Yaşlı Hasta Bakımında Koruma, Önleme ve Bakım

Sağlık hizmetleri genel olarak 3 gruba ayrılarak incelenir. Bunlar;

• koruyucu sağlık hizmetleri,
• tedavi edici sağlık hizmetleri ve
• rehabilite edici sağlık hizmetleridir. 

Rehabilitasyon” önceden var olan becerilerini çeşitli nedenlerle (kaza, hastalık vb.) yitirmiş kişilere yaşam becerilerinin yeniden kazandırılması ile ilgili girişimleri kapsar. Kelime olarak “re-yeniden”; “habilitas-yapabilir hâle gelmek” anlamına gelir.

Yaşlı bireylerin yaşadıkları ev ortamını güvenli hâle getirecek fiziksel önlemlere yer verilmiştir. Ev düzenlemesinde genel olarak uyulması gereken kurallar:
• Mümkünse evde yangın alarmı kullanılmalıdır.
• Odalar arasındaki kapılarda eşik olmamalıdır.
• Merdivenler eşit yükseklikte olmalı ve merdiven basamakları ayağın  sığabileceği ende olmalıdır.
• Merdivenlerde ayağın takılmasına neden olacak çıkıntı ya da eşik olmamalıdır.
• Merdiven üzerine halı, kilim gibi malzeme konulmamalıdır.
• Merdiven aralığı aydınlık olmalı ve trabzanlar sağlam olmalıdır.
• Evin zemini kaymayan malzeme ile döşenmelidir.
• Zemin üzerine kayabilecek özellikte olan halı, kilim vb. serilmemelidir.
• Mümkünse yatak odası, banyo ve tuvalete yakın olmalıdır.
• Yatağın etrafında yürüyüş yolu bırakılmalıdır.
• Yaşlı gece uyandığı zaman etrafını görecek kadar aydınlık olmasını sağlayan bir koridor lambası açık kalmalıdır.
• Yatağın yanında telefon, bardak, ilaçlar, gözlük gibi gereksinimlerini koyacağı küçük sabit masa/ komidin olmalıdır.
• Uygun büyüklükte ve yükseklikte yatak alınmalı ve uyumak için elektrikli battaniye kullanılmamalıdır.
• Banyo genel olarak kayma ve çarpmaları önleyecek şekilde düzenlenmelidir. Yerlerin ıslak olmamasına özen gösterilmelidir. Kullanılan fayanslar kaymayan özellikte olmalıdır.
• Banyo terliklerinin altlarının kaymamasına dikkat edilmelidir.
• Küvet, duş ve gereken yerlerde sağlam tutunacak yerlerin olması sağlanmalıdır. Bu tutunma barlarının çapları 4-5 cm olmalı ve zeminden 90-100 cm yükseklikte olmalıdır. Islak zemine ve küvet içine kaymaz örtü konulmalıdır.
• Sıcak su kullanımı için kolay ayarlanabilir musluk ile termostatlı ısı sistemi kullanılmalı (suyun sıcaklığı 46°C’yi geçmemelidir), böylece suyun sıcaklığı yanmaları önleyecek şekilde ayarlanmalıdır. 

• Tuvalet rahatça hareket edilebilecek genişlikte olmalıdır. Bunun için banyo alanındaki tuvalet kullanılabilir.
• Tuvalet ve banyo evin dışında ise içeriye alınması sağlanmalıdır.
• Tuvalet olarak klozet kullanılmalı, gerekirse klozetin yüksekliği yaşlıya göre ayarlanmalı ayrıca klozetin bir tarafında ya da iki tarafında da duvarda tutma kolunun olması sağlanmalıdır. Böylece oturma kalkma kolaylaşacaktır. 
• Mutfak dolabının rafları, tehlikeli hareketleri engellemek için kolay erişilebilir olmalıdır. Raf yüksekliğinin 140 cm olması idealdir. En alçak raflar ise 40 cm olmalıdır. Raflara ulaşmak için sandalye, tabure ve merdiven kullanılmamalıdır
• Mutfakta ocaklar sabit olmalıdır.
• Mutfakta oturarak çalışabilecek bir düzen kurulmalıdır. Çok kullanılan eşyalar bel seviyesinde bulundurulmalıdır.
• Sandalyeler kolay oturulup- kalkılabilecek bir yükseklikte olmalı, kolluğu ve arkalığının olması sağlanmalıdır.
• Mutfakta elektrikli aletler ocaktan ve lavabodan uzak olmalıdır.
• Evde elektrik, telefon vb. kabloları açıkta bırakılmamalı, takılmaya ve düşmeye yol
açabilecek biçimde olmamalıdır.
• Elektrik fiş ve prizleri (topraklı) geceleri acil durumlarda kolayca görünebilecek
özellikte (ışınımlı, ışıklı vb.) olmalıdır.
• Elektrik düğmelerinin kolay ve ulaşılabilir bir yerde olması gerekmektedir.
• Yaşlının acil olarak yakınlarına ulaşması gereken herhangi bir durumda en gerekli
olan şey telefon olacaktır. Bu nedenle acil telefon numaraları (ambulans, yangın
vb.) ve yakınlarının numaraları her telefona yapıştırılmalıdır.
• Rakamları kolayca seçilen telefonlar tercih edilmeli, mümkünse her odada telefon
olması sağlanmalı, telefonların düşme sonrasında kullanılabilmesi için yerden uzanılabilecek mesafede olması sağlanmalıdır.
• Saat, takvim, telefon numaralarının büyük ve koyu renk (yaşlılar en iyi siyah rengi
görürler) olmasına dikkat edilmelidir.
• Ev içindeki kıyafet ve terlik seçiminde dikkatli olunması gerekmektedir. Ayak tabanı kaymayan terlik ya da ayakkabı giyilmelidir.
• Ev içinde ayak bileğini destekleyen kauçuk tabanlı veya alçak topuklu ayakkabılar
da giyilebilir, çıplak ayakla veya ayağında yalnızca çoraplarla merdiven ve kaygan
zeminde yürümemeye özen gösterilmesi sağlanmalıdır.
• Yaşlının etek veya pantolon boyunun ayaklarına takılmasına izin vermeyecek
uzunlukta olması sağlanmalıdır

Yaşlı bireylerin yaşadıkları ev dışında kalan çevreyi güvenli hâle getirecek fiziksel önlemler şunlardır:
• Sokaklarda güvenli yürümeye yönelik kaldırımların olması, tuvaletlerin olması veyaşlılar tarafından kullanılabilir olması,
• Trafik lambalarının geçiş süresinin yaşlıların geçişine izin verecek süre sağlayarak düzenlenmesi,
• Sokaklarda kullanılan bazı cihazların yaşlıların kullanımına uygun olmasının sağlanması (trafik lambasının düğme yüksekliği, telefon kulübesinin tasarımı vb.)
• Yaşlıların gezebilecekleri dış ortamların oluşturulması (yürüyen merdiven, tekerlekli sandalye yolları, otobüslerin kullanımına yönelik kolaylıklar vb.)
• İşitme engelliler iletişimin kolaylaştırılmasına yönelik uygulamaların yaygınlaştırılması

• Görme engelliler için bulunulan çevrenin güvenli olmasına ilişkin uygulamaların yapılması (sesli trafik lambası tasarımının uygulanması, asansörlerde kapıların açılışını-kapanışını, kaçıncı katta olduğu bilgisinin sesli verilmesi, yaya yollarına yürüyüş, durma parkurlarının konulması vb.).

Öz bakım; bir başkasının yardımı olmadan, beslenme, boşaltım, giyim ve temizlik ile ilişkili ihtiyaçlarını karşılayabilme yeteneğidir. Öz bakım gücü/yeteneği değişen derecelerde az veya çok bütün bireylerde vardır. Bu aktiviteler, genellikle bireyin kendi başına günlük olarak sürdürdüğü aktivitelerdir.

•Yaşla birlikte yağ ve ter bezlerinin fonksiyonlarındaki azalma derinin nemlenmesinin azalmasına ve kuruluğuna neden olur. Çok sık, çok sıcak su ve aşırı sabun kullanılarak yapılan banyo, derinin daha da kurumasına neden olacağı için banyo sayısının haftada 1-2 kez olması, nemlendirici sabunlar kullanılarak yapılması ve çok sıcak su kullanılmaması sağlanmalıdır. Suyun sıcaklığı 46°C’yi geçmemelidir.
• Yatağa bağımlı olmak, idrar ve dışkısını altına kaçırıyor olmak ya da aşırı terliyor olması gibi sorunlar nedeni ile deri temizliği ve bakımının yapılma sıklığı değişiklik gösterebilir.
• Hareket edebilen yaşlılara banyo ortamında banyosu yardımla yaptırılabilirken yatağa bağımlı, kalkamayan hastalarda deri temizliği/banyo yatak içerisinde yapılmalıdır.
• Yatak içerisinde yapılan banyo vücudun silinmesi şeklinde olmalıdır.
• Yatak içerisinde yapılan silme banyosu yaşlının gereksinimine göre tüm vücut (tam yatak banyosu) ya da en çok kirlenen bölgeleri (el, yüz, koltuk altı, genital organların olduğu bölge gibi) kapsayacak şekilde (kısmi yatak banyosu) yapılabilir.
• Yapacağınız hijyen uygulaması veya diğer uygulamalar öncesinde yaşlı bireye mutlaka önceden bilgilendirme yapılması ve bireyin onayının alınması gerekir.
• Yatak banyosu yaptırılırken bireyi üşütmemeye, mahremiyetini korumaya özen gösterilmelidir. Bunun için gerekli önlemler alınmalıdır. Odanın ısıtılması, kapı ve pencerelerin kapatılması, üzerine ek bir battaniye örtülmesi olabilir. Ayrıca odada bulunan diğer bireyler varsa görmemesi için yatak etrafına perde, paravan çekilebilir.
• Yaşlının yanına banyo için kullanacağınız malzemeleri önceden hazırlayarak getirmelisiniz.

Tam silme yatak banyosunun uygulanması:
• Yatağın tek tarafında (sağ-sol) çalışınız. Bu size kolaylık sağlar. Ne tarafta duruyorsanız yatağın karşı taraftaki (varsa) kenarlıklarını kaldırınız. Bu yaşlının düşmesini engeller. Varsa yatağın tekerleklerini sabitleyiniz.

Ellerinizi yıkayınız ve eldivenlerinizi giyiniz.
• Yaşlının üzerindeki giysileri çıkarınız ve üzerine çarşaf örtünüz, üşüyorsa battaniye örtünüz. Yaşlıyı çıplak olarak yatak içinde üzeri açık tutmayınız. Bu yaşlının mahremiyeti açısından kendisini kötü hissetmesine neden olur.
• Sabunlama bezinizi önce sabunlamadan ıslatarak ilk önce gözleri silerek temizleme işlemine başlayınız. Silme işlemini yaparken önce size uzak olan taraftaki gözü sonra yakın olan taraftaki gözünü siliniz. Önce yakın tarafı silerseniz, uzak taraftakini silerken yakın tarafta sildiğiniz alana dokunarak veya su damlatarak tekrar kirletebilirsiniz.
• Sonra bezinizi sabunlayarak yaşlının yüzünü siliniz, diğer bezinizle durulayınız ve havlu ile kurulayınız.
• Aynı işlemi boyun bölgesi için de tekrarlayınız.
• Daha sonra size uzak olan taraftaki kolu çarşafın altından çıkarıp, altına havlunuzun birini seriniz ve sabunlama bezinizle kolu bileklerden koltuk altına doğru en sonda koltuk altını silerek uzunlamasına hareketlerle siliniz. Elleri siliniz. Daha sonra yine silerek durulayınız ve kurulayınız. Tamamladıktan sonra kolu tekrar üşümemesi için çarşafın altına koyunuz. Aynı işlemi size yakın olan diğer kol içinde tekrarlayınız.
• Görüldüğü gibi yaşlının vücudunun her yerini aynı anda sabunlayıp, aynı anda durulayıp kurulamıyoruz. Bu şekilde yapılsaydı yaşlının hem mahremiyetini zedeler hem üşütür hem de her yerin ıslanmasına neden olurdunuz.
• Ayrıca silme işlemi için vücudun en temiz kabul ettiğimiz bölgesinden başlayıp kirliye doğru gitmelisiniz. Bunun nedeni kirli bölgedeki kirleri ve mikroorganizmaları temiz bölgeye taşıyarak kirletmemektir. Örneğin, günlük hayatta koltuk altınızı sildikten sonra aynı bezle ve suyla yüzünüzü gözünüzü silip yıkamıyorsunuz.
• Kolların ve ellerin silme işlemi tamamlandıktan sonra göğüs ve karın bölgesini siliniz. Çarşafı genital organların hizasına kadar açınız. Yaşlı kadınsa göğüslerinin üzerine küçük bir havlu kapatarak havlunun altından silme işleminizi yapınız.
Uzak taraftan size doğru enlemesine hareketlerle siliniz. Daha sonra yine silerek durulayınız ve kurulayınız. Çarşafı tekrar yaşlının üzerine örtünüz.
• Aynı işlemi bacaklara yapınız. Kollarda olduğu gibi bacakların altına ıslanmaması için bir havlu seriniz. Silme yönünüz bileklerden kasığa doğru olmalıdır.
• Ayakları sildikten sonra banyo suyunu değiştiriniz ya da en son ayakları silebilirsiniz.
• Yaşlı kendisi dönebiliyorsa yatak kenarlıklarına tutunarak sizden aksi tarafa dönmesini sağlayınız. Kendisi dönemiyorsa birinden yardım alarak sırtı açıkta kalacak şekilde dönmesini sağlayınız.
• Döndürdükten sonra enseden başlayarak kalça hizasına kadar sırtı daha sonra da kalça bölgesini siliniz. Daha sonra yine silerek durulayınız ve kurulayınız.
Bunu yaptıktan sonra ellerinize nemlendirici losyon alarak yaşlının sırtına ellerinizin iç yüzeyi tamamen sırta temas edecek şekilde sıvazlayarak masaj yapınız.
Bu, sırttaki kan dolaşımının hızlanmasını sağlayarak yatak yarasının açılmamasına yardımcı olur.
• En son genital bölgeyi (cinsel organların olduğu bölge) temizleyiniz. Kadınlarda silme işlemini önden arkaya (idrar yapılan yerden makata doğru), erkeklerde ise peniste idrar yaptığı noktadan dışa doğru dairesel hareketlerle yapınız. Kadınlarda dışkı yapılan bölgeden idrar yapılan bölgeye doğru silme işlemini asla yapmayınız ve yaptırmayınız. Aksi takdirde dışkıda bulunan mikroorganizmları idrar yollarına ve vajinaya doğru taşıyarak enfeksiyonuna neden olursunuz.

• Genital organları sabunladıktan sonra iyi durulamalı ve iyi kurulamalısınız. Bu bölge kıvrımlı olduğu için nemli ve sabunlu kaldığında içinde mikroorganizmaların özellikle de mantarın kolayca üreyeceği bir ortam meydana gelmiş olur.
• Genital bölge ve koltuk altında tüy temizliği yapılması gerekiyorsa yaralanma riskine karşı bunu kesici aletlerle veya jiletle yapmayınız. Bunun yerine tüy dökücü
kremler kulanarak tüy temizliğini yapınız.
• Yaşlının kullandığı özel bir solüsyon yoksa vücuduna nemlendirici losyon sürebilirsiniz. Bu derinin kurumasını, çatlakları ve kaşıntı olmasını engeller.
• Silme işleminiz bittikten sonra yaşlının yatak çarşaflarını değiştiriniz. Temiz çamaşır ve pijamalarını giydirip yaşlı bireyi rahat ettiği bir pozisyona getiriniz.
• Malzemelerinizi toplayarak temizleyiniz ve tekrar kullanıma hazır hâle getiriniz.Ortamı eski hâline getirip ellerinizi yıkayınız.
• Silme banyosu boyunca derinin tahriş edilmemesi için silme işlemini sert hareketlerle yapmayınız.
• Banyo devam ederken herhangi bir aşamada suyun kirlendiğini veya soğuduğunu düşünürseniz suyu değiştiriniz.
• Yatak banyosunu yaparken bir yandan yaşlı ile konuşup sohbet ediniz. Bu onun rahatlamasını, kendini iyi hissetmesini sağlar.
• Yaşlının elleri hareket edebiliyorsa yapabildiği düzeydeki işlemleri kendisine yaptırınız. Böylelikle kendisini daha bağımsız ve iyi hissetmesine yardımcı olursunuz.
• Silme işleminizi yaparken yaşlının derisini gözlemleyiniz. Herhangi bir yara ya da bir sorunun erken tespit edilmesini sağlayarak önlem alınmasına yardımcı olursunuz.
• Yaşlının el ve ayak tırnakları uzunsa tırnakları kesmeden önce bir süre bir kabın içinde ılık suda bekleterek yumuşamasını sağladıktan sonra kesiniz. Özellikle ayak tırnakları sert ve kalınlaşmış olabilir.
• Tam yatak banyosu haftada 1-2 kez yaptırılırken çabuk kirlenen ve deri kıvrımlarının olduğu bölgeler günlük olarak ve kirlendikçe daha da sık temizlenmelidir. El, yüz, koltuk altı, parmak araları, göğüslerin altı ve genital bölge her gün silinip temizlenmeli ve kuru tutulmalıdır. Nemli ortamda mantar enfeksiyonu kolayca gelişir.

• Yaşlı birey hareket edebiliyorsa yardımla banyo esnasında saçları da yıkanır.
• Yatağa bağımlı yaşlıların saçları ise yatak banyosunda olduğu gibi yatak içerisinde yıkanmalıdır.
• Yatak içerisindeki saçlı deride açık yarası olan, boyun omurlarında yaralanması olan bireylerin saçlarını yıkamayınız.
• Saçların yıkanması için kuaförlerin kullandığına benzer yatak içinde saç yıkama küvetleri kullanılmalıdır. Bu küvet yoksa yaşlının başının altına önce bir havlu, üzerine bir muşamba serilerek muşambanın bir ucu uzunca bırakılıp bir kovanın içine sarkıtılarak akan su uzaklaştırılmalıdır.
• Muşamba ile uzaklaştırılması istenen kirli suyun yatak içine akışını önlemek için, dikdörtgen şeklindeki muşambanın 3 tarafına gazete kağıdından uzun rulolar yapıp, muşambanın kenarlarına muşamba ile birlikte sarılarak oluşturulan rulaolardan oluk şeklinde bir yükseklik elde edilmiş olunur.

• Saç yıkama sırasında yaşlının başı size yakın ayaklar uzak tarafta olacak şekilde sırt üstü çapraz yatırılır.
• Yaşlının kulaklarına su kaçmaması için küçük pamuk tamponlar kulağa konulabilir.
• Saçlar sıcak su ile (43-44 °C) alından ıslatılarak sabun kullanmadan, yumuşak bir şampuanla, yavaş masaj hareketleri ile yıkanmalı ve durulanmalıdır. Saçın kirliliğine göre şampuanlama tekrarlanır.
• Durulandıktan sonra muşamba veya küvet kaldırılarak alttaki havlu ile saçlar kurulanır ve taranır. Çok sıcak olmayan ısıda kurutma makinesi ile saçlar kurulanır ve yaşlıya rahat bir pozisyon verilerek malzemeler toplanır.
• Saçlar taranırken veya yıkanırken saçlı deri gözlemlenmeli; herhangi bir problemle karşılaşıldığında bireyin tıbbi yardım alması sağlanmalıdır.

Ağız ve Diş Bakımı: 

• Ağız ve dişlerin temizliği için yaşlıların günde en az iki kez dişlerinin fırçalaması sağlanmalıdır.
• Diş fırçası yumuşak uçlu ve sapı rahat tutulabilen bir fırça olmalıdır. Yaşlılar için pilli diş fırçaları iyi bir alternatiftir. Bu fırçalar özellikle ulaşılması zor alanlar için yaşlı ve elini rahat kullanamayan bireylerde tavsiye edilmektedir.
• Protezleri varsa bunların temizliği fırça ile yapılabildiği gibi suya atılan temizleme tabletleri veya solüsyonlar kullanılarak da yapılabilir. Protezler her yemekten sonra yıkanmalı ve takmadan önce ağız suyla çalkalanmalıdır.
• Protezler gece uyumadan önce çıkarılmalı, oda sıcaklığındaki su içerisinde bekletilmelidir. Suyun içine tuz veya hazır temizleme tabletleri konulabilir. Protezlerin konulduğu suyun çok sıcak veya çok soğuk olması protezlere zarar verebilir.
• Yatağa bağımlı yaşlılarda yemeklerden sonra ve yatmadan önce malzemeleri yanına getirerek yardımla dişlerin fırçalanması veya protezlerin çıkarılıp ağız içinin
  yıkanması sağlanmalıdır.
• Protezlerin tam oturmaması, eksik dişler veya ağız içinde var olan yaralar yaşlının beslenmesini bozabileceğinden, ağız içi bakım yapılırken gözlenmeli ve herhangi bir problem varsa yaşlının tıbbi yardım alması sağlanmalıdır.

Yaşlılarda ayak bakımı çok önemlidir. Özellikle diyabet (şeker hastalığı) ve damar hastalığı olanlarda ayak dokularının beslenmesi bozulacağı için parmak derileri her türlü darbeye duyarlı hâle gelmekte, yaralar oluşabilmekte ve zor iyileşmektedir. Ayakların günlük temizliğinin ve bakımının aksatılmaması gerekmektedir.

Yaşlılarda yaşla birlikte ayak derisinde kuruluk, topuklarda kalınlaşma, tırnaklarda kalınlaşma ve sertlik, basınca maruz kalan bölgelerde ise nasırlar görülebilir. Ayrıca dolaşım bozuklukları ve diyabet hastalığının görülmesine bağlı ayakta his kaybı ve açık yaraların iyileşmesinde gecikmeler de görülebilir.

Yaşlanmanın en belirgin hissedildiği organlardan biri gözdür. Yaşla birlikte görme kalitesi bozularak görme kusurları ortaya çıkar. Yakını görme bulanıklaşır. Ayrıca gözyaşı salgısındaki azalmaya bağlı olarak gözlerde kuruluk görülür. Yaşlılar; ortamdaki ışık değişikliklerine hemen uyum sağlayamaz, parlak ışıklara karşı daha hassastır, loş ışığa zor uyum sağlar. 

Yaşlanma ile kulaklarda işitme özelliği bozulur. Bu nedenle yaşlı işitme cihazı kullanıyor olabilir. İşitme cihazı gece çıkarılıp sabunlu su ile silinip durulanmalı ve kurulanmalıdır. Yaşlının kulaklarına kaşımak ya da temizlemek için herhangi bir çubuk, bir malzeme sokulmamalıdır. Temiz sabunlu bir bezle dış kulak yolu silinip, durulanmalı ve kurulanmalıdır. Yaşlılıkla kulak çevresinde oluşan tüylenmeden yaşlı estetik olarak rahatsız oluyorsa tüyler kesici alet kullanılmadan alternatif başka yollarla temizlenmelidir.

Yaşlandıkça değişiklik gösteren hislerden biri dokunmadır. Yaşlılıkta cilt altı dokunma reseptörlerinde (alıcı hücreler) duyarlılık azalmıştır. Özellikle el ve ayaklarda sıcak, soğuk ve basınç duyusunu algılama yavaşlamıştır. Bu durum yaşlıların yanıklar, soğuk ya da basınçtan dolayı oluşabilecek kaza ve yaralanmalara maruz kalmasına yol açabilir.

Deriye renk veren hücrelerin (melanositlerin) sayı ve fonksiyonlarının azalması sonucu ise özellikle güneş gören bölgelerde düzensiz kahverengi lekeler (yaşlılık lekeleri) ve deride solukluk görülür. Derinin alt tabakalarında hücrelerin sayı ve hacimlerinin azalması, deride kırışıklık ve elastikiyetin azalması ile sonuçlanmaktadır. Yaşlılarda ter bezi sayısı ve salgısının azalmasına bağlı olarak terleme azalır. Yağ bezlerinin yağ salgısı üretme kapasitesi azalır.Ayrıca deride düzensiz yağlanmaya bağlı olarak yüz ve saçlı deride kaşıntı oluşabilir. Bu durum yağlanmayı kontrol eden sabun ve şampuanların kullanılması ile önlenebilir. 

Yaşlılarda en sık karşılaşılan deri sorunları şunlardır: 

• Deride Kuruluk
• Kaşıntı
• Cilt Lekeleri ve Cilt Üzerindeki Kabarıklıklar
• Bası Yarası

Kuruluk, kaşıntının en önemli nedenlerinden biridir.Ayrıca yaşlının var olan bir hastalığı da kaşıntıya neden olabilir.Başlangıçta şiddetli kaşıntıya rağmen deride görünür bir değişiklik olmazken daha sonra tırnaklama etkisi ile üzeri kanatılmış görünümle birlikte, sert kabarıklıklar oluşur. Kaşıma ile deri bütünlüğünün bozulmaması için tırnaklar kısa olmalıdır. Kaşıntı, düşük ısı ve düşük nem oranı nedeni ile kış aylarında daha fazladır. Çok sıcak su ve tahrişi arttırıcı sabunlarla sık sık banyo yapılması kaşıntıyı arttırır. Hafif kaşıntılarda, sıcak banyo ve tahriş edici sabunlardan kaçınmak, ortamın neminin arttırılması, ılık su kompresleri gibi önlemlerle kaşıntı giderilmeye çalışılır. Daha sonraki aşamada nemlendiriciler ve dermatologların önereceği ilaçların kullanılması gerekir. 

Bası yarasına bakıldığında hangi evrede olduğunu anlamak için evrelendirme özelliklerini bilmek gerekir. Bası yaralarının evrelendirilmesi:
Evre I: Ciltte basmakla kaybolmayan kızarıklık vardır. Cilt bütünlüğü bozulmamıştır.
Evre II: Cildin üst tabakalarını içeren cilt kaybı vardır. Yara yüzeyeldir, sıyrıklar vardır ve su toplamıştır.
Evre III: Cilt ve cilt altı dokuları içine alan, kas tabakasının altına inmemiş yara vardır. Yara içe doğru oyulmuş şekildedir ve çevre dokularda da ayrılmalar vardır.
Evre IV: İleri derecede doku harabiyeti ve ölmüş (siyahlaşmış) alanlar görülür; cilt, yağ, kas ve kemik dokularının harabiyeti vardır. 

• Sağlıklı doku, yara iyileşmesi ve bağışıklık sisteminin güçlü olması için temel besin maddelerinin vücuda alınması gerekir.
• Açılmış olan yaranın bakımı ve tedavisi doktor ve hemşire tarafından yapılmalıdır.
• Yara bakımında amaç; yaranın nemli tutulması, yara üzerindeki ölü dokuların
uzaklaştırılması ve yarada enfeksiyon gelişmemesidir.
• Bu amaçlara uygun bakımı verebilmek için farklı pansuman malzemeleri kullanılmaktadır.
• Yarayı temizlemek için solüsyon olarak, serum fizyolojik ve çeşitli bakteri üremesini önleyen solüsyonlar (povidon-iyot, gümüş sülfadiyazin gibi) kullanılır.
• Yarayı kapatmak için genellikle steril gazlı bezler kullanılır. Steril gazlı bezler yarayı tam olarak kapatmalı ve 6-8 saatte bir değiştirilmelidir. Böylece bakterilerin üremesi engellenmiş ve ölü dokular uzaklaştırılmış olur.
• Derin oyukları olan yaralar günde en az bir kez steril serum fizyolojik ile yıkanarak ölü dokular temizlenmelidir.

• Pansuman kapatılırken deriyi tahriş etmeyecek, alerjiye neden olmayan havalanma özelliğine sahip bantlar kullanılmalıdır.
• Yara bakımı zaman alıcıdır ve profesyonel bakım gerektirir. Doğru bakım, beslenme ve basıncın ortadan kaldırılmasıyla yüzeysel yaralar kısa sürede iyileşebilir. Derin yaralarda ise çok uzun süre devam eden pansumanla iyileşme sağlanabilir.
• Son yıllarda yara bakımı için birçok bakım malzemesi üretilmiştir. Bu malzemelerin yara iyileşmesini hızlandıran özellikleri olmasından dolayı plastik cerrahi doktorlarına sorulmadan kullanılmamalıdır.
• Plastik cerrahlar yarayı değerlendirerek en uygun pansuman malzemesine ya da yaranın ameliyatla onarılıp onarılmayacağına karar verir.
• Yaranın iyileşmesi için son aşama yaranın ameliyatla tedavi şeklidir. 

Yaşlıların ilaç kullanımı ile ilgili aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır:

• Yaşlının ilaç kullanımı, diyeti, alışkanlıkları ve bitkisel kökenli tüketimleri doğru ve tam olarak sorgulanmalıdır.
• İlaçların bol su ile alınması sağlanmalıdır. İlaçların gazlı içecekler, kola, greyfurt suyu ya da enerji içecekleri gibi farklı içeceklerle alınması uygun değildir. İlaç kullanırken alkol tüketimi olmamalıdır.
• Yaşlıların ilaçlarını alacakları saati ve günü unutmamaları, karıştırmamaları için takvime işaretleme gibi basit yöntemler kullanılabilir.
• Yaşlılara reçetede yazılan ilaçların kullanımı çok açık ve okunur yazılmalı, sabırla anlayabilecekleri şekilde de sözlü açıklamalar yapılmalıdır.Yaşlılara başkalarının tavsiyesi ile ilaç kullanmamaları, kendi ilaçlarını ise başkalarına tavsiye etmemeleri söylenmelidir. Bir başkasına iyi gelen ilaç kendisi için zararlı olabilir.
• İlaç veya ilaçlarını düzenli kullanması sağlanmalıdır.
• Şikâyetler geçse bile kendiliğinden ilaç alımı kesilmemelidir.
• Yaşlının ilaç etkileşmelerinden zarar görmemesi için özellikle kullanmakta olduğu ilacı veya ilaçları ve bitkisel ürünleri, çayları doktoruna ve eczacıya mutlaka söylemesi gerekir.
• İlaçlar istenen etkinin görülebilmesi için doğru miktarda/dozda alınmalıdır. Kendiliğinden biraz fazla ya da biraz azaltarak alınmamalıdır.
• Yaşlıların ilaç dozlarını, içeceği zamanı doğru anlayıp anlamadığından emin olmak gerekir, bunun için bildikleri tekrar ettirilebilir, ilaç alırken gözlemlenebilir.
• Birden fazla ilaç kullanıyorsa hangi ilaçları beraber alabileceği, aç ve tok olmasının gerekip gerekmediği anlatılmalıdır.
• İlaçlar kutularından çıkarılıp başka kaplara konulmamalıdır. Bu, ilaçların karıştırılmasına yanlış dozda alınmasına yol açar. Yaşlıya ilacı almadan önce mutlaka kutunun üstüne her seferinde bakması gerektiği anlatılmalıdır.
• İlaçların fazla fazla alınıp yanlış koşullarda saklanması önlenmelidir. Yaşlıların
ilaçları stok yapmasına engel olunmalıdır. Bu ilaçların son kullanma tarihleri geçebilir ve fark edilmeden tüketilebilir.
• Yaşlının ilaç kullanımı ile ilgili kendisi dışında ailesi veya bakımını üstlenen kişilere de eğitim verilmelidir.
• Yaşlının ağızdan alınan ilaçların dışında enjeksiyon yolu ile uygulanacak ilaçlarını sağlık profesyonelleri (hemşire) uygulamalıdır.
• İlaçlarla ilgili herhangi bir zehirlenme durumu söz konusu ise Zehir Danışma Merkezi “114” aranmalıdır.