Bakım Planlaması

Bakım planlaması ise hedefleri gerçekleştirmek için görevleri ve programları
özetleyen, geliştirme stratejilerinin ve hedeflerin belirlendiği süreçtir. Planlamada neyin, nasıl ve kim tarafından yapılacağına önceden karar verilir. Planlama gidilmek istenilen yer ile bulunulan yer arasında köprüdür. Planlama başka bir biçimde gerçekleşmesi olası olmayan şeyleri olası kılan bir süreçtir (Qotba, 2014).

Bakım planlaması, bakıma muhtaçlığın boyutunun ve bakım ihtiyacının
derecesinin tespiti ile kişiye özgü bakım planının ve önceliklerinin belirlenmesi bakımından önemlidir.

Bakım planlaması yapılırken ilk aşamada ülkenin sağlık durumu analiz edilir. Bu bağlamda nüfus, doğum ve ölüm oranı istatistikleri, epidemoloji, tıbbi bakım kuruluşları, işgücü ve bakıma yönelik tutum ve inançlar inceleme konusu yapılır.

Bakım planlamasının ikinci aşamasında amaçlar ve hedefler oluşturulur. Bakım planlamasının amaç ve hedefleri yetkili bir kişi tarafından belirlenir. Amaçlar ve hedefler oluşturulurken hedeflerin gerçekçi, belirli, kabul edilebilir ve kolay ölçülebilir olmasına dikkat edilmelidir.

Bakım planlamasının üçüncü aşaması, kaynakların değerlendirilmesidir. Bu aşamada bireylerin bakım gereksinimlerinin karşılanması için gerekli iş gücü, finansman, araç-gereç, bilgi ve beceri düzeyi, teknik donanım olanakları değerlendirilir.

Bakım planlaması yapılırken kaynaklar değerlendirildikten sonra dördüncü ve beşinci olarak öncelikler belirlenerek planın hazırlanması aşamasına geçilir. Bu aşamada ayrıntılandırılmış girdi ve çıktı tespiti yapılır. Uygulamaya dönük bir çalışma kılavuzu niteliğinde olan bakım planlarında ayrıca değerlendirmenin nasıl yapılacağı da belirlenmelidir (Murray, 2007).

Bakım planlamasının altıncı aşaması programlama ve uygulamadır. Bu aşamada bireylerin bakım gereksiniminin karşılanmasına yönelik sorumluluklar tespit edilir ve görevlendirmeler yapılır. Roller ve görevler tanımlanarak uygulamaya geçilir. Bu aşamada bakım elemanlarının seçimi, eğitimi, motivasyonu ve denetlenmesi önemlidir.

Yedinci İzleme aşamasında bakım gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik yapılan organizasyon ve proje faaliyetleri hakkında raporlama, kayıt ve gözlem yapılır. Sekizinci Değerlendirme aşamasında ise bakım gereksinimlerinin karşılanmasına ilişkin sonuçların kalitesi, amaç ve hedeflerin yerine getirilme derecesi ölçülür.

“Bakım planı nedir?” sorusuna verilen yanıtlar çerçevesinde, bakım planı şu şekillerde tanımlanabilir (The National Health Service Foundation Trust, 2012: 3; State of Oregon, 2014: 70):
Ihtiyaçların, uygulamaların ve sorumlulukların kaydıdır.

Risk yönetimi aracıdır.

Kriz anında, çalışanlar kadar aileler, bakım elemanları, hizmet alanlar/hastalar tarafından da anlaşılıp kullanılan bir plandır.

İnsanların sahip olduklarını hissettikleri bir şeydir.

Eksiksiz ve tam bir ihtiyaç değerlendirmesine dayanır.

Multi-profesyonel, kurumlar arası çabadır.

Bakım koordinatörü gibi en uygun kisi tarafından koordine edilir.

En uygun ortam ve oturumda üretilir.

Planın parçası olan kişilerle etkin ve etkili biçimde paylaşılır.

Bakım sağlanacak kisinin sağlık ve sosyal ihtiyaçlarının müzakere edildiği yazılı ve kayıtlı aksiyon planıdır.

Bakım planı, bürokratik bir egzersiz değildir. Ancak hizmet kullanıcılarına hizmetin ne yapabileceğini/yapacağını ileten, ailenin, bakım elemanının ve ilgili kişilerin sorumluluklarının neler olduğunu ya da olacağını kavramasını sağlayan temel unsurdur. Bürokratik bir egzersiz olmadığı gibi, bakım planı aynı zamanda bir istekler listesi de değildir. Ancak bakım planının bakımın üzerinde uzlaşılan unsurların bir planı olduğu da göz ardı edimemelidir. Yine bakım planı bir zaman israfı değildir. Ancak herkesin uzlaştığı ve herkesin
anlayacağı bakımın sağlanmasına dönük değerli bir yardımdır (The National Health Service Foundation Trust, 2012: 3; NHS Employers, 2012: 3).

• Amaçlar: Neden bunu yapıyoruz?
• Sonuçlar/Çıktılar: Neleri elde etmeyi planlıyoruz?
• Aksiyonlar/Eylemler: Bunu nasıl yapacağız?
• Sorumluluklar: Bunu kim yapacak?
• Yerler ve Zamanlar: Nerelerde yapılacak?
• Zaman Çizelgesi: Ne zaman ve kim tarafından yapılacak?
• Dikkate Alınacak Diğer Gereksinimler: Irk ve kültür, ekonomik dezavantaj, toplumsal cinsiyet, yas, din-inanış, engellilik ve cinsiyet vb. dikkate alınması gereken diğer etmenler belirlenir.

• Bilgi Edinme Süreci
• Bakım Teşhislerinin Konulması
• Bakım Hizmetlerinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi ve Bakım Planının Revizyonu
• Bakım Programının Belirlenmesi ve Uygulanması
• Bakım Hizmetlerinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi ve Bakım Planının Revizyonu

İç Potansiyel: Azim, gayret, inanç, sabır, dayanıklılık gibi bireyin kimlik ve
kisilik yapısından kaynaklanan içsel güç kaynaklarıdır.

Dış Potansiyel:Bakıcı aile bireylerinin varlığı, ev düzeninin ve mimari yapısının bireye uygun hâle getirilmesi gibi bakıma muhtaç bireye çevreden sağlanabilen her türlü insani, maddi ve teknik destektir.

Fiziki Potansiyel: Kısıtlı bile olsa bireyin hareketliliğini ve bakımsızlığını sağlayan mevcut bedensel gücüdür.

• Aile içindeki yeri, rolü ve önemi
• Sosyal çevresi ile ilişkisi
• Hobileri, deneyimleri, bilgi birikimi ve yetenekleri
• Yaşamındaki dönüm noktası olarak değerlendirilebilecek mutlu olaylar (doğum, evlilik, sünnet, okul başarısı vb.)
• Yaşamındaki başarıları ve başarısızlıkları
• Bakıma muhtaç olmanın üzerinde yarattığı etkiler
• Mutlu ve huzurlu olmasını sağlayan faktörlerin neler olduğu
• Yaşamını bağımsız olarak sürdürebilme sansı, olasılığı ve yolu olup olmadığı

• Yapılacak işin tanımı
• İşin ne zaman yapılacağı
• İşin nasıl yapılacağı
• İşin nerede yapılacağı
• İşin hangi aralıklarla yapılacağı
• İşin yapılması için ne kadar süreye ihtiyaç olduğu

• Bakım planını hazırlayan kişi kendi kelimeleri ve cümlelerini kullanmakla birlikte jargon ve kısaltmalardan arındırılmış tanıdık ve doğal bir dil kullanmaya dikkat etmeli
• Bakım planının hizmet alan kişinin yararı için var olduğunu anlayarak ve “uygun” hizmetler etrafında değil de bakım alacak bireylerin etrafında şekillendirerek hazırlanmalı
• Bakım planını hazırlarken ilgili kişilerin bakım planında olabildiğince uzlaşmasını sağlamalı
• Bakım planını hazırlarken ilgili kişilerin bakım planında olabildiğince uzlaşmasını sağlamalı
• Bakım planını ilgili kişilere imzalama fırsatı sunacak şekilde düzenlemeli
• Bakım planını bireylerin uygun ve rahat olduğu bir durumdayken üretmeli
• Bakım planını hazırlarken hizmet kullanıcılarının katılımının sağlanması yaklaşımından hareketle esnek davranmalı

Bakım planı çok özel, ölçülebilen, erişilebilir, gerçekçi ve zamanında akıllı bir yaklaşım kullanarak tasarlanır.

Bakım planlaması sürecinde en az beş ayrı formdan yararlanılır (Lloyd, 2010: 17). Bu belgeler şunlardır:
• İlk Değerlendirme Formu
• Kişisel Değerlendirme Formu
• Risk Değerlendirme Formu
• Bakım Planı Formu
• Kayıt Formu

Sonuç değerlendirme formu bunlardan biri değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Bu form; bireyin iletişim bilgileri, akrabaları ve doktoru, bilinen herhangi bir alerjisi/komplikasyonu olup olmadığı ve alınan ilaçlar gibi temel bilgileri toplamak için kullanılır.

Kişisel değerlendirme formu, bireyin gereksinimleri ile ilgili daha ayrıntılı bilgi elde etmek için kullanılır. Bu form aynı zamanda bio-psikososyal ya da bütüncül değerlendirme formu olarak da adlandırılır.

Bakım planı formu; gereksinimleri özetleyen, plan ve amaçları tanımlayıp gereksinimleri gösteren ve bütün bir süreci değerlendirmek için kullanılan, amaçlara ulaşmak için bazı eylemleri yorumlayan bir formdur.

Risk değerlendirme formu, gereksinim tanımlama ve risk öncelemesi için kullanılır.

Kayıt formu, bakım planı ve değerlendirme basamağına kanıt olacak aktivitelerin doküman hâline getirildiği bir formdur. Şu unsurlar bulunabilir:

• Tarih, 
• Günde en az bir kez ya da her temas halinde yapılacak kayıt ve
• İmza ve isim.

Bakım hedefleri, bakım hizmetleri ile ancak gerçekleştirilebilen, somut olarak incelenebilen bir kişisel bağımsızlık veya beceri düzeyini ifade etmektedir.

Bakıma muhtaç bireylerin bakım ihtiyaçlarının boyutu, bakıma muhtaç kişinin bağımlılığı ile yakından ilgilidir. Zira bakıma muhtaçlık arttıkça, bakım gereksiniminin boyutu da o oranda artmaktadır. Bakıma muhtaç bireylerin bağımlılıklarının dereceleri aynı değildir. Dolayısıyla bakıma muhtaç bireyler bağımlılık derecelerine göre sınıflandırılabilir:

1. Bağımsız Birey

2. Sınırlı Bağımsız Birey

3. Kısmen Bağımlı Birey

4. Bütünüyle Bağımlı Birey