BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Sağlıklı beslenmenin üç temel işlevi vardır. Bunlardan birisi Homeostazı korumaktır. Homeostazı korumak (Homeostaz, vücudun iç ortamının normal şartlar çerçevesinde dengede tutulması işlemidir.

Birinci grup besinler: Et ve et ürünleridir. Protein kaynağı ve B vitamini deposudur. Demir ve çinko içerir. Vücutta yapım ve onarımdan sorumludur

Birincil (primer) Etkileri
• İmmun sistemin yetersiz tepkisi
• Enfeksiyona eğilimin artması
• Yara iyileşmesinde gecikme
• Hipoproteinemi (Kanda protein düzeyinin
normalin altına düşmesi)
• Bağırsak hareketliliğinde azalma
• Kemik iliği depresyonu

Yutmayı sağlayan kaslardaki koordinasyonsuzluk (lokmanın buruna ve/veya akciğere kaçmasına sebep olabilir ya da gırtlakta birikmesini önleyemez)

Bireyin mümkün olduğunca bağımsız olabilmesi sağlanmalıdır. Bunu yaparken:
• Kendisinden yapması istenenler tek aşamalı yönergelere bölünmeli
• Fizyoterapist ve dil ve konuşma bozuklukları uzmanının önerdiği yardımcı cihazlar/aletler kullanılmalı (ağırlıklı bardak, kaymaz tabak vb.)
• Gerektiğinde elle yenebilecek yiyecekler sunulmalı (çatal kullanmada zorlanıyorsa),
ya da çorbayı fincandan içmesi sağlanarak kaşık tutmadaki zorluk telafi edilmeli
• Tabak yiyecekle kontrast oluşturmalı ve bireyin yiyeceği seçebilmesi sağlanmalı

• Bireye ne yapıldığı devamlı söylenmeli (“Şimdi sana bezelye veriyorum ”gibi) ve
• Yemeklerden sonra 20-30 dakika bireyin oturması, hemen yatmaması sağlanmalıdır.

Beyaz un, pirinç pilavı ve rafine edilmiş şekerden olabildiğince uzak durun.
• Sebze ve meyveleri daha fazla tüketin, öğüne sebzelerle ve daha hafif yiyeceklerle başlayın.
• Trans yağlardan (ör, kızarmış patates, cips) ve doymuş yağlardan (ör, kırmızı et) kaçınmaya özen gösterin. Zeytinyağı, çiçek yağı gibi doymamış yağ oranı yüksek yağları kullanmayın. Bu yağları sıcakta ve doğrudan güneş ışığı altında bırakmayın.
• Yediklerinizin içeriğine, protein, yağ ve karbonhidrat oranına, kalori miktarına dikkat edin (balık ve kuru baklagilleri, kırmızı et ve yumurtayı tercih edin).
• Gereksiz vitamin takviyesinden kaçının. Doktorunuz ve diyet uzmanınızın tavsiyelerine göre vitamin ve ek besin tüketiminizi planlayın.
• Parlak sebzeleri ve taze mevsim meyvelerini tüketin.
• Koyu renkli ekmekleri (örn. çavdar ekmeğini) tercih edin (kabuk ve öz kısımları ayrılmamış tahıllar diyette posa açısından önemlidir).

Tanım:

Risk faktörlerinin azaltılması
Lifli gıdaların diyette arttırılması
Hayvansal gıdaların diyette azaltılması

Üçüncül korunma: Amaç

Rehabilitasyon hizmetleri

Kanserler:Diyetteki yağ miktarının azaltılması ve posa tüketiminin artırılması gerekmektedir. Bağışıklığı artırıcı vitamin ve minerallerden zengin (A,C,E vitamini, selenyum) ve ayrıca fitokimyasallardan (bitkilerde doğal olarak bulunan biyolojik olarak aktif kimyasal bileşikler) zengin besinlerin tüketiminin artırılması önerilir. Katkı maddesi içeren, özellikle hazır besinlerin (hazır çorba, et suyu, boyalı besinler) tüketiminin kısıtlanması gerekmektedir. Sigara ve alkol tüketilmemesi alınan gıdanın besin değerini arttırır.

Bağışıklık Sistemi Zayıflığı/Hastalıklara Karşı Dirençsizlik:  Protein alımının artırılması önerilir. Bunun yanısıra balık,soya yağı, fındık, ceviz, badem, sebze ve meyve tüketiminin artırılması, düzenli egzersiz, minerallerden zengin besinlerin (yeşil yapraklı sebzeler, kırmızı ve turuncu renkli meyveler, balık) tüketiminin artırılması önerilir. Sigara ve alkol tüketilmemesi çok önemlidir.

Dünyada ve ülkemizde;
• doğum oranlarının düşmesi,
• tıbbi bakım,
• sanitasyon (hijyen koşullarının sağlanması),
• beslenme ve aşılama gibi koruyucu sağlık hizmetlerinin desteği,
• erken ölümlerin önlenmesi
gibi nedenlerle yaşlı nüfusu artış göstermektedir. Doğru cevap "C" dir.

Birinci grup besinler: Et ve et ürünleridir. Protein kaynağı ve B vitamini deposudur. Doğru cevap "A" dır.

Dördüncü grup besinler: Meyve ve sebzelerdir. C vitamini açısından zengindir. Genel sağlığın korunmasında yeri önemlidir. Posa sağlar. Doğru cevap "B" dir.

Et-tavuk-balığın protein miktarı 30-35 gr dır. Doğru cevap "E" dır.

Süt ürünlerinin protein miktarı 3-4 gr dır. Doğru cevap "A" dır.

Vücuttan her gün 2,5 l su atılır. Doğru cevap "D" dir.

Yaşlılar için beslenme ilkeleri:
• Yaşlıların günlük beslenmeleri 4 temel besin grubunu mutlaka içermelidir (et/et ürünleri, yağı azaltılmış süt/süt ürünleri, sebze-meyve ve tahıllar),
• Günde 3 ana öğün, 3 ara öğün olmalıdır,
• Posa miktarı yüksek tahıllar içermelidir,
• Sıvı alımı 1.5-3 litre (30mL/kg/gün) olmalıdır,
• Izgara tercih edilmelidir,
• Sodyum içeriği yüksek gıdalar minimal alınmalı ya da hiç tüketilmemelidir (turşu, salamura, vb.).
• Balık haftada 2 kez tüketilmelidir (omega 3 açısından),
• Asitli içecekler azaltılmalı, sigara ve alkol kullanılmamalıdır. Doğru cevap "C" dir.

Yaşlı bireylerde gözlenen yutmayı etkileyen bazı faktörler aşağıda sıralanmıştır.
• Dudakları kapayamama,
• Dili hareket ettirememe,
• Lokma oluşturamama ya da yönlendirememe,
• Yüz kaslarının zayıf olması dolayısıyla yiyeceğin tek bir yanakta birikmesi,
• Ağız duyu organlarının hissinin azalması (lokma belirlemede, lokma oluşturmada ve yutağa transferinde zorluk oluşur),
• Yutma refleksinin gecikmesi (yutma olaylarındaki sıralamayı etkileyerek aksamalara sebep olabilir),
• Yutmayı sağlayan kaslardaki koordinasyonsuzluk (lokmanın buruna ve/veya akciğere kaçmasına sebep olabilir ya da gırtlakta birikmesini önleyemez),
• Hastanın yutma için yeterli bilişsel düzeyde olmaması,
• Trakeostomi (nefes borusunun açılması işlemi) tüpünün takılı olması
• İleri derecede ağız kuruluğu (kullanılan ilaçlara bağlı olabilir). Doğru cevap "B" dir.

Yaşlıların yeme ve beslenme davranışıyla ilgili yaşlıların şu noktalara dikkat etmesiönerilmektedir:
• Lokmaları yeterince çiğnemeden yutmayın.
• Yemek zamanında stres etkenlerini uzakta tutmaya özen gösterin.
• Açlık hissetmeden çok fazla yemeyin ve bir miktar doyduğunuzu hissettiğinizde yemeyi bırakmayın.
• Sık sık ve az miktarda yemek yiyin (3 ana 3 ara öğün); her öğünde 4 temel besin grubundan besin olmasına ve öğün atlamamaya dikkat edin.
• Günün erken saatlerinde yemeye, geç saatlerinde daha az yemeye özen gösterin.
• Beyaz un, pirinç pilavı ve rafine edilmiş şekerden olabildiğince uzak durun.
• Sebze ve meyveleri daha fazla tüketin, öğüne sebzelerle ve daha hafif yiyeceklerle başlayın.
• Trans yağlardan (ör, kızarmış patates, cips) ve doymuş yağlardan (ör, kırmızı et) kaçınmaya özen gösterin. Zeytinyağı, çiçek yağı gibi doymamış yağ oranı yüksek yağları kullanmayın. Bu yağları sıcakta ve doğrudan güneş ışığı altında bırakmayın.
• Yediklerinizin içeriğine, protein, yağ ve karbonhidrat oranına, kalori miktarına dikkat edin (balık ve kuru baklagilleri, kırmızı et ve yumurtayı tercih edin).
• Gereksiz vitamin takviyesinden kaçının. Doktorunuz ve diyet uzmanınızın tavsiyelerine göre vitamin ve ek besin tüketiminizi planlayın.
• Parlak sebzeleri ve taze mevsim meyvelerini tüketin.
• Koyu renkli ekmekleri (örn. çavdar ekmeğini) tercih edin (kabuk ve öz kısımları ayrılmamış tahıllar diyette posa açısından önemlidir).
• Sigara ve alkol tüketimini sınırlandırın; mümkünse tamamen bırakın.
• Katkı maddesi içeren gıdaları (hazır çorba, bulyon gibi) kullanmayın.
• Aşırı tuz ve baharat tüketiminden kaçının.
• Bilinçli bir beslenme alışkanlığı edinmeye özen gösterin.
• Bütün bunların yanı sıra düzenli yapılan fiziksel aktivite (günde 30 dakika, haftada
3-5 kez) ve uykunun (en az 6-8 saat), stresle basa çıkma yetileri, sosyal çevre ve aile desteğinin kaliteli bir yaşam sürecini sağladığını unutmayın. Doğru cevap "D" dir.

Yaşlılık döneminde beslenme konusunda üçüncül korunma yaklaşımının amacı, semptomların kronikleşmeden tedavisinde rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmak. Doğru cevap "A" dır.