BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Beyin, omurilik ve çevresel (periferik) sinirlerden oluşan sinir sistemi organizmanın yönetim ve kontrol merkezidir. Sinir sisteminin yapısal ve işlevsel temel birimi ‘nöron’ adı verilen sinir hücresidir. İçsel ve dışsal çevrenin algılanması, elde edilen verilerin işlenmesi, gerçekleştirilecek göreve ilişkin yürütücü sinyallerin nöron bağlantılarından oluşan büyük iletişim ağı sayesinde gerekli bölgelere iletilmesi, diğer sistemlerin çalışmalarının düzenlenmesi ve işleyişle ilgili geri bildirimlerin alınması gibi hemen hemen tüm canlılık işlevlerinin yöneticisi sinir sistemidir. Yürüme, denge, konuşma, anlama, hissetme, algılama, akıl yürütme, öğrenme, anımsama gibi tüm istemli ve bilişsel işlevler yanında, iç organların ve salgı bezlerinin istem dışı çalışmaları da sinir sistemi tarafından düzenlenmektedir.

İç organlar ve salgı bezlerinin istem dışı çalışmaları sinir sistemi tarafından düzenlenir kendileri sinir sistemini oluşturmadığından doğru cevap C’dir.

Yürüme, denge, konuşma, anlama, hissetme, algılama, akıl yürütme, öğrenme, anımsama gibi tüm istemli ve bilişsel işlevler yanında, iç organların ve salgı bezlerinin istem dışı çalışmaları da sinir sistemi tarafından düzenlenmektedir.

Anılma sinir sistemi tarafından düzenlenen bir durum olmadığından yanlıştır. Doğru cevap B’dir.

Evrensel olarak kabul gören tanımlamalara göre önemli hastalık, en çok öldüren ve en çok engellilik oluşturan hastalıktır. Yaşlılıkta en sık görülen ve günlük aktiviteleri en fazla kısıtlayarak yaşam kalitesini en çok bozan nörolojik hastalıklar İnme, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve ALS’dir.

Her bir nöronun diğer nöronlarla binlerce bağlantı anlamına gelen Sinaps bu hastalıklar arasında yer almaz. Buna göre doğru cevap D’dir.

İnme sonrası ortaya çıkan bozukluklar, beynin hangi alanlarının ne ölçüde hasarlandığı ile ilgilidir. Bu nedenle inme sonrası oluşan fiziksel ve bilişsel bozuklukların tipi ve şiddeti, hastadan hastaya farklılıklar gösterebilir. İnmeye bağlı bozukluklar; felç, dil ve konuşma bozuklukları (afaziler), algı, düşünme ve bellek sorunları, duygudurum bozuklukları, ağrı ve diğer duyu bozuklukları olarak gruplanabilir. Hipertansiyon inme sonrası ortaya çıkan bir durum değil, aksine inme’ye sebep olan bir durum olabileceğinden yanlıştır. Buna göre doğru cevap B’dir.

Demans, belirli bir hastalık adı değil zihinsel yetilerde günlük yaşamı bozacak düzeydeki azalmayı, bozulmayı tanımlayan genel bir terimdir. Unutkanlığın ön planda yer aldığı bir klinik tablo olan demans, birincil (primer) olarak beyin hücrelerinin ilerleyici kaybına (dejenerasyon) bağlı bir hastalık şeklinde ya da başka bir hastalık nedeniyle gelişen ikincil (sekonder) bir durum olarak görülebilmektedir. tanımlanan terim demans olduğundan doğru cevap A’dır.

Primer dejeneratif bir demans olan Alzheimer hastalığı; tam olarak bilinmeyen mekanizmalarla beyinde biriken plak ve yumakçıkların yol açtığı, ilerleyici hücre kaybı ile seyreden ve en sık görülen demans türüdür, doğru cevap C’dir.

Parkinson hastalığı, öncelikli olarak hareket sistemine ilişkin bozukluklarla seyreden, ilerleyici ve kronik bir nörodejeneratif hastalıktır. Esas olarak bir yaşlılık dönemi hastalığı olup, yaş ilerledikçe görülme sıklığı da artar. Hastalık belirtileri, Parkinsonluların ancak %10 kadarında 40 yaşından önce ortaya çıkar. Toplumda 65 yaş üzerindekilerin %1’inde, 85 yaş üzerinde ise %2-3’ünde Parkinson hastalığı görülür. Doğru cevap E’dir.

En önemli iki bozukluk olan yutma ve solunum güçlüğü yanında kas krampları ve spazmlar, yorgunluk hissi, ses ve konuşma bozuklukları, yutkunma yetersizliği nedeniyle tükürük ve salya artışı, hareketsizliğin yol açtığı toplardamar sorunlarına bağlı el ayak şişmeleri, idrar tutmada zorluk, kabızlık, uyku bozuklukları ve kaygı ALS’de sık görülen klinik sorunlardır. III. seçenekte yer alan ‘’Enerjik olma hissi’’ yanlış olduğundan doğru cevap  E’dir.

Aspirasyon: Yiyecek, içecek, tükrük salgısı ya da mide içeriği gibi materyallerin solunum yollarına kaçması anlamına gelir. Buna göre doğru cevap D’dir.

Yaşlanma sürecinde üretkenliğin, fiziksel yeteneklerin, becerilerin, sosyal statülerin bozulması, arkadaş ya da eş kaybı, emeklilik, yalnızlık, ekonomik ve sosyal zorluklar gibi etkenler, duygudurum bozukluğuna yatkınlık oluşturmaktadır. Üretkenliğin artması duygudurum bozukluğuna yatkınlık oluşturmadığından doğru cevap B’dir.

İnme (stroke) sözcüğü, beyni besleyen damarların tıkanması ya da kanaması sonucunda ani gelişen bölgesel ya da yaygın nörolojik bozuklukları ve çoğu zaman tek tara ı felcin eş- lik ettiği bir klinik durumu tanımlar.

Yaş, inme için değiştirilemeyen risk faktörleri arasında en başta gelendir. Yaş ilerledikçe inme riski artmakta, 55 yaşından sonraki her on yılda bu risk 2 katına çıkmaktadır.

İnme sonrası ortaya çıkan bozukluklar, beynin hangi alanlarının ne ölçüde hasarlandığı ile ilgilidir. Bu nedenle inme sonrası oluşan fiziksel ve bilişsel bozuklukların tipi ve şiddeti, hastadan hastaya farklılıklar gösterebilir. İnmeye bağlı bozukluklar; felç, dil ve konuşma bozuklukları (afaziler), algı, düşünme ve bellek sorunları, duygudurum bozuklukları, ağrı ve diğer duyu bozuklukları olarak gruplanabilir.

Demans, belirli bir hastalık adı değil zihinsel yetilerde günlük yaşamı bozacak düzeydeki azalmayı, bozulmayı tanımlayan genel bir terimdir.

Çok sayıda demans çeşidi olduğunu göstermek amacı ile Tablo 2.1’de birincil ve ikincil demanslara ilişkin bir sını ama verilmiştir. Bunların arasında yaşlılık dönemi için üzerinde durulması gereken en önemlisi, primer dejeneratif bir demans olan Alzheimer hastalığıdır. Alzheimer hastalığı; tam olarak bilinmeyen mekanizmalarla beyinde biriken plak ve yumakçıkların yol açtığı, ilerleyici hücre kaybı ile seyreden ve en sık görülen demans türüdür.

Erken evre

• Günlük yaşantılarda aksaklık yaratan unutkanlıklar
• İsimlendirme, sözcük bulma güçlüğü
• Soruları ve konuları yinelemeler
• Alışılmış kişilik ve davranış özelliklerinde değişmeler • Aritmetik işlemlerde, hesaplamada zorluklar

• Yer, kişi, zaman karıştırmaları

Orta evre

• Unutkanlıkta, konuşma ve anlama bozukluğunda artış
• Kişilik özelliklerinde belirgin değişiklikler, anlamsız gezinmeler, hayal görmeler • Kişisel bakımını ve temel günlük gereksinimlerini yardımsız karşılamada güçlük • Yakınlarını tanıma güçlüğü
• İletişimin belirgin olarak azalması

İleri evre

• Fiziksel yetersizlik, bağımsız hareket etmede ileri derecede yetersizlik • Temizlik, beslenme, yemek gibi aktivitelerde tam bağımlılık
• İletişimin tama yakın kaybı
• Yatağa bağımlılık, idrar ve dışkı kaçırma

Erken evre

• Günlük yaşantılarda aksaklık yaratan unutkanlıklar
• İsimlendirme, sözcük bulma güçlüğü
• Soruları ve konuları yinelemeler
• Alışılmış kişilik ve davranış özelliklerinde değişmeler • Aritmetik işlemlerde, hesaplamada zorluklar

• Yer, kişi, zaman karıştırmaları

Orta evre

• Unutkanlıkta, konuşma ve anlama bozukluğunda artış
• Kişilik özelliklerinde belirgin değişiklikler, anlamsız gezinmeler, hayal görmeler • Kişisel bakımını ve temel günlük gereksinimlerini yardımsız karşılamada güçlük • Yakınlarını tanıma güçlüğü
• İletişimin belirgin olarak azalması

İleri evre

• Fiziksel yetersizlik, bağımsız hareket etmede ileri derecede yetersizlik • Temizlik, beslenme, yemek gibi aktivitelerde tam bağımlılık
• İletişimin tama yakın kaybı
• Yatağa bağımlılık, idrar ve dışkı kaçırma

Erken evre

• Günlük yaşantılarda aksaklık yaratan unutkanlıklar
• İsimlendirme, sözcük bulma güçlüğü
• Soruları ve konuları yinelemeler
• Alışılmış kişilik ve davranış özelliklerinde değişmeler • Aritmetik işlemlerde, hesaplamada zorluklar

• Yer, kişi, zaman karıştırmaları

Orta evre

• Unutkanlıkta, konuşma ve anlama bozukluğunda artış
• Kişilik özelliklerinde belirgin değişiklikler, anlamsız gezinmeler, hayal görmeler • Kişisel bakımını ve temel günlük gereksinimlerini yardımsız karşılamada güçlük • Yakınlarını tanıma güçlüğü
• İletişimin belirgin olarak azalması

İleri evre

• Fiziksel yetersizlik, bağımsız hareket etmede ileri derecede yetersizlik • Temizlik, beslenme, yemek gibi aktivitelerde tam bağımlılık
• İletişimin tama yakın kaybı
• Yatağa bağımlılık, idrar ve dışkı kaçırma

ALS, yaşlılıkta sorun oluşturan nörolojik hastalıklardan birisidir. Hastalığın ortalama başlangıç yaşı 65 civarıdır.

Psikoz; bilişsel ve davranışsal bozukluklara neden olan ve kendini özellikle sanrılar ve varsanılar (halusinasyonlar) ile gösteren bir ‘gerçeklik duygusundan ayrılma’ hâlidir. Düşün- ce içeriğindeki ve gerçeklik duygusundaki bozulmalar dış dünyaya ilişkin davranışlarda da gözlenmektedir.