BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Yaşlılık döneminde bireyin sağlık davranışları, bağımsızlık düzeyi, sosyal katılımı, üre­ticiliği, kişiler arası ilişkileri birçok diğer faktörden de etkilenmektedir ve yaşam kalitesini azaltabilmektedir. Örneğin, politik faktörler; ulusal politika ve kararlar yaşlı sağlığı ve ya­şam kalitesini etkilemektedir. Sosyal faktörler yani yaşlının barın­ma koşulları, ekonomik yetersizliği, ulaşım zorlukları, sosyal ağda daralma ve kişilerarası ilişkilerde bozulma, özbakım gücünde azalma ve ihmal-istismar yaşam kalitesini etkile­mektedir. Emeklilik ya da evin geçimini sağlayan bireyin ölümü gibi ekonomik faktörler; yaşlıların yaşam kalitelerini etkileyen diğer faktörlerdir. Doğru yanıt C’dir.

Psikolojik göstergeler: Bu göstergenin kapsamında yaşlının genel mutluluk ve do­yum duygularının yer aldığı görülür. Yaşlı bireyler açısından aile, akraba ve arka­daş çevresi dediğimiz sosyal çevresinden aldığı doyum, kendi sağlık durumundan duyduğu memnuniyet, kısaca yaşamından aldığı doyum gibi faktörler akla gelir. Doğru yanıt E’dir.

Yaşlılıkta, kas etkinlerinde kısıtlılıkların gelişmesi, kemik kütlesinde azalma, kemik dokusunun yapısında bozulma eklem ve kemik yaşlanması ve kırılganlıkta artış östrojen hormonunun azalması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Yaşlı bireylerde, kemik yapısında­ki bozulma, kas yaşlanması da eklenince ağrı ve işlevsel kapasite azalır, günlük işlerini yerine getirmek güçleşir ve dolayısıyla yaşam kalitesi de bozulmaktadır. Yaşlının yaşam kalitesi ve yaşamını bağımsız olarak sürdürmesi fiziksel performans, kas gücü, denge, yürüme hızı ile çok ilişkilidir. Doğru yanıt B’dir.

Kronik hastalıklarda risk yaşlılık döneminde artmaktadır. Bu dönemde yaşlının yaşamın­da hipertansiyon, kalp hastalıkları, diyabet, romatizmal hastalıklar, kanser ve astım gibi sorunlar önemli bir yer tutmaktadır. Yaşlılarda kronik hastalıklar büyük oranda yaşam kalitesini azaltmaktadır (Özkan, Yalvarmış ve Güler 2006). Yaşlı bireylerde sık karşılaşılan kronik hastalıklardan bazıları şunlardır: Yüksek Tansiyon, Fekal İnkontinans, Beyin Damar hastalığı, Diabetes mellitus (Şeker Hastalığı), Sosyal ve bilişsel durumlar, depresyon. Doğru yanıt C’dir.

Yaşlı nüfusta “yaşam kalitesinin korunması” esastır. Yaşlılık döneminde yaşam kalitesinin korunması için yaşlının kapsamlı değerlendirilmesi önemlidir. Yaşlının kapsamlı değer­lendirmesinde; biyolojik, psikolojik, ekonomik ve sosyal sorunlar tanımlayıcı ve çözüm üretici bir şekilde ele alınması gerekmektedir. Yaşlı bireylerin işitsel, görsel, algı bozukluk­ları, yardımcı cihaz kullanıp kullanmadığı, beslenme özellikleri, günlük yaşam aktiviteleri, ihmal-istismar, bası yaraları, diş sorunları, düşme, idrar tutamama (inkontinans), enfek­siyon, kemik erimesi (osteoporoz), ilaç kullanımı, rehabilitasyon gereksinimleri, uyku bo­zuklukları incelenmelidir. Doğru yanıt E’dir.

Yaşlıların yaşam kalitelerinin artırılmasında birincil, ikincil ve üçüncül korunma prensip­leri temel alınarak, verilecek sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler bir arada düşünülmeli­dir. Sağlanacak hizmetler şu şekilde sınıflandırılabilir: Sağlığın geliştirilmesi (temel sağ­lık hizmetleri, bağışıklama, taramalar, birinci basamak sağlık hizmetleri, ağız ve diş sağlı­ğı hizmetleri ve göz sağlığı hizmetleri), kamu hizmetleri (semt bakım evleri, ev ziyaretle­ri ve evde bakım), sosyal servisler (gündüz bakım evleri, seyyar aşevleri, geçici bakımlar, komşu desteği projeleri, başkasının bakımı altına girme, tatil aktiviteleri ve iş-uğraşı te­rapisi) ve hastane (acil tıbbi bakım, acil psikiyatrik bakım, erken taburculuk programları, özel birimler inme, ortogeriatri vb. rehabilitasyon, ev ziyaretleri ve gündüz poliklinikleri). Doğru yanıt A’dır.

Sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler arasında hastane hizmetleri, başta acil tıbbi bakım olmak üzere diğerlerine kıyasla çok büyük yer tutmaktadır. Sadece belirli bir yaş ve üzerine hizmet veren, geriatri uzmanlarının çalıştığı sağlık kuruluşları olabileceği gibi geriatriyi de tıbbın bir dalı olarak görerek, mezuniyet öncesi geriatri eğiti­mini artırarak yaşlılara sağlık hizmetini bütün sağlık çalışanlarınca sunulup, gerektiğinde geriatri uzmanlarından konsültasyon isteme şeklinde alışılagelmiş sistemde olduğu gibi hastane sistemleri kurulabilir. Doğru yanıt C’dir.

Sağlığı, bireyin doğduğu andan ölümüne kadar bütün belirleyicileri ile birlikte değerlen­dirmek, gerçekte anahtar yaklaşımdır. Tek bir cümlede toparlanmış olan bu yaklaşım sağ­lığın sosyoekonomik koşulları, sosyodemografik özellikleri, kültürü, insani ve toplumsal değerleri ve daha pek çok kavramı kapsar. Böyle bir çerçeve ise aslında sağlığa bütüncül bir yaklaşıma öncelik verilmesinin gereğini açıkça ortaya koymaktadır. Bu genel kabule ek olarak aşağıda belirtilenler bireysel düzeyde yapılması önerilen uygulamalardır:

Kronolojik, biyolojik, sosyal ve psikolojik boyutları olan yaşlanma fizyolojik anlamda kaçınılmaz bir süreçtir. Doğru cevap B.

Yaşlılık döneminde bireyin sağlık davranışları, bağımsızlık düzeyi, sosyal katılımı, üreticiliği, kişiler arası ilişkileri birçok diğer faktörden de etkilenmektedir ve yaşam kalitesini azaltabilmektedir. Örneğin, politik faktörler; ulusal politika ve kararlar yaşlı sağlığı ve yaşam kalitesini etkilemektedir (Öztürk ve Oran 2004). Sosyal faktörler yani yaşlının barınma koşulları, ekonomik yetersizliği, ulaşım zorlukları, sosyal ağda daralma ve kişilerarası ilişkilerde bozulma, öz-bakım gücünde azalma ve ihmal-istismar yaşam kalitesini etkilemektedir. Emeklilik ya da evin geçimini sağlayan bireyin ölümü gibi ekonomik faktörler; yaşlıların yaşam kalitelerini etkileyen diğer faktörlerdir (Keister ve Blixen 1998). Doğru cevap A.

Psikolojik göstergeler: Bu göstergenin kapsamında yaşlının genel mutluluk ve doyum duygularının yer aldığı görülür. Yaşlı bireyler açısından aile, akraba ve arkadaş çevresi dediğimiz sosyal çevresinden aldığı doyum, kendi sağlık durumundan duyduğu memnuniyet, kısaca yaşamından aldığı doyum gibi faktörler akla gelir. Dopru cevap C.

Yaşlanma ile birlikte hareket becerisindeki gerileme, düşmeleri de beraberinde getirmektedir (Pınar ve Çınar 2001). Yaşlıda hareket sorunlarına bir de görme sorunları eklendiğinde düşmeler fazlalaşmakta ve sonucunda da yaşam kalitesinin azalmasına yol açmaktadır. Yaşlı nüfusun yarısından fazlasını etkilemekte ama cinsiyete göre de farklılık göstermektedir. Düşme ve sakatlıkların kadınlarda erkeklere göre daha fazla olduğu belirlenmiştir (Dönmez, Gökkoca ve Dedeoğlu 2005). Yaşlılıkta düzenli egzersizlerin yaşam kalitesini arttırdığı belirtilmektedir. Doğru cevap E.

Yaşlılıkta, kas etkinlerinde kısıtlılıkların gelişmesi, kemik kütlesinde azalma, kemik dokusunun yapısında bozulma eklem ve kemik yaşlanması ve kırılganlıkta artış östrojen hormonunun azalması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap C.

Kas kütlesinde azalma, şişmanlık, kalp-damar hastalıkları, zihinsel işlevlerde azalma, osteoporoz, hipertansiyon, zayıflık, denge bozukluğu, enfeksiyona yatkınlık, ve diyabet yaşlılıkta beslenme ile ilgili sorunlar arasında yer almaktadır. Dolayısıyla ortaya çıkan bu sorunlar da yaşlının yaşam kalitesini azaltabilmektedir. Doğru cevap D.

aşağıda belirtilenler bireysel düzeyde yapılması önerilen uygulamalardır: 1. Düşmelerin önlenmesi 2. Bedensel etkinliğin artırılması 3. Bağışıklama hizmetlerinin sunulması 4. Kişisel bakım ve evde bakım hizmetlerinin sistematik olarak sunulabilmesi 5. Sağlık çalışanlarının geriatrik ve gerontolojik açıdan kapasitelerinin geliştirilmesi. Doğru cevap E.

Sağlanacak hizmetler şu şekilde sınıflandırılabilir: Sağlığın geliştirilmesi (temel sağlık hizmetleri, bağışıklama, taramalar, birinci basamak sağlık hizmetleri, ağız ve diş sağlığı hizmetleri ve göz sağlığı hizmetleri), kamu hizmetleri (semt bakım evleri, ev ziyaretleri ve evde bakım), sosyal servisler (gündüz bakım evleri, seyyar aşevleri, geçici bakımlar, komşu desteği projeleri, başkasının bakımı altına girme, tatil aktiviteleri ve iş-uğraşı terapisi) ve hastane (acil tıbbi bakım, acil psikiyatrik bakım, erken taburculuk programları, özel birimler inme, ortogeriatri vb. rehabilitasyon, ev ziyaretleri ve gündüz poliklinikleri). Doğru cevap B.

EQ5D ölçeğinin içeriği

1-Hareket edebilme 2- Kendi kendine bakabilme 3- Olağan işler 4-Ağrı/Rahatsızlık

5-Endişe/Moral bozukluğu Doğru cevap A.

Yaşlılık, rezerv biyolojik kapasitelerin azalması ile karakterize; fizyolojik, psikolojik, ekonomik ve sosyal yönleri olan bir süreçtir. Doğru cevap E'dir.