BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-I - Deneme Sınavı - 17

Sosyal ve Davranışsal Özellikleri

Görme yetersizliği olan bireyler zaman zaman baş ve vücudu istemsiz hareket ettirme, gözleri ovma, gerginlik gibi davranışlar gösterebilmektedir.

Bağımsız hareket etmesini kolaylaştırmak için ortamda bulunan çarpmasına, düşmesine ya da yaralanmasına neden olabilecek eşyaları uzaklaştırmak onun cesaretlenmesini sağlayabilir.

Beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan fiziksel yetersizlik durumlarına, zihinsel yetersizlik, görme ve işitme yetersizliği, solunum ve beslenme sorunları da eşlik edebilmektedir.

Birçok farklı tanımı bulunan fiziksel(ortopedik) yetersizlik, çeşitli hastalıklar, kazalar ya da kalıtımsal sorunların beyinde hasar oluşturması veya uzuv kaybı gibi nedenlerle bireylerin vücutlarının hareket elemanlarını kontrol etmede sınırlılıklar yaşamasıdır. Beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan fiziksel yetersizlik durumlarına, zihinsel yetersizlik, görme ve işitme yetersizliği, solunum ve beslenme sorunları da eşlik edebilmektedir.

Doğum Anı (Perinatal) Nedenler

Bebeğin anne bedenini terk edişi esnasında oksijensiz kalması (perinatal asfiksi), doğumda anormal geliş pozisyonu sergilemesi, zor ve uzun doğum, doğum anı travmaları, hastane enfeksiyonları gibi durumlar doğum anı nedenler arasında yer almaktadır.

Süreğen hastalıklar: 

Önemli sağlık sorunları • Çocukluk diyabeti • Astım • Kalp hastalıkları • Kan hastalıkları • Kanser • Kistik fibroz • Diğer hastalıklar

Doğumsal bozukluklar • HIV/AIDS • TORCH enfeksiyonları (Toksoplazma, rubella, herpes simpleks(Uçuk) enfeksiyonları ve Sitomegalovirüs enfeksiyonu gibi doğumsal enfeksiyonlar)

Edinilmiş hastalıklar • Hepatit B • Menenjit • Ensefalit • Diğer hastalıklar

Serebral palsili bireylerin sınıflandırılmasında en sık kullanılan sınıflandırma yaklaşımı, vücudun etkilenen bölgesine göre yapılan topografik sınıflandırmadır. Bu sınıflandırma yaklaşımına göre Serebral Palsili bireyler;

• Monopleji-tek bir kol veya bacakta yetersizlik görülmesi,

• Dipleji-bacaklarda daha fazla, kollarda daha az olacak şekilde yetersizlik görülmesi,

• Tripleji-her iki bacakta ve tek bir kolda yetersizlik görülmesi,

• Kuadripleji- fiziksel yetersizliğin her iki kol ve her iki bacakta görülmesi.

Doğumsal anomalilerin en sık rastlanılanı olan spina bifida, anne karnında bebeğin omuriliğini oluşturan omurların tam kapanmaması nedeniyle ortaya çıkan bir fiziksel yetersizlik türüdür. Omuriliğin kapanmaması nedeniyle omurilik ve omurilik sıvısı bebeğin sırt ya da bel bölgesinde dışarı doğru bir kese oluşturmakta ve sonuçta bebeğin kol ve bacaklarında hareket sınırlılıkları oluşmasına neden olmaktadır. Bunlarla beraber spina bifidali bireylerde deri üzerinde renk değişimi, kıllanma ve bacaklarda farklı türden bozulmalar görülebilmektedir. Spina bifida ülkemizde 1000 yeni doğandan 3’ünde görülmektedir. Spina bifida teşhisi gebeliğin 8-10. haftasında yapılan kan ve ultrason incelemesinde konulabilmektedir

Travmatik beyin yaralanmaları her yaşta görülebilirken, çocukluk ve ergenlikte daha sıkça karşılaşılmaktadır. Yaralanma sorucu bireylerde zihinsel yetersizlikler, dil ve konuşma güçlükleri, dikkat sorunları, hafız kaybı, motor becerilerde ve duyularda önemli yetersizlikler görülebilmektedir. Bu yetersizlikler kısa süreli ve geçici olabilirken uzun süreli ve kalıcı etkiler bırakabilirler

Sıklıkla görlen bir diğer kas hastalığı olan, omurga kas atrofisi (Spinal musküler atrofi-SMA), sinir sisteminin istemli kas hareketini kontrol eden kısmını etkileyen genetik bir hastalıktır. Kasları kontrol eden sinir hücrelerinin çoğu, hastalığın adı oluşturan omurilikte bulunur. SMA, kasların omurilikten gelen sinir hücrelerinden sinyal alamaması ve bunun sonuncunda kas hacminin küçülmesi olarak tanımlanabilmektedir. SMA, omurilikten motor nöronlar olarak adlandırılan sinir hücrelerinin kaybını içermesi nedeniyle motor nöron hastalığı olarak sınıflandırılır. SMA belirtileri, hafif ila şiddetli arasında değişen geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Vücudun merkezine yakın kaslar (proksimal kaslar) genellikle merkezden uzaktaki kaslardan (distal kaslar) daha fazla etkilenmektedirler. Vücudun merkezine yakın kaslar (proksimal kaslar) genellikle merkezden uzaktaki kaslardan (distal kaslar) daha fazla etkilenirler.

Fiziksel yetersizlikleri olan bireylerde sıkça karşılan düşük özdeğerlilik algısı, bireyin kendini sorgulaması ve kendini içerisinde yaşadığı toplumda gereksiz, faydasız, ailesinin üzerinde yük olarak görmesine neden olabilmektedir. Bu nedenle bireyler, kendilerine sunulmak istenen destekleri reddetme eğiliminde olabilmekte, kendisinin ve bakımından sorumlu kişilerin yaşam kalitelerinin olumsuz etkilenmesine neden olabilmektedirler. Ayrıca bireylerde olabilecek dil ve konuşma sorunları, duygu, ihtiyaç ve gereksinimlerini doğru olarak ifade etmede sınırlılıklar yaratabileceğinden, birey üzerinde stres oluşmasına ve depresyon durumunun ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

Fiziksel yetersizliği olan bireylerle çalışan/çalışacak olan personele şu önerilerde bulunulabilir:

• Kişisel bakım ve günlük yaşam gereksinimlerini kolaylaştırmada bireyle ve bireyin yakınlarıyla işbirliği içerisinde olun.

• Bireyin özel yaşam alanını (evini, eşyalarını, giysilerini ve diğer kişisel eşyalarını) korumak ve desteklemek için onlara yardımcı olun.

• Bireyi merkeze alacak şekilde, etkin bir dinleyici olun.

• Etkili iletişim becerileriniz geliştirin.

• Korumacı değil yardımcı olun.

• Farklı fiziksel yetersizlikleri olsa bile birey olduğunu unutmayın ve özel ihtiyaç ve ilgilerine karşı anlayışlı bir iletişim kurun.

• Öncelikle bireyin kendi evinde ve sosyal ortamında mümkün olduğu kadar bağımsız hareket etmesine öncelik verin.

• Bireylerin ilaç kullanımına özen gösterin

Fiziksel yetersizlikleri olan bireyler, yaşadıkları yetersizliklerden dolayı, normal gelişim gösteren akranlarıyla yeteri kadar ve uygun şekilde sosyal etkileşim kuramamaktadırlar. Özellikle akranlarıyla aynı ortamda olamama, bağımsız hareket etmekte yaşanan sınırlılıklar, sürekli olarak yetersizliğini ve nedenlerini diğer insanlara açıklama gereksinimi ve benzeri nedenlerle, bu bireyler var olan sosyal olanakları yerinde kullanamamaktadırlar. Bu durum bireylerin farklı kişilerle deneyim paylaşamama, sosyal ilişkiler kurmama ve kendini yalnız hissetmesine neden olabilmektedir. Bu nedenle fiziksel yetersizlikleri olan bireyler için olumlu etkileşim fırsatları yaratmak, sosyal paylaşım ortamları hazırlamak oldukça önemlidir.