BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III - Deneme Sınavı - 8

Kuruluk ve kaşıntı dışındaki sorunların yaşla ilgisi olmayabilir ya da çeşitli hastalıkların semptomları olabilirler.

Belirtilen durumlar yaranın üçüncü evrede olduğunu göstermektedir.

Yaraları kapalı tutmak doğru değildir.

Rehabilite edici sağlık hizmetleri; bireylerin hastalık ya da kazalara bağlı gelişen kalıcı bozukluklar/sorunlar veya engellilik durumları sonrasında günlük yaşama katılımını sağlamak ve başkalarına bağımlı olmadan hayatını sürdürebilmesi için düzenlenen hizmetlerdir. Rehabilitasyon kısaca, hastalık ya da yaralanma sonrası, aktivitelerin ve sosyal işlevlerin mümkün olduğunca hastalık öncesi düzeye getirilmesi sürecidir.

Koruyucu sağlık hizmetleri; sağlığın korunması, hastalıkların önlenmesi için yapılan hizmetler ve düzenlemelerdir. Bu hizmetler bireye ya da çevreye yönelik olabilir. Bireye yönelik koruyucu sağlık hizmetlerine; aşılama, aile planlaması, sağlığı korumak için verilen eğitimler, sağlıklı beslenme örnek olarak verilebilir. Çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetlerine ise besinlerin kontrolü ve güvenliği, yeterli ve temiz su sağlanması, atıkların kontrolü ve hava kirliliği kontrolü örnek olarak verilebilir.

Üçüncü basamak tedavi hizmetleri; ileri teknoloji ve uzmanlık gerektiren tedavinin sürdürüldüğü hizmetlerdir (örneğin; eğitim, uygulama ve araştırma hastaneleri, özel dal hastaneleri).

Birinci basamak tedavi hizmetleri; ilk başvuru ve ayaktan tedavinin yapıldığı hizmetlerdir (örneğin, aile sağlığı merkezleri).

Ev dışında kalan çevrenin de “yaşlı dostu” yaklaşım sergilenerek oluşturulması gerekmektedir. Bu yaklaşımla oluşturulacak çevre, yaşlıların yaralanmalarını önleyici ve bedensel sorunlarına uyumlu olmalıdır. Aşağıda yaşlı bireylerin yaşadıkları ev dışında kalan çevreyi güvenli hâle getirecek fiziksel önlemlere yer verilmiştir:
• Sokaklarda güvenli yürümeye yönelik kaldırımların olması, tuvaletlerin olması ve yaşlılar tarafından kullanılabilir olması,
• Trafik lambalarının geçiş süresinin yaşlıların geçişine izin verecek süre sağlayarak düzenlenmesi,
• Sokaklarda kullanılan bazı cihazların yaşlıların kullanımına uygun olmasının sağlanması (trafik lambasının düğme yüksekliği, telefon kulübesinin tasarımı vb.)
• Yaşlıların gezebilecekleri dış ortamların oluşturulması (yürüyen merdiven, tekerlekli sandalye yolları, otobüslerin kullanımına yönelik kolaylıklar vb.)
• İşitme engelliler için iletişimin kolaylaştırılmasına yönelik uygulamaların yaygınlaştırılması
• Görme engelliler için bulunulan çevrenin güvenli olmasına ilişkin uygulamaların yapılması (sesli trafik lambası tasarımının uygulanması, asansörlerde kapıların açılışını-kapanışını, kaçıncı katta olduğu bilgisinin sesli verilmesi, yaya yollarına yürüyüş, durma parkurlarının konulması vb.).

Malzemeler: Uygun sıcaklıkta su (43-46 derecede) bulunan iki kap (kova/leğen); sabunlama bezi 2 adet; banyo havlusu 2 adet; nemlendirici losyon/krem; nemlendirici içeren sabun; temiz çamaşırlar, pijama, çarşaf takımı; kendiniz için temiz eldiven.

Yaşlılarda ayak bakımı çok önemlidir. Özellikle diyabet (şeker hastalığı) ve damar hastalığı olanlarda ayak dokularının beslenmesi bozulacağı için parmak derileri her türlü darbeye duyarlı hâle gelmekte, yaralar oluşabilmekte ve zor iyileşmektedir. Ayakların günlük temizliğinin ve bakımının aksatılmaması gerekmektedir. Yaşlılarda yaşla birlikte ayak derisinde kuruluk, topuklarda kalınlaşma, tırnaklarda kalınlaşma ve sertlik, basınca maruz kalan bölgelerde ise nasırlar görülebilir. Ayrıca dolaşım bozuklukları ve diyabet hastalığının görülmesine bağlı ayakta his kaybı ve açık yaraların iyileşmesinde gecikmeler de görülebilir. Bu nedenle ayaklar her gün ılık su ile yıkanmalı ve nemlendirici kremler sürülmelidir.

Bası yaralarının açılabileceği yerleri önceden bilmek, korunma açısından önem taşır. Bası yaralarının en sık gözlendiği bölgeler kuyruk sokumu kemiğinin olduğu bölge, topuklar, kalçanın her iki tarafı ve yan taraflarıdır. Daha az sıklıkla gözlenen bölgeler ise dirsekler, kürek kemiklerinin üzeri, başın arka kısmı, omuzlar ve dizlerdir. Hastanın yatış pozisyonu da yara açılabilecek bölgeleri etkileyebilir.

İlaçlarla ilgili herhangi bir zehirlenme durumu söz konusu ise Zehir Danışma Merkezi “114” aranmalıdır.

Bası yarasına bakıldığında hangi evrede olduğunu anlamak için evrelendirme özelliklerini bilmek gerekir. Bası yaralarının evrelendirilmesi: Evre I: Ciltte basmakla kaybolmayan kızarıklık vardır. Cilt bütünlüğü bozulmamıştır. Evre II: Cildin üst tabakalarını içeren cilt kaybı vardır. Yara yüzeyseldir, sıyrıklar vardır ve su toplamıştır. Evre III: Cilt ve cilt altı dokuları içine alan, kas tabakasının altına inmemiş yara vardır. Yara içe doğru oyulmuş şekildedir ve çevre dokularda da ayrılmalar vardır. Evre IV: İleri derecede doku harabiyeti ve ölmüş (siyahlaşmış) alanlar görülür; cilt, yağ, kas ve kemik dokularının harabiyeti vardır.

Yaşlı bakımını da içeren evde bakım hizmetleri hakkında ülkemizdeki ilk mevzuat 2005 yılında çıkmıştır.

İlk başvuru ve ayakta tedavi hizmetleri tedavi edici sağlık hizmetleri başlığı altında bulunmaktadır.Aşılama ve aile planlaması ,Sağlıklı beslenme eğitimleri ve Fizik tedavi hizmetleri seçenekleri koruyucu sağlık hizmetleri, Çeşitli fiziksel kusurlar ile yaşamın sürdürülmesi hizmetleri seçeneği ise rehabilitee edici sağlık hizmetleridir.

Sağlık Bakanlığı tarafından evde bakım ile ilgili 2010 yılında çıkarılan yönergede Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık kurumları bünyesinde açılacak birimler tanımlanmış, evde bakım hizmet sadece evde sağlık hizmet sunumu olarak ele alınmış ve ihtiyacı olan bireylerle sınırlamıştır. Yönergeye göre evde bakım, birinci basamak (koruyucu sağlık hizmetleri) ve gerektiğinde ikinci basamakla (tedavi edici sağlık hizmetleri) birlikte sürdürülecektir. Evde bakım yönergede kapsamlı bir sağlık hizmeti olarak tanımlansa da uygulamada yalnızca yatağa bağımlı hastalara destek sağlamaktadır.

Evde yangın alarmının kurulması, odalar arasındaki kapılarda eşik bulunmaması ve yatak odasının mümkün olduğunca banyo ve tuvalete yakın bulunması uyulması gereken kurallardır. Gereksiz eşyaların toplanması ve bir odada kilitlenmesi uyulması gereken kurallar arasında belirtilmemektedir.

Uygun sıcaklıta su, Silme bezi ve Banyo havlusu yatakta silme banyosu için gerekli olan malzemelerdendir ıslak havlu bu işlem için gereksizdir.

El, koltukaltı ve genital bölgeler yatağa bağımlı hastalarda en çok kirlenen ve temizlenmesi gereken bölgelerdir.

Protezlerin tam oturmaması, eksik dişler veya ağız içinde var olan yaralar yaşlının beslenmesini bozabileceğinden, ağız içi bakım yapılırken gözlenmeli ve herhangi bir problem varsa yaslının tıbbi yardım alması sağlanmalıdır. Diğer seçenekler yaşlı bireye zarar verebilecek davranışlardır.