BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Sağlıklı beslenmenin üç temel işlevi vardır:

1. Homeostazı korumak

2. Büyüme ve üremeyi sağlamak (yeni dokular oluşturma)

3. Enerji gereksinimini sağlamak. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Günlük enerjinin % 25 ini oluşturur. Balıkta bulunan omega 3 yağı hariç hayvansal gıdalarda bulunan yağlar insan vücudunda üretilebilir ancak bitkisel yağlar insan vücudunda üretilmez. Sağlık açısından bir kısıtlama yoksa günde 35-40 g yağ tüketilmesi gerekmektedir (%50 bitkisel, %50 zeytinyağı). Omega 3 önemli bir yağdır. Kalp ve damar sağlığını koruması açısından, kanın pıhtılaşmasını önlemesi açısından faydalıdır. Ayrıca bağışıklık sistemini kuvvetlendirir ve eklemlerde iltihap olmasını önler. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.

Yaşlılar için beslenme ilkeleri kısaca aşağıda özetlenmektedir: • Yaşlıların günlük beslenmeleri 4 temel besin grubunu mutlaka içermelidir (et/et ürünleri, yağı azaltılmış süt/süt ürünleri, sebze-meyve ve tahıllar),

• Günde 3 ana öğün, 3 ara öğün olmalıdır,

• Posa miktarı yüksek tahıllar içermelidir,

• Sıvı alımı 1.5-3 litre (30mL/kg/gün) olmalıdır,

• Izgara tercih edilmelidir,

• Sodyum içeriği yüksek gıdalar minimal alınmalı ya da hiç tüketilmemelidir (turşu, salamura, vb.).

• Balık haftada 2 kez tüketilmelidir (omega 3 açısından). Doğru cevap 'E' seçeneğidir.

Malnutrisyonun organizma üzerindeki birincil etkileri : 

• İmmun sistemin yetersiz tepkisi

• Enfeksiyona eğilimin artması

• Yara iyileşmesinde gecikme

• Hipoproteinemi

• Bağırsak hareketliliğinde azalma

• Kemik iliği depresyonu. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Klinik açıdan yetersiz beslenme, diş sorunları, tat ve koku alma duyusunun azalması, çoklu sistem bozukluklarından dolayı özürlülük durumu ve hareket kısıtlılığı, diğer hastalıklar (kanser, inme, diyabet gibi) açısından değerlendirilmelidir. Yaşam davranışları ve sosyal faktörlere bakıldığında yetersiz beslenme ile ilgili değerlendirmede yetersizlik, sosyal izolasyon (yalnızlık), problemleri kabullenmemeye bağlı yetersizlik (yemek hazırlama kapasitesinin azalması, yiyecekleri alıp getirememe gibi), yoksulluk riskleri de araştırılmalıdır. Konfüzyon, depresyon, anksiyete ve demans gibi faktörler de bu yaş grubu için psikolojik nitelikli risk faktörlerini oluşturur. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.

Yutma bozukluğu (disfaji), yutma işlemi sırasında yiyeceğin ağız boşluğundan mideye geçişinde gecikme, engellenme, yiyeceğin geniz boşluğuna ya da nefes borusuna kaçmasıdır. Doğru cevap 'A' seçeneğidir.

Yaşlı bireylerde gözlenen yutmayı etkileyen bazı faktörler aşağıda sıralanmıştır. Bu faktörler tek tek bulunabileceği gibi, bir kişide birden fazlası da birlikte bulunabilir:

• Dudakları kapayamama,

• Dili hareket ettirememe,

• Lokma oluşturamama ya da yönlendirememe,

• Yüz kaslarının zayıf olması dolayısıyla yiyeceğin tek bir yanakta birikmesi,

• Ağız duyu organlarının hissinin azalması (lokma belirlemede, lokma oluşturmada ve yutağa transferinde zorluk oluşur),

• Yutma refleksinin gecikmesi (yutma olaylarındaki sıralamayı etkileyerek aksamalara sebep olabilir),

• Yutmayı sağlayan kaslardaki koordinasyonsuzluk (lokmanın buruna ve/veya akciğere kaçmasına sebep olabilir ya da gırtlakta birikmesini önleyemez),

• Hastanın yutma için yeterli bilişsel düzeyde olmaması,

• Trakeostomi (nefes borusunun açılması işlemi) tüpünün takılı olması. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Yutak (farengeal) evre yutma patolojilerinden yapısal bozukluklarına bakıldığında gastroözogfageal  spazm, kist veya tümörler, dil büyüklüğü, boyun fıtıkları görülür. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.

Bakım elemanı yaşlı bireye her zaman ne istediğini sormalı ve fikirlerine önem verdiğini belirtmelidir. Yemek sırasında seçenekler sunmalı, ne zaman ve ne yemek istediği konusundaki isteklerine mümkün olduğunca önem vermelidir. Ayrıca hakkında verilecek kararlara mümkün olduğunca bireyi de ortak etmeli sanki orada yokmuş gibi birey hakkında konuşmamalı ve kararlar vermemelidir. Her ne kadar yüksek derecede bakıma ihtiyaç duysa da onun bir yetişkin olduğu unutulmamalı ve kendisine çocuk muamelesi yapılmamalıdır. Doğru cevap 'E' seçeneğidir.

Yaşlıların yeme ve beslenme davranışıyla ilgili yaşlıların şu noktalara dikkat etmesi önerilmektedir:

• Lokmaları yeterince çiğnemeden yutmayın.

• Yemek zamanında stres etkenlerini uzakta tutmaya özen gösterin.

• Açlık hissetmeden çok fazla yemeyin ve bir miktar doyduğunuzu hissettiğinizde yemeyi bırakmayın.

• Sık sık ve az miktarda yemek yiyin (3 ana 3 ara öğün); her öğünde 4 temel besin grubundan besin olmasına ve öğün atlamamaya dikkat edin. 

•Günün erken saatlerinde yemeye, geç saatlerinde daha az yemeye özen gösterin.

• Beyaz un, pirinç pilavı ve rafine edilmiş şekerden olabildiğince uzak durun.

• Sebze ve meyveleri daha fazla tüketin, öğüne sebzelerle ve daha hafif yiyeceklerle başlayın.

• Sigara ve alkol tüketimini sınırlandırın; mümkünse tamamen bırakın. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Dünyada ve ülkemizde; doğum oranlarının düşmesi, tıbbi bakım, sanitasyon, beslenme ve aşılama gibi koruyucu sağlık hizmetlerinin desteği, erken ölümlerin önlenmesi gibi nedenlerle yaslı nüfusu artış göstermektedir.

Homeostazı korumak, Büyüme ve üremeyi sağlamak, Enerji gereksinimini sağlamak sağlıklı beslenmenin işlevleridir.

Birinci grup besinler et ve et ürünleridir. Balık bu grup besinde değerlendirilir.

Süt ve süt ürünleri ile katı ve sıvı yağ grubundan olan tereyağı A vitamin açısından zengindir.

Birey, belirtilen gıdaların yanı sıra yeterli su da tüketmelidir. Günde 6-8 bardak su önerilmektedir. Vücut ağırlığını 32 gramla çarparak vücuda gereken su miktarı hesaplanabilir. Örneğin 70 kg bir birey 70 x 32 = 2,25 l suya gereksinim duyar.

Günlük protein gereksinim beden ağırlığının kilosu basına 1 gram protein olarak hesaplanır. Örneğin, 70 kg ağırlığındaki bir birey 70X1=70 gram proteine gereksinim duyar. Ancak karaciğer yağlanması, kronik böbrek yetmezliği gibi bir hastalık mevcutsa protein alımı doktor ve diyetisyene danışılmalıdır.

15-25 g peynirde 100 g protein bulunmaktadır.

Tahılların yüzdelik oran aralığı 60-90’dır.

Soruda verilmiş olan “Sodyum içeriği yüksek gıdalar tercih edilmelidir bilgisi” yaşlı beslenmesi için yanlıştır aksine sodyum içeriği yüksek besinlerden kaçınılmalıdır. Verilen diğer üç bilgi doğrudur.

Açlık ve iştah anabolic uyaranlar, tokluk ve tatmin katabolik uyaranlardır.