BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-I - Deneme Sınavı - 13

Duyu organları ya da zihinsel, fiziksel duygusal anlamda bireyin işlevlerinde zedelenmeye bağlı
olarak tümü ile ya da kısmen kayıp oluşması durumu yetersizlik olarak ifade edilmektedir

Zedelenme doğum öncesi, doğum sırası ya da
doğum sonrasında çeşitli sebeplerle bireyin organlarının işlevlerini yerine getirmede zorlanma meydana gelmesi durumu olarak açıklanmaktadır.

Özel gereksinimli bireyler ülkemizde
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde (ÖEHY
2009) aşağıdaki biçimde sınıflandırılmaktadır.
• Zihin yetersizliği
• İşitme yetersizliği
• Görme yetersizliği
• Ortopedik yetersizlik

Özel öğrenme güçlüğü
• Dil ve konuşma güçlüğü
• Duygusal uyum güçlüğü
• Süreğen hastalık
• Sinir sistemi zedelenmesi ile oluşan yetersizlik
• Süreğen hastalıklar
• Otizm
• Sosyal uyum güçlüğü
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
• Üstün ve özel yetenek

Bireyin özel gereksinimli olma sebebini bilmek
öncelikle onun doğru tanılanması için önemlidir.
Geçmişten günümüze özel gereksinimli olmanın
nedenlerini araştıran pek çok araştırma yürütülmüştür. Özellikle genetik alanında gerçekleştirilen
çalışmalar özel gereksinimli olma durumunun nedenlerine ilişkin önemli bir kaynak olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) yetersizliğe sahip olma
nedenlerini “yapısal nedenler” ve “edinilmiş nedenler” olarak iki sınıfta incelemiştir. Yapısal nedenlere
örnek olarak metabolizma bozuklukları, genetik bozukluklar verilebilir. Edinilmiş nedenlere örnek olarak ise doğum öncesi, sırası veya sonrasında çeşitli
nedenlerle bireyin gelişimini etkileyen durumlara
maruz kalması olabilir. Bireyin annesinin hamilelikte madde bağımlısı olması edinilmiş bir neden iken,
bireyin down sendromlu olarak dünyaya gelmesi yapısal bir nedendir. Özel gereksinimli olma nedenleri
alanda çoğu kez doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası nedenler olmak üzere zaman bağlamında açıklanmaktadır. İzleyen bölümde özel gereksinimli olma nedenleri doğum öncesi, doğum anı ve
doğum sonrası nedenler olarak açıklanmaktadır.

Kişisel Bakım Hizmetleri
1. Banyo yaptırılması
2. Tuvalet ihtiyacını gidermede yardım edilmesi ve gerektiğinde temizliğinin yapılması
3. Tırnaklarının kesilmesi
4. Saçlarının taranması
5. Dişlerinin temizlenmesi
6. Yemek ve içecek ihtiyacının giderilmesi
7. El, yüz ve ayak temizliği
8. Sakal tıraşının yapılması
9. İstenmeyen tüylerin temizlenmesi
10. Elbiselerinin giydirilmesi ve çıkarılması
11. Burun ve kulak temizliğinin yapılması
12. Yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi
13. Odasının temizlenmesi
14. Çamaşırlarının yıkanması
15. Tehlikelere karşı korunması ve gözetilmesi

Psiko Sosyal Hizmetler
1. Bakıma muhtaç özürlü ailesinin, özürlüyü ve özür durumunu kabullenmesine, bilgilendirilmesine yönelik kişisel veya grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetler
2. Bakıma muhtaç özürlünün özrünü, mevcut durumunu ve yerleştirildiği ortamı kabullenmesine, bilgilenmesine ve gelişim alanlarında desteklenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetler
3. Özürlü ve ailesinin sosyal hakları ve mevcut kaynakların kullanılmasına yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetler
4. Özürlünün bağımsız yaşama, sosyal hayata uyumuna ve katılımına yönelik sosyal, kültürel, sanatsal
ve sportif etkinlikler ile düzenlenecek bu tür etkinliklere katılabilmesi için refakat hizmetler
5. Özürlünün terk edilme, ret edilme, özür durumunu kabullenememe, ümitsizlik, intihar etme, yalnızlık, sevgisizlik gibi olumsuz duygulardan kurtarılmasına ve depresyon ve stres gibi durumların yaşanmasının engellenmesine yönelik kişisel veya grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetler

Engelli Bireyler/Yaşlı Bireyler/Süreğen Hastalığı Olan Bireyler İçin Bakım
Kişisel Bakım Hizmetleri
Psiko-Sosyal Destekler
Barınma Hizmetleri
Boş Zaman Değerlendirmeye İlişkin Hizmetler
Gündüz Bakım ve Desteği

Toplum temelli bakımın içinde ise;
• Evde bakım
• İşyerinde bakım
• Okulda bakım
• Rekreasyon evleri
• Spor kulüpleri yer almaktadır

DER ilkelerini a) Engelliliği anlamak, b) Engellilik-Global çerçeve, c) Genel sağlık bakımı, d) Re- habilitasyon, e) Yardım ve destek, f) Kolaylaştırıcı çevre, g) Eğitim, h) İş ve istihdam, ı) İleriye doğru- öneriler olmak üzere dokuz bölümden oluşmakta, engelli olmayı anlamayı kolaylaştırmakla kalmayıp, ilgili alanlardaki mevcut global bilimsel verileri kap- samlı olarak analiz etmekte ve aynı zamanda hükü- metler ve kamuoyunu engelliliğin önemi açısından bilgilendirerek önerilerde bulunmaktadır. Bu raporun amaçlarından biri de engelliliği bir insan hakları konusu olarak vurgulayan ‘Birleşmiş Milletler Engeli Olan Bireylerin Hakları Bildirgesi’nin hayata geçirilmesini kolaylaştırmak ve ulusal ve uluslararası seviyelerde konuyla ilgili harekete geçmeye çağrı yapmaktır. Burada DER’in sıralamış olduğu ilkelerin c ve d maddelerinin bakım ve rehabilitasyon ilkeleri ile ilgili olduğunu vurgulamak yerinde olacaktır. Görülebileceği gibi doğru yanıt A seçeneğidir.

Bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin tarihi gelişimini anlatmaya başlamadan önce dünya genelinde engelli bireylere yönelik bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin niteliğinin belirlemesine yönelik olarak 2011 yılında yayımlanmış olan Dünya Engellilik Raporuna (DER) kısaca değinmek yerinde olacaktır.

DER, Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Bankası işbirliğiyle geliştirilmiştir ve 9 Haziran 2011 tarihinde, Amerika Birleşik Devletlerinin New York eyaletindeki Birleşmiş Milletler (BM) binasında dünya kamuoyuna sunulmuştur. Bu rapor engelliliği global olarak resimleyen ve engellilik hakkında en sağlıklı kanıtları bir araya getiren ilk önemli girişim olmasından dolayı büyük önem taşımaktadır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi doğru yanıt C seçeneğidir.

Uluslararası kuruluşlar ve bu kuruluşların en- gelliler konusunda ortaya koyduğu düzenlemeler engelli politikaları alanında önemli role sahiptir. Bu kuruluşların belirlediği standart ve normlar, herhangi bir ekonomik ve siyasi kaygı ile oluşturulmadığı için engelli hakları alanında ulusal politika ve programların yürütülmesinde teşvik edici ve geliştirici bir etki göstermektedir. Bu anlamda 1940’lı yılların tüm insanlık için en güçlü ve önemli politika üreticisi ve düzenleyicisi Birleşmiş Milletler (BM)’dir. BM Genel Kurulu 20 Aralık 1933’de yapmış olduğu toplantıda “engelliler (Dünya) için fırsat eşitliği” konusunda standart kurallar belirlemiştir. Bu kurallar, eşit katılım için ön koşullar, eşit katılım için hedef alanlar, yürütme önlemleri ve izleme mekanizması ana başlıkları altında toparlanabilir. BM’nin 10 Aralık 1948’de yayınladığı İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 25. maddesine göre engellilerin sağlık, eğitim ve sosyal haklarının sağlanması güvence altına alınmıştır. 1948 yılında ilan edilen beyanname ve devamında atılan adımlar, 1960’lı yıllardan itibaren engelli hareketlerinin de temel dayanak noktasını oluşturmuştur.

1950’lerde ilk defa yayımlanan Ruhsal Hastalıkların Tanı Kitabı DSM-I engellilik kavramını zekâ puanlarını temel alarak tanımlamış, aynı kitabın 1973’deki sürümü olan DSM-II de ise zekâ puanına ek olarak bu bireylerin uyumsal davranışlarının (bir anlamda bağımsız yaşam becerilerinin) da değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Doğru yanıt E seçeneğidir.

Ülkemizde engelli bireylere sunulan bakım hizmetlerinden Cumhuriyet dönemi öncesi vakıflar, Cumhuriyetin ilanından sonra da 1930’lara kadar belediyeler sorumlu idi. Sonraki yıllarda engelli bireylere yönelik bakım ve rehabilitasyon hizmetleri Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na (SHÇEK) verilmiştir. Günümüzde bu bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini Aile, Çalışma ve sosyal hizmet Bakanlığı yürütmektedir. SHÇEK engelli bireylere ‘Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri, Aile Danışma ve Rehabilitasyon Merkezleri ve Özel Bakım Merkezleri’ aracılığıyla bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini yürütmekteydi. 2011 yılından sonra Aile, Çalışma ve sosyal hizmet Bakanlığı ise bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini, ‘Özel Bakım Merkezleri, Umut Evleri ve Genel Müdürlüğe Bağlı Bakım Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezleri’ aracılığıyla yürütmektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

633 sayılı KHK’da Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün engelliler ile ilgili görevleri; (Madde-10)

Bakanlığın engellilere ve yaşlılara yönelik koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faali- yetlerini yürütmek ve koordine etmek.

Engelliliğin önlenmesi ile engellilerin eğitimi, istihdamı, rehabilitasyonu, ayrımcılığa uğra- madan insan haklarından yararlanarak top- lumsal hayata katılmaları ve diğer konularda ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi çalışmalarını koordine etmek, belirle- nen politika ve stratejileri uygulamak, uygu- lanmasını izlemek ve değerlendirmek.

Engellilerin sorunlarını ve çözüm yollarını araştırmak, bu konuda uygulamanın geliştirilmesine yönelik öneri ve programlar hazırlamak ve uygulamak.

Engellilerle ilgili konularda inceleme ve araştırmalar yapmak, projeler hazırlamak ve uygulamak.

Münhasıran engellilere tanınan haklar ve sunulan hizmetlerden yararlanmada kullanılmak üzere hazırlanan engelli kimlik kartlarına ilişkin işleri yürütmek.

Doğru yanıt A seçeneğidir.

2005 yılında kabul edilen 5378 sayılı Özürlüler Kanunu bu alanda düzenlenmiş en kapsamlı kanundur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Bu sözleşmenin dayandığı ilkeler şunlardır:

Kendi seçimlerini yapma özgürlükleri ve bağımsızlıklarını da kapsayacak şekilde, kişilerin insanlık onuru ve bireysel özerkliklerine saygı gösterilmesi;

Ayrımcılık yapılmaması;

Engellilerin topluma tam ve etkin katılımlarının sağlanması;

Farklılıklara saygı gösterilmesi ve engellilerin insan çeşitliliğinin ve insanlığın bir parçası olarak kabul edilmesi;

Fırsat eşitliği;

Erişilebilirlik;

Kadın-erkek eşitliği;

Engelli çocukların gelişim kapasitesine ve kendi kimliklerini koruyabilme haklarına saygı duyulması şeklindedir.

Doğru yanıt A seçeneğidir.

Özürlülerin Türkiye’de toplam nüfus içerisindeki oranı %12.29’dur. Ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma ile zihinsel özürlülerin oranı %2.58 iken süreğen hastalığı olanların oranı ise % 9.70’dir.

1950’lerde ilk defa yayımlanan Ruhsal Hastalıkların Tanı Kitabı DSM-I engellilik kavramını zekâ puanlarını temel alarak tanımlamış, aynı kitabın 1973’deki sürümü olan DSM-II de ise zekâ puanına ek olarak bu bireylerin uyumsal davranışlarının (bir anlamda bağımsız yaşam becerilerinin) da değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Engelliliğin zekâ puanı temel alınarak tanılanmasına ek olarak uyumsal davranışların da tanı kriterlerine eklenmesi engelliliğe olan bakış açısının bireye ve dolayısıyla bireyin genetiğine vurgu yapmaktan ziyade çevresel etmenlerin de engele neden olabileceğini vurgulaması açısından önemlidir. 1977’de yayımlanan DSM-III’ün zihinsel engelli terimi yerine gelişimsel gerilik tanımının kullanılmasına vurgu yaparak, bu bireylerin yalnızca zeka testlerinden aldıkları puanların normal bireylerden geride olmasını bir tanı kriteri olarak değerlendirmemesi, bireylerin uyumsal davranışlardaki geriliğin ve bu geriliğin ortaya çıktığı yaşın önemine vurgu yapması açısından dikkat çekici bir gelişmedir. Engelliliğin tanılanmasına yönelik bu gelişmeler bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin niteliğinin belirlenmesinde önemli bir role sahiptir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Engelli olmak, kısaca doğuştan veya sonradan bazı nedenlerden (hastalık, genetik bozukluklar, kaza vb.) dolayı bireyin bedensel, zihinsel, sosyal, duygusal veya psikolojik yetilerinin performansını etkileyecek oranlarda kaybedilmesi veya azalması olarak tanımlanabilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Rehabilitasyon, doğuştan bir yetersizliğe sahip olmanın yanı sıra, sonradan yaşanılan birtakım sorunlar nedeniyle de yetersizliği olan bireylerin yetersizlikten kaynaklanan sorunlarını en aza indirmek ve giderek işlevde bulunma düzeyini arttırmak, bu bireyleri iş yapabilecek duruma getirmek ve topluma tam katılımını sağlamak amacıyla verilen sağaltım hizmetlerinin tümüne denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ülkemizde bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden sorumlu bakanlık olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’dır. 2018 yılında bakanlığın adı T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı olarak değiştirilmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.