebep olabilir.

Gözde irisin yokluğu ya da tam gelişmemesi nedeniyle oluşan görüşü etkileyen kalıtımsal bir bozukluktur. Bu durum gözün diğer bölümlerinin de gelişememesine neden olabilir. Göze giren ışık miktarının ayarlanamaması ya da az görme, körlük gibi sorunlara yol açabilir.