BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Yaşlılığın tıbbi sorunları ile uğraşan bilime Geriatri bilim adı verilir.

Yaşlanma Türleri

Fizyolojik yaşlanma; vücut bileşimi, kalp ve damar sistemi, böbrekler, karaciğer, hormon sistemi, beyin ve diğer sistemlerde görülen yetersizliklerdir. Kişi fizyolojik olarak erken de yaşlanabilmektedir.

Psikolojik yaşlanma; çeşitli yoksunluklar, kronolojik ve fiziksel hastalıklar, yetersizlik- ler, depresyon psikolojik yaşlanmayı hızlandırmaktadır.

Sosyokültürel ve sosyal yaşlanma; kişinin, toplumun yaşlılığa bakışını, kişinin kayıp- larla başa çıkmasını, emekliliğe, hastalığa ve ölüme olan bakışını belirlemektedir. Toplu- mun yaşlılık alanındaki değerlerini, gelenekleri, tutumları, rolleri ortaya çıkarmaktadır.

Ekonomik yaşlanma; emeklilik, üretim dışı kalmak, toplumda statü kaybını belirle- mektedir. Bu dönem ‘kayıplar dönemi’ olarak da anılmaktadır.

Toplumsal yaşlanma; ‘doğumda beklenen yaşam süresi’, ‘ortalama yaşlanma’ gibi konuları değerlendirir. Nüfus grupları içinde yaşlıların payı yükseliyorsa ‘Toplumsal Yaşlanma’dan bahsedilebilir. Son yıllarda tüm toplumlarda toplumsal yaşlanma artma eği- limindedir. Nüfus piramitleri değişmiştir. Yaşlı grubun tüm nüfus içindeki oranı artma eğilimindedir.

Bilişsel bozukluklar en çok 80 ve üzeri yaşta kendini gösterir.

Kuşaklararası iletişimin kurulduğu en temel birim ailedir.

YAŞLILIK VE İLETİŞİM

İletişim Becerileri

Dil ve konuşma ile iletişim kurabilme yetisi her yaştan insan için çok önemli bir özelliktir ve hasarlanması durumunda bireyin tüm hayatı etkilenebilir. Özellikle yaşlıların iletişim becerileri onların hayatla olan temel bağlarındandır. Ne yazık ki bireylerin dış dünya ile iletişim kurmalarını sağlayan ses ve işitme organlarında yaşlandıkça gerileme görülmektedir (Doğan, 2007). Ses, işitme ve bazı hastalıklara bağlı olarak konuşmanın kaybedilmesi ise kişinin içe dönmesine, toplumdan koparak karamsar bir yapıya bürünmesine sebep olabilmekte, iletişim ve ilişki kurma çabaları giderek azalan yaşlı sosyal yaşantısını da köreltmektedir.

Bir başka açıdan, iletişim becerileri yaşlılar açısından teknoloji ve onun verdikleriyle uyum sağlamaktır. Çağımız bilgi ve enformasyon çağıdır. Televizyon, bilgisayar, radyo, telefonlar ve diğerleri teknolojik gelişmelerin hızından çok etkilenmektedir. Yaşlılar açısından asıl sorun modern dünyanın onlara göre tasarlanmamış olmasıdır. Çağımız üretici ve tüketici esasına göre şekillenmekte ama yaşlılar bu ilişkilerin dışında kalmaktadır. Genellikle bu konuda yeterince eğitim alamadıkları için de teknolojik gelişmelerden geri kalmaktadırlar. Bankamatiklerden para çekememek, para yatıramamak, cep telefonu kulla- namamak, bilgisayar kullanamamak, metroya binememek, akıllı ev araçlarını yönetememek ve bunun gibi bu alanlarda gençlerle aynı çağı paylaşamamak yaşlıları toplumdan kopuk hâle getirmektedir.

Yaşlıların psikolojik durumlarını iyileştiren en önemli anahtar olabildiğince ‘aktif yaş- lanma’ ile sağlanabilmektedir. Yaşlılarda yaşama aktif katılım, çalışma azmi ve gönüllü hizmetlerde rol alma, siyasal, sanatsal ve sportif faaliyetlere katılma, bunlara zaman ayırma talepleri azalmıştır. Bu yüzden elden geldiğince yaşlıları sosyal sorumluluk projelerine katmak, bahçe ve spor faaliyetlerine sokmak, kendi yaş akranları ile kabul ve oyun günle- rine iştiraki sağlamak aktif yaşlanmak için olumlu önerilerdendir.

Yaşlı istismarı; yaşlı bireyi korkutma, fiziksel, duygusal ve psikolojik açıdan zarar verme olarak tanımlanabilir.

Fiziksel Değişiklikler

Boy kısalması, kadınlarda göbek bölümünde görülen kalınlaşma, erkeklerde vücudun kamburlaşması sıkça görülen fiziksel değişikliklerdendir. Yüzde, elde ve vücutta görülen lekelenmeler, saçların dökülmesi, tırnaklardaki sertleşmeler fiziksel değişiklikler olarak dikkat çekmektedir. Kaslarda, eklemlerde ve kemikte çıkan sorunlar nedeni ile de yürüyüşte değişme olmaktadır. Yaşlılar küçük, emin olmayan ve yavaş adımlar atarlar. Baston veya yürüteç yardımına ihtiyaç duyarlar. Görme ve duyma bozuklukları da fiziksel değişiklikler yaratır. Gözlük kullanmak, işitme cihazına bağlı yaşamak rastlanan fiziksel değişikliklerdendir.

Biyolojik Değişiklikler

Her yaşlıda farklı olmakla birlikte genelde biyolojik değişiklikler yaşanmaktadır. Amerikan Yaşlanma Enstitüsünün verilerine göre kalp zayıflığı, kan dolaşımı sorunları, kolesterolün artması, kas ve dokularda gerileme sıkça rastlanan biyolojik değişikliklerdendir.

Yaşlılık döneminde hastalıkların tedavi süresi, gençlere oranla uzamaktadır. Bağışık- lık sistemi gençlerdeki gibi güçlü değildir. Salgın hastalıklardan daha çabuk etkilenmek-tedirler. Yaralar kapanmaz. Kırıkların kaynaması gecikir. Refleksler zayıflar. Boşaltım sis- teminde sorunlar yaşanır.

Hafıza, hatırda tutma, doğru kelime bulmada güçlükler yaşanmaya başlar. Uzun süreli dikkat azalır. Uyku ve uyku sorunları giderek artma eğilimi gösterir. Bütün bu sayılanlar, yaşlılarda biyolojik değişikliklerdendir.

Toplumsal yaşlanma; ‘doğumda beklenen yaşam süresi’, ‘ortalama yaşlanma’ gibi konuları değerlendirir. Nüfus grupları içinde yaşlıların payı yükseliyorsa ‘Toplumsal Yaşlanma’dan bahsedilebilir. Son yıllarda tüm toplumlarda toplumsal yaşlanma artma eğilimindedir. Nüfus piramitleri değişmiştir. Yaşlı grubun tüm nüfus içindeki oranı artma eğilimindedir.

Yaş, bir canlının doğumundan başlayarak tükettiği zaman birimidir. Doğum anından
başlayarak dakika, saat, gün, hafta, ay, yıl gibi zaman birimleriyle ifade edilir. Ancak genellikle yaş kavramı yıl kavramı ile eş tutulur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yaşlı kavramı yaşı ilerlemiş, kronolojik takvim yaşı ve biyolojik yaşı artmış kişi anlamındadır. Hücre, doku, organ ve tüm biyolojik, psikolojik sistemlerde onarılamaz yapısal
ve fonksiyonel bozukluğa sahip kişi ‘yaşlı’dır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kronolojik yaş, takvim yaşıdır; doğumdan başlayarak geçen zaman aralığı olarak hesaplanır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Biyolojik yaş, insanların biyolojik yapılarına bağlı olarak organlarının çalışmasını
gösteren bir yaş tanımıdır. Örneğin; “kalbi çok iyi çalışıyormuş; genç bir delikanlının nabzına ve kalp ritmine sahipmiş” diye tanımlanır veya “kemikleri gençler kadar sağlanmış,
25 yaşındaki bir gencin biyolojik değerlerine sahipmiş” denir. Kronolojik yaşla biyolojik
yaş her zaman uyum hâlinde değildir. Kronolojik yaşı genç olduğu hâlde, başkasının desteğine muhtaç olup biyolojik yaşı çok yüksek olan pek çok kişi vardır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 1963’te yaptığı çalışmada yaşlıları
kronolojik olarak üç gruba ayırmıştır. 45–59 yaş orta yaşlıları, 60-74 yaş yaşlıları, 75 yaş ve
üzeri ihtiyarları - çok yaşlıları- tanımlamaktadır. Birleşmiş Milletler 60 ve daha büyük yaştakileri yaşlı olarak tanımlamaktadır. Ancak Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ve onların sosyal
güvenlik programları yaşlılığı 65 yaş olarak kabul etmektedir. Bunun nedeni, Avrupa Birliği ülkelerinde 65 ve üstü yaştakilerin toplam nüfus içinde daha büyük bir orana sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Fizyolojik yaşlanma; vücut bileşimi, kalp ve damar sistemi, böbrekler, karaciğer, hormon
sistemi, beyin ve diğer sistemlerde görülen yetersizliklerdir. Kişi fizyolojik olarak erken de
yaşlanabilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Psikolojik yaşlanma; çeşitli yoksunluklar, kronolojik ve fiziksel hastalıklar, yetersizlikler, depresyon psikolojik yaşlanmayı hızlandırmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ekonomik yaşlanma; emeklilik, üretim dışı kalmak, toplumda statü kaybını belirlemektedir. Bu dönem ‘kayıplar dönemi’ olarak da anılmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Her yaşlıda farklı olmakla birlikte genelde biyolojik değişiklikler yaşanmaktadır. Amerikan Yaşlanma Enstitüsünün verilerine göre kalp zayıflığı, kan dolaşımı sorunları, kolesterolün artması, kas ve dokularda gerileme sıkça rastlanan biyolojik değişikliklerdendir.
Yaşlılık döneminde hastalıkların tedavi süresi, gençlere oranla uzamaktadır. Bağışıklık sistemi gençlerdeki gibi güçlü değildir. Salgın hastalıklardan daha çabuk etkilenmektedirler. Yaralar kapanmaz. Kırıkların kaynaması gecikir. Refleksler zayıflar. Boşaltım sisteminde sorunlar yaşanır.
Hafıza, hatırda tutma, doğru kelime bulmada güçlükler yaşanmaya başlar. Uzun süreli
dikkat azalır. Uyku ve uyku sorunları giderek artma eğilimi gösterir. Bütün bu sayılanlar,
yaşlılarda biyolojik değişikliklerdendir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlıların psikolojik durumlarını iyileştiren en önemli anahtar olabildiğince ‘aktif yaşlanma’ ile sağlanabilmektedir. Yaşlılarda yaşama aktif katılım, çalışma azmi ve gönüllü
hizmetlerde rol alma, siyasal, sanatsal ve sportif faaliyetlere katılma, bunlara zaman ayırma talepleri azalmıştır. Bu yüzden elden geldiğince yaşlıları sosyal sorumluluk projelerine
katmak, bahçe ve spor faaliyetlerine sokmak, kendi yaş akranları ile kabul ve oyun günlerine iştiraki sağlamak aktif yaşlanmak için olumlu önerilerdendir. Doğru cevap D seçeneğidir.