Yaşlılıkta Beslenme ve Yutma Sorunları

Yaşları, sağlık durumları, zihinsel, sosyal ya da ekonomik durumlarına göre farklılaşan yaşlıların başlıca gereksinimleri beş gruba ayrılabilir:
  1. Temel gereksinimler: Yiyecek, içecek, kalacak yer, giyinme, temizlik, gerektiğinde bakım hizmeti ve doktor yardımı alabilme gibi gereksinimler.
  2. Finansal gereksinimler: Kimsenin desteği olmadan kendi kendine yetecek kadar maddi gelire sahip olma. Yiyecek, ilaç, kira gibi ihtiyaçlarını bireyin kendisinin karşılayabilmesi gibi gereksinimler.
  3. Zihinsel gereksinimler: Güvenlik, seçim yapma ve karar verme özgürlüğü, kendine saygı duyma, çevreden saygı görme, işe yaradığını hissetme ve çevresi tarafından kabul görme ihtiyacı. Bunların yanında beyni çalışır, aktif tutan ve onun ihtiyaçlarını karşılayan her türlü aktiviteyi (yeni öğrenmeler, bulmacalar, hobiler, spor, dans gibi) gerçekleştirme gibi gereksinimler.
  4. Manevi gereksinimler: Dinî inançları doğrultusunda ibadetlerini gerçekleştirme; örneğin camiye gitme, namaz kılma, oruç tutma vb. Bunların yanında sevme, sevilme, ahlak, güven duyma, umut etme, hayatı sevme ve mutlu olma gibi gereksinimleri de içermektedir.
  5. Sosyal gereksinimler: Aile üyeleri, akrabalar, arkadaşlar, komşularla birlikte olma, önceden yaptığı sosyal davranışları sürdürme (evde gün düzenleme, sinemaya gitme, düğünlere gitme, bayram ziyaretleri vb.), yalnız kalmama, sosyal kabul ve destek görme gibi gereksinimler.

Yaşlılıkta sosyal hayata katılımı etkileyen sosyoekonomik ve demografik özellikler, sağlık durumu, kişisel özellikler, çevresel özellikler ve aktivitenin özellikleri başlıkları altında incelenen faktörler aşağıdaki gibidir.

  1. Sosyoekonomik ve Demografik Özellikler: Kişinin ekonomik geliri, eğitim düzeyi,
medeni durumu (evli, bekâr, boşanmış, dul), çocuk ve torun sahibi olup olmaması, arkadaşlık ilişkileri, yaşadığı yerleşim yeri (büyük şehir, köy, kasaba vb.), cinsiyeti, yaşı (kişinin ne kadar yaşlı olduğu), ev ya da araba sahibi olup olmaması, bir mesleği olup olmaması, emeklilik, içinde yaşanılan kültürün özellikleri ile tanımlanır.
  2. Sağlık Durumu: Kronik hastalıkların olup olmaması, bu hastalıklara bağlı fiziksel, bilişsel ya da psikolojik sorunlar ile tanımlanır.
  3. Kişisel Özellikler: Kişinin istek, ihtiyaç ve zevkleri, beceri ve yetenekleri, motivasyonu,
psikolojik durumu, önemli bir olay yaşayıp yaşamamış oluşu (ölüm, ayrılık vb.) ile tanımlanır.
  4. Çevresel Özellikler: Aktivitelerin gerçekleştirilmesini zorlaştırmayacak havadar, kişinin hoşuna giden, uygun sıcaklıkta, rahat edebildiği mekânlar ile tanımlanır. Dış mekânlardaki aktiviteler için yaşlılara uygun çevre düzenlemeleri gerçekleştirilir (toplu taşıma, yürüyüş/bisiklet yolu, kaldırım ve trafik ışıklandırmaları düzenlemeleri, güvenlik vb.).
  5. Aktivitenin Özellikleri: Aktivitenin neye yönelik olduğu; kişinin yapabileceği şekilde
düzenlemelerin gerekliliği; kişinin özelliklerine göre aktivitenin zorluk derecesi,
kişinin zevklerine uygunluğu ile tanımlanır.

Yaşlılara yönelik aktivitelerin genel amaçları yaşlı bireyin;
• O zamana kadar kazandığı bilgi birikimini korumak ve geliştirmek,
• Hayal gücünü kullanmasını sağlamak,
• El-göz koordinasyon becerilerini korumak ve geliştirmek,
• Günlük yaşam becerilerini gerçekleştirmesine fırsat vermek,
• İnce ve kaba motor becerilerini korumak ve güçlendirmek,
• Dikkat, algı, bellek (hafıza), düşünme, karar verme, planlama becerilerini korumak ve arttırmak,
• Kendisine olan güven ve saygısını arttırmak,
• İletişim becerilerini desteklemek,
• Kendisini ifade edebileceği farklı yollar bulmasına yardımcı olmak,
• Hayattan zevk almasını ve keyifli zaman geçirmesini sağlamak,
• Boş zamanlarını faydalı ve verimli bir uğraşla geçirmesini sağlamak,
• Vücut direncini, kuvvetini ve esnekliğini korumak ve arttırmak,
• Sosyal hayata katılımını ve uyum sağlamasını desteklemek,
• Aile üyeleri, akrabalar, komşular, arkadaşlar ya da tanımadıkları diğer insanlarla vakit geçirmelerini sağlamak,
• Normalde zaman geçirdiği mekânın dışına çıkarak farklı insanlar görerek ya da normalde yapmadığı bir aktiviteye katılarak hayatına farklılıklar katmak şeklinde sayılabilir.

Bilişsel aktiviteler yaşlılarda bellek ve zihni çalışır hâlde tutmada ve olası sorunların farkına varmada oldukça faydalıdır. Birçok kişi yaşa bağlı bilişsel işlevlerde bozulmalarla ilgili bir belirtiyi hiç göstermeyebilir. Bunun yanında pek çok yaşlı bilişsel becerilerinde bir kayıp yaşayabilir. Bunların çoğu yaşlanma sürecindeki beyin hücrelerinin kaybının doğal bir sonucu olmakla birlikte bazen de Alzheimer, Multiple Sklerozis ya da Huntington gibi hastalıklara bağlı olabilmektedir. Vücudumuzun fiziksel egzersize ihtiyacı olduğu gibi beynimizin de aktif ve zinde kalabilmesi için zihinsel egzersizlere ihtiyacı vardır. Bilişsel aktiviteler beyni uyararak düşünme, mantık yürütme, problem çözme, planlama, bellek gibi beceriler üzerinde uzun süreli olumlu etkiler sağlar. Bilişsel beceriler; akıl yürütme, farkındalık, algı, anlama, sezme ve yargılama becerilerini içermektedir. Bilişsel beceriler bir kişinin duyuları yoluyla elde ettiği tüm bilgileri işlemlemesini sağlayan zihinsel yeteneklerdir. Bu beceriler bireyin düşünme, hatırlama, tanıma, dikkatini verme, konuşma, öğrenme ya da okuma-yazma gibi aktiviteleri için gereklidir.

Günlük aktivitelere örnekler; keyifli ve anlamlı sohbetler yapma; yaşlılara kendileri için önemli olan konular hakkında düşüncelerini ifade etme fırsatı verme; olaylar ve durumlar
hakkındaki görüş ve önerilerini sorma; gazete haberleri, resimler, televizyondaki programlar ya da kişiler, hava durumu, yemek tarifleri, ev işleri hakkında konuşma; farklı
zamanlarda kişiye saati sorma; hikâye, masal, anı anlattırma; telefon, tablet, bilgisayar gibi teknolojik araçları kullanma gibi olabilir.

Psikomotor öğrenme, bilişsel fonksiyonlar ile fiziksel hareketler arasında kurulan ilişkiye denmektedir. Psikomotor öğrenme sonucunda, hareket, koordinasyon, el becerisi, kuvvet, hız, denge, ince motor (dikiş dikme, tığ yapma, resim çizme gibi) ya da kaba motor (dans etme, spor yapma gibi) becerileri kazanılır. Başka bir deyişle psikomotor beceriler, bilişsel ve fiziksel fonksiyonların bir arada kullanılmasını gerektiren becerilerdir. Sağlıklı bireylerde temel psikomotor beceriler (yürüme, zıplama, top atma vb.) erken çocukluk dönemlerinde öğrenilir ancak ilerleyen yaşlarda iş hayatı, spor ya da sanatsal aktiviteler ile daha ileri düzeylere (araba sürme, klavyede yazı yazma, tenis oynama, yüzme gibi) ulaşır.

Yeni bir hobi ya da el işi öğrenmek ya da daha önce bilinen ve yapılanları devam ettirmek yaşlı bireyleri aktif ve zinde tutmanın en güzel ve eğlenceli yollarındandır. Bu aktiviteler beyin hücrelerini uyarır ve birbirleri ile yeni bağlantılar kurmalarını sağlar. Yaşlı bireyin ilgisi çeken bir aktivite bulmak hem yaptığından zevk almasını sağlayacak hem de kendisine olan saygısını ve güvenini arttıracaktır. Bu aktivitelerin çoğu aynı zamanda bireyin el-göz koordinasyonu ve ince motor becerilerinin korunması ve geliştirilmesine de yardımcı olacaktır. Eğer kişinin fiziksel bir engelleyici durumu varsa (kısa dikkat süresi, romatizma, düşük el-göz koordinasyonu gibi) yapılan etkinlikler duruma uygun olarak yeniden düzenlenebilir.
Resim çizme, kumaş/ahşap/cam boyama, örgü örme, dikiş-nakış işleri, maket yapma müzik aleti çalma, şarkı/türkü söyleme ya da dinleme, albüm, resim oluşturma, günlük tutma, koleksiyon yapma, marangozluk işleri, taş/renkli kağıtla mozaik yapma, fotoğraf
çekme, takı yapımı, bir spor dalını takip etme, balık tutma, yemek pişirme, kitap okuma,
seyahat etme gibi aktiviteler hobi aktiviteleri içinde sayılabilir.

Fiziksel aktivite, iskelet kasları tarafından üretilen ve enerji harcamayı gerektiren her türlü vücut hareketi olarak tanımlanabilir. Fiziksel hareketsizliğin tüm dünyadaki ölüm riskleri arasında dördüncü sırada yer aldığı tahmin edilmektedir.

Yürüyüş, bisiklete binme ya da spor yapma gibi düzenli, orta yoğunlukta fiziksel aktivitenin sağlık için oldukça faydalı olduğu bilinmektedir. Örneğin, kalp-damar hastalıkları, diyabet (şeker), kolon ve meme kanseri ve depresyon riskini düşürebilir.

Düzenli fiziksel aktivitenin faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Yaşam süresini arttırır.
• Kan dolaşımını düzelterek kalp krizi ve inme felç riskini azaltır.
• Kan şekeri seviyesini düşürerek diyabet (şeker) kontrolüne yardımcı olur.
• Bazı kanser türlerinin (özellikle kolon ve göğüs) görülme riskini azaltır.
• Daha enerjik hissetmeyi sağlar.
• Kilo kontrolüne yardımcı olur.
• Kan kolestrol düzeyini dengeler.
• Tansiyon kontrolüne yardımcı olur.
• Kemik ve kasları güçlendirir.
• Kemik erimesi ve buna bağlı kırılmaların riskini azaltır.
• Stres, kaygı ve depresyonu azaltır.
• Daha mutlu hissetmeyi ve kendine güveni sağlar.
• Esneklik, dayanıklılık ve dengeyi arttırır.
• Düşme riskini azaltır.
• Daha iyi uyumaya yardımcı olur.
• Yeni yetenekler kazandırır.
• Farklı ortamlarda sosyalleşme fırsatı verir.

Kişiye uygun fiziksel aktivite seçiminde göz önünde bulundurulan bazı faktörler:
• Aktiviteyi uygulayacak kişinin yaşı,
• Aktivitenin uygulanacağı fiziksel ortam ve uygunluğu,
• Kişinin vücut ağırlığı,
• Aktivitenin farklı yerlerde ve zamanlarda sürekli bir şekilde uygulanabilmesinin rahat ve kolay olması,
• Kişinin ne kadar istekli olduğu,
• Aktivitenin kişi için ne kadar keyifli ve zevkli olduğu,
• Aktivitenin kişiye uygun olarak, kişinin ihtiyaçlarına göre planlanması,
• Aktivitenin, uygulayacak kişinin ekonomik durumunu zorlamaması olarak düşünülebilir.

Fiziksel aktivitenin olumlu sonuç vermesi bazı faktörlere bağlıdır. Bu faktörler aşağıda sıralanmıştır:
• Aktivitenin düzenli olarak yapılması
• Aktivitenin zaman içinde devamlılığının olması
• Aktivitenin kişiye uygun zorluk ve yoğunlukta olması
• Aktivitenin günlük olarak ne süreyle uygulanacağı
• Kişi için düzenlenen programın içerdiği aktivitelerin giderek ilerlemesi (hareketlerin hep aynı sayıda ya da düzende değil mümkün olduğu kadar zorlaştırılıp, sayısının arttırılması ya da süresinin uzatılması gibi değişiklikler).

Fiziksel egzersizler denge, esneklik, kuvvet (kas gücü) ve dayanıklılık egzersizleri olarak dört başlık altında toplanabilir.

Dayanıklılık; bir aktiviteyi gerçekleştirirken daha geç, daha zor yorulma ya da hiç yorulmama anlamına gelir. Dayanıklılık arttıkça aerobik türü aktiviteler daha kolay, daha uzun süreli, yorulmadan yapılabilir. Örneğin, yürüyüş yaptığımızı düşünürsek, ilk gün 10 dakika sonra nefesimiz zorlanıp, yorulmaya başlıyorsak 1-2 hafta düzenli yürüyüşler yaptıktan sonra 30 dakika boyunca hiç yorulmadan yürüyebilmemiz mümkün olabilir. Bu durumda dayanıklılığımız artmış demektir. Dayanıklılık, düşük şiddetli fakat uzun süren sportif egzersizlerle geliştirilmektedir. En çok kullanılan egzersiz yürüme, bisiklet ve koşudur.

Esneklik; bir aktiviteyi yaparken vücudumuzun (boyun, kollar, bel, kalça, bacaklar) rahat hareket edebilmesidir. Esneklik egzersizleri germe ve gevşeme olarak uygulanır. Esneklik egzersizleri kas kuvvetini ve dayanıklılığı arttırmamaktadır. Buna karşın, diğer egzersizlerin öncesi ve sonrasındaki 10-15 dakikalık esneklik egzersizi yaralanmaların ve ağrıların önlenmesi açısından faydalıdır. Bacaklarımızı büküp oturabilme, elimizi sırtımıza değdirebilme, bağdaş kurma, yere rahatça eğilme gibi hareketler esneklikle ilgilidir. Boyun esnetme (başı sağa sola çevirme, yatırma ve yukarı-aşağı eğme), omuz egzersizleri (omuzları kaldırıp indirme, eli duvarda yukarı ve aşağıya doğru yürütme gibi), sırt egzersizleri (yere yüzükoyun yatıp omuzları ya da kolları geriye doğru kaldırma, sandalyede oturup dizlere doğru eğilme ya da yanlara doğru bükülme gibi), göğüs egzersizleri (kolları omuz hizasında yanlara açma gibi) önemli bazı esneklik hareketlerindendir.

Kuvvet; aslında yaptığımız her türlü günlük fiziksel aktivitede farklı düzeyde de olsa kullandığımız bir beceridir. Basitçe kaslarımızdaki gücü ifade etmektedir. Kuvvet egzersizleri kaslarımızı güçlendirir, böylece daha bağımsız olmamızı sağlar. İtme, çekme, kaldırma, taşıma, bükme, çevirme, yürüme, koşma, atlama, durma, vurma gibi hareketlerde bir miktar kuvvete ihtiyaç duyarız. Kuvvetimiz arttıkça koltuğu daha rahat itip, pazar arabasını rahat çekebiliriz ya da bir torbayı taşımak, şişenin kapağını açmak, topu daha uzağa atmak daha kolay yapılır hâle gelir. Kişiye uygun ağırlık kaldırma, esneme bantları ile çalışma, duvar itme, dirsek uzatma, oturup kalkma, arka ya da yana bacak kaldırma, parmak ucuna kalkma, başımızı öne, arkaya ve yanlara kuvvet vererek itme gibi egzersizler örnek olarak verilebilir.

Denge; iki ayak üzerinde durmak zorunda olan biz insanlar için çok önemlidir. Yürümek ve hareket edebilmemiz için dengede olmamız şarttır. Dengemiz bozulduğunda başımıza bazı kazaların gelmesi, düşmeler yaşamamız olasıdır. Dengemiz geliştikçe parmak ucumuzda üst rafa ulaşabilir, tek ayağımızın üzerinde durabilir, ince bir kaldırım taşı üzerinde daha rahat yürüyebiliriz. Yaşlılarda özellikle damar hastalıkları ya da duyusal rahatsızlıklar nedeniyle denge sorunları görülebilir. Bu yüzden yaşlı bireyin tüm aktivitelerinde gerekli hareketleri yapabilmesi, düşmeden yürüyebilmesi, merdiven çıkıp inmesi, oturup kalkabilmesi için denge egzersizleri oldukça önemlidir. Bunlar; tek ayak üstünde durma, adım adım yürüme, denge yürüyüşü gibi egzersizleri içermektedir.

Güvenli, faydalı ve keyifli bir fiziksel egzersiz için;
• Fiziksel aktivitelerin faydaları düzenli yapıldığı zaman ortaya çıktığından ara sıra değil, az da olsa düzenli ve günlük aktiviteler yapılmalıdır.
• Rahat, sıkmayan, esnek giysiler ve spor ayakkabı giyilmelidir.
• Biraz terletecek ve nefesi arttıracak ama rahatsız da hissetmeyecek kadar çalışılmalı, hâlâ karşılıklı konuşabilecek kadar rahat nefes alınabilecek hâlde olunmalıdır.
• Dışarıdayken mutlaka güneşten korunmak için kenarlıklı şapka ve güneş gözlüğü takılmalıdır.
• Günün en sıcak zamanlarından kaçınılmalıdır.
• Yemekten hemen sonra veya çok açken egzersiz yapmaktan kaçınılmalıdır.
• Aktivite öncesi, sonrası ve aktiviteyi yaparken mutlaka su içilmelidir, susamayı beklememek gerekir.
• Egzersiz öncesi ve sonrasında germe-esneme harketleri yapılmalıdır; böylece kas ağrısı ve yaralanmalardan korunulabilir.
• Birkaç hafta içinde aktivite düzeyi yavaş yavaş arttırılmalıdır.

Fiziksel egzersiz sırasında yaşlı bireyde aşağıdaki durumlardan biri ya da birkaçı ortaya
çıkarsa egzersizi hemen durdurmak ve bireyin doktoruna başvurup şikayetini belirtmek
gerekir:
• Göğüs ağrısı,
• Baş dönmesi,
• Göz kararması,
• Kalp atışında bozulma veya tekleme,
• Nefes almada giderek artan zorlanma,
• Dikkat çeken bir morarma,
• Egzersizi sürdüremeyecek kadar şiddetli eklem ağrısı,
• Egzersizi sürdüremeyecek düzeyde hâlsizlik ve yorgunluk,
• Egzersizle ortaya çıkan ve giderek artan baş ağrısı.

Dış mekân aktiviteleri, uzun süreli ya da sürekli yaşanan, normalde zaman geçirilen mekânlar dışındaki diğer açık ya da kapalı mekânlarda yalnız ya da grup olarak yapılan aktiviteler olarak tanımlanabilir.

Fatura ödeme, eczane, pazar, alışveriş merkezlerine gitme gibi aktiviteler kişiye kendi işini kendisinin yapabileceği duygusunu verir ve güven duygusunu arttırır. Daha önceden gitmekten hoşlandığı mekânlara gitmek, oradaki arkadaşları görmek, sohbet etmek kişiye
arkadaşları olduğunu, sevildiğini, önemsendiğini, hatırlandığını hissettirecektir.

Bahçe işleri ile uğraşma, kahve ya da çay bahçesine gitme, dışarıda yemek yeme, kuaföre gitme, akraba ya da arkadaşları ziyaret etme, arkadaşlarla gün düzenleme, balık tutma, piknik yapma, maça gitme, hayvanat bahçesi gezme, müzeleri gezme, şehir içi/dışı turlara
katılma, sinema/tiyatro/konser vb. izlemeye gitme, yürüyüş yapma, bisiklete binme, alış
verişe çıkma, pazara gitme, camiye gitme, evde okunan dualara katılma, kütüphanede zaman geçirme, vakıf ya da dernek gibi sivil toplum kuruluşlarına katılma, dışarıda yemeğe
çıkma dış mekân aktivitelerinden bazılarıdır.

İnsanların ihtiyaçları sadece maddi değildir, insan hayata anlam katmaya, başka bir deyişle “Hayatın anlamı nedir?” sorusuna yanıt bulmaya çalışır. İnsanlar bir taraftan maddi gereksinimlerini karşılamaya çalışırken bir taraftan da içsel dünyalarını tatmin etmek, hayata anlam yüklemek ve bu anlama göre hayatlarını sürdürmek isterler. Birçok insan maneviyat ve dini inancın aynı anlama geldiğini düşünür. Din ve maneviyat arasında çok yakın ilişki olmasına rağmen aynı anlamda değillerdir; maneviyatı olan herkesin dinî inancı olmak zorunda değildir.

Dinî kitap okumak (Kuran, İncil, hadisler, dinî yayınlar vb.), ibadethanelere gitmek (cami, cemevi, kilise, sinagog), kutsal günleri kutlamak (kandiller, Kadir Gecesi, Noel, Paskalya, Şabat, Hanuka vb.) abdest almak, namaz kılmak, dua etmek, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, mevlit okumak/okutmak, dinî müzikler dinlemek, televizyonda dinî film ve programlar izlemek, dinî sohbetler yapmak gibi dinî aktviteler ve meditasyon, yoga, günlük tutmak, sanatla uğraşmak (resim, müzik, edebiyat gibi), doğada vakit geçirmek, kitap okumak gibi kişinin kendi iç dünyasına yönelik maneviyat aktivitelerine örnek olarak verilebilir.

Bakım elemanlarının maneviyat aktiviteleri ile ilgili olarak dikkat etmesi gereken noktalar
kısaca şu şekilde sıralanabilir:
• Yaşlı birey hangi dinî inanca sahip olursa olsun ya da hiçbir inanca sahip olmasa da kişinin manevi dünyasına saygı gösterilmeli ve ona uygun maneviyat aktiviteleri planlanmalıdır.
• Eğer yaşlı bireyin inancı hakkında bilgi sahibi değilseniz kişinin ailesi, kitaplar ya da İnternet’ten bilgi edinin.
• Maneviyat aktivitelerinde karşınızdaki bireyin inancını, kendi bakış açısını, düşüncelerini
değiştirmek değil, onun gereksinimlerine duyarlı olmak gerekmektedir. Bunun için bakım elemanı kendi inanç ve düşüncelerine göre hareket etmemeye özen göstermelidir.
• Manevi aktivitelerde özellikle kişinin size güvenmesi ve onun inançlarına duyarlı olduğunuzu bilmesi önemlidir.
• Eğer yaşlı birey manevi aktivitelerini yalnız gerçekleştirmek istiyorsa bu duruma saygı gösterilmeli ve engel bir durum yoksa birey yalnız bırakılmalıdır.
• Aktiviteler; bireyin kültürü, sosyal ve manevi çevresi, düşünce ve dinî uygulamaları, istek ve ihtiyaçları göz önünde tutularak planlanmalıdır.
• Kişinin hayatın anlamı ve amacını bulma, kendini ve diğer varlıklarla ilişkisini keşfetme çabasına verilecek en büyük destek, yaşlı bireyi sabır ve dikkatle dinlemekten geçer. Bunun için kişiye cesaretlendirici telkinlerde bulunmak, endişelerini, kaygılarını,
sorunlarını gidermeye çalışmak gerekir.

Yaşlılara yönelik aktivitelerde dikkat edilmesi gereken hususlar;

• Özellikle fiziksel aktivitelerde ilk dikkat edilmesi gereken nokta yaşlı bireye hekim ya da uzman (fizyoterapist vb.) tarafından hazırlanmış aktivite programına uygun davranmak, bu programın dışına çıkmamaktır. Farklı aktiviteler yapılmak istendiğinde mutlaka uzman bir kişiye danışılmalıdır.
• Hayati tehlike oluşturabilecek belirti ve semptomların farkında olunmalı ve bu durumda uygun hareket edebilmelidirler. Bunun bir yolu ilk yardım eğitimi almak olabilir. Bunun yanında yapılabilecekler, baş dönmesi ya da göz kararması, kafa karışıklığı, yüzde solgunluk, mide bulantısı, nefes kesilmesi, göğüs ağrısı ya da kas ve iskelet ağrısı gibi durumlarda yapılan aktiviteye son vermek gerekmektedir. Bu gibi tehlikeli olabilecek durumlarda müdahale etme yeterliliğiniz yoksa ambulansa ve kişinin yakınlarına haber verilmelidir
• Sadece yalnız yapılan aktiviteler (bulmaca çözmek, resim yapmak gibi) değil, topluluk içinde ya da en azından başka bir kişi ile yapılan sosyal aktiviteler de tercih edilmelidir.
• Aktivite yaşlı bireyin ilgisini, dikkatini çekmeli, birey aktiviteden zevk almalıdır.
• Aktiviteler için gerekli olan fiziksel ya da zihinsel gücün yerinde olması için kişinin beslenmesine dikkat edilmelidir (Beslenme ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Ünite 7).
• Zorlandığı yerlerde kişiye yardımcı olunmalı, ipucu verilmeli ancak kendi kendine yapacak fırsat da tanınmalıdır.
• Yaşlı bireyin kültürel özellikleri ve eğitimine uygun aktiviteler seçilmelidir.
• Katılım sağlamak için yapılan aktivitenin faydalarından bahsetmek gereklidir.
• Yapılan aktivitenin sonucunda bir ürün (resim, albüm, yazı, yemek, bir oyunun kazanılması vb.) ortaya çıktığında bu başarı yaşlı bireyin yakınları ile paylaşılmalıdır. Bu paylaşımlar yaşlı bireyin motivasyonunu arttıracak ve yaptığı etkinliğin sonucuna ilişkin geri bildirim sağlayacaktır.